وضعیت اقتصادی افغانستان از سوی نهادهای معتبر اقتصادی بین‌المللی همچنان شکننده و بحرانی گزارش می‌شود. در تازه‌ترین مورد، بانک جهانی در گزارشی اعلام کرده است که اقتصاد افغانستان با چالش‌های جدی نظیر محدودیت‌های مالی، عدم تعادل تجاری و ظرفیت محدود برای سرمایه‌گذاری عمومی مواجه است.
این بانک افزوده است که هرچند اقتصاد افغانستان رشد ناخالص داخلی ۲.۷ درصدی داشته، اما این رشد همچنان پایدار و مطمئن به نظر نمی‌رسد. بانک جهانی تاکید کرده است که فقر همچنان گسترده است و گروه‌های آسیب‌پذیر، از جمله زنان، کودکان و آواره‌گان داخلی بار عمده مشکلات اقتصادی را بر دوش می‌کشند. از سوی دیگر، اتاق مشترک بازرگانی افغانستان و پاکستان اعلام کرده که سطح مبادلات تجاری میان دو کشور از دوونیم میلیارد دالر به ۷۰۰ میلیون دالر کاهش یافته است.
این نهاد، اسلام‌آباد را مقصر کاهش تبادلات تجاری با افغانستان دانسته است. این نگرانی‌ها در حالی مطرح می‌شود که با فرارسیدن زمستان و فصل سرما، اکثریت خانواده‌ها از نبود امکانات کافی، تهیه مواد ضروری غذایی و سوخت در زمستان پیش‌رو به شدت نگران هستند.
بانک جهانی در گزارش تازه اعلام کرده است که اقتصاد افغانستان با چالش‌های جدی و شکننده‌ای از جمله محدودیت‌های مالی، عدم تعادل تجاری و ظرفیت محدود سرمایه‌گذاری عمومی مواجه است. در این گزارش آمده است که رشد متوسط تولید ناخالص داخلی ۲.۷ درصد بوده، اما این رشد همچنان نامطمئن است. همچنین، در گزارش تاکید شده که چشم‌انداز بهبود اقتصادی افغانستان همچنان نامشخص باقی مانده است.
در گزارش بانک جهانی آمده است: «بهبود اقتصادی افغانستان همچنان نامشخص است. رشد متوسط تولید ناخالص داخلی ۲.۷ درصدی که ناشی از مصرف خصوصی است، تنها حدود ۱۰ درصد از زیان‌های اقتصادی گذشته را جبران کرده و نشان‌دهنده ماهیت کند و شکننده این بهبود می‌باشد.»
بانک جهانی تاکید کرده است که رشد بیش از ۲ درصد تولید ناخالص داخلی کمک چندانی به رفع مسایل ساختاری عمیق‌تر و آسیب‌پذیری‌های قابل توجه در اقتصاد افغانستان نکرده است. به گفته این بانک، فعال‌سازی مشارکت زنان در اقتصاد، تقویت بسیج منابع داخلی، حفظ ثبات قیمت‌ها و رسیده‌گی به کسری‌های حیاتی در سرمایه انسانی، به‌ویژه در زمینه‌های آموزش و مراقبت‌های صحی، به‌خصوص برای زنان، به هدف بهبود بلندمدت و کاهش آسیب‌پذیری در برابر شوک‌های آینده ضروری است.
فارس حداد زرووس، رییس بانک جهانی برای افغانستان، گفته است که چشم‌انداز رشد بلندمدت افغانستان به بهره‌برداری از ظرفیت قابل توجه بخش خصوصی داخلی و بهبود فضای کلی کسب‌وکار بسته‌گی دارد. به گفته او، کلید این امر افزایش سرمایه‌گذاری، دسترسی به منابع مالی برای کسب‌وکارهای کوچک و حمایت از زنان کارآفرین تحصیل‌کرده و ماهر است. او تاکید کرده است که بدون رعایت این موارد، افغانستان در معرض خطر رکود طولانی‌مدت با چشم‌انداز محدود برای توسعه پایدار قرار خواهد گرفت.
در این گزارش، بانک جهانی افزوده است که فقر همچنان گسترده است و گروه‌های آسیب‌پذیر، از جمله زنان، کودکان و جمعیت‌های آواره، به دلیل فقدان مکانیسم‌های حمایت اجتماعی، بار عمده مشکلات اقتصادی را همچنان بر دوش می‌کشند. در گزارش تصریح شده که کسری تجاری که ناشی از اتکای افغانستان به واردات کالاهای اساسی مانند سوخت، غذا و ماشین‌آلات است، تشدید شده و ممکن است برای ثبات اقتصادی کشور تهدید جدی به شمار آید.
پیش از این نیز بانک جهانی در گزارشی اعلام کرده بود که اقتصاد افغانستان در سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۴، پس از دو سال پی‌درپی انقباض شدید، با مشکلات عمده‌ای از جمله سرمایه انسانی ضعیف، بیکاری بالا، فقر گسترده و ناامنی غذایی مواجه است که در بلندمدت می‌تواند به اقتصاد و ساختار اجتماعی افغانستان آسیب وارد کند.
از سوی دیگر، اتاق مشترک بازرگانی افغانستان و پاکستان اعلام کرده است که سطح مبادلات تجاری میان دو کشور از دوونیم میلیارد دالر به ۷۰۰ میلیون دالر کاهش یافته است. این نهاد، اسلام‌آباد را مقصر کاهش تبادلات تجاری با افغانستان دانسته است.
روزنامه دان پاکستان به نقل از معاون این اتاق گزارش داده که صدور سند موقت و الزام تضمین بانکی به اندازه ارزش کالاها نقش اساسی در کاهش مبادلات تجاری داشته است. این رسانه پاکستانی به نقل از ضیاءالحق سرحدی، معاون اتاق مشترک بازرگانی افغانستان و پاکستان، گزارش داده است که اضافه کردن ۱۴ قلم کالا به فهرست منفی، اعمال ۱۰ درصد تعرفه بر کالاهای ترانزیتی افغانستان و توقف بیش از ۳۰۰ کانتینر تجاری بازرگانان افغانستان در بندر کراچی، به کاهش روابط بازرگانی میان دو کشور منجر شده است.
روزنامه دان به نقل از معاون این اتاق افزوده است که سیاست‌های اسلام‌آباد باعث شده بخش بزرگی از تجارت افغانستان به‌جای بندر کراچی به بندر چابهار ایران منتقل شود که نتیجه آن از دست دادن شغل هزاران تن در گمرک پاکستان بوده است.
گزارش‌ها از فقر گسترده، اقتصاد شکننده و چشم‌انداز نامشخص اقتصادی در افغانستان در حالی مطرح می‌شود که مردم در بیش از سه سال گذشته با بحران شدید اقتصادی، فقر روزافزون و بیکاری مداوم مواجه بوده‌اند. اکثریت شهروندانی که در طول این سه سال بیکار بوده‌اند، با فرارسیدن فصل سرما، به شدت از زمستان پیش‌رو ابراز نگرانی می‌کنند
بسیاری از شهروندان کشور می‌گویند که در طول سال بیکار بوده‌اند و با فرارسیدن فصل سرما، هیچ پولی برای تهیه مواد غذایی یا سوخت جهت گرم کردن خانه‌های‌شان ندارند. به گفته آنان، افزایش بهای مواد اولیه و سوخت در زمستان، قطعی‌های مداوم برق شهری و تشدید آلوده‌گی هوا در شهرها، نگرانی‌های آن‌ها را به شدت افزایش داده است.
در حال حاضر، باشنده‌گان شهرهای کابل، هرات، کندز و فیض‌آباد، مرکز ولایت بدخشان، از قطعی‌های مداوم برق به شدت ابراز نگرانی می‌کنند. در این میان، شماری از باشنده‌گان کابل می‌گویند که فصل سرما هنوز به‌طور کامل آغاز نشده، اما آلوده‌گی هوا به شدت افزایش یافته است. به گفته آنان، این وضعیت منجر به شیوع بیماری‌های مختلف در این شهر خواهد شد.
فوزیه، یکی از باشنده‌گان کابل، در گفت‌وگو با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «مردم از هر چیزی برای سوخت استفاده می‌کنند. پلاستیک و سایر مواد دودزا را می‌سوزانند که باعث تشدید آلوده‌گی هوا می‌شود. همچنین، مرکزگرمی‌ها و عدم تصفیه‌خانه‌های مناسب زغال سنگ باعث شده که پیش از شروع زمستان، هوا بیش‌تر از قبل آلوده شود.»
محمداجان، باشنده منطقه پل الچین شهر کندز، در گفت‌وگو با روزنامه ۸صبح می‌گوید که آهن‌های کهنه و سایر ابزارهای قدیمی را می‌خرد و سپس به قیمت ناچیز به فروش می‌رساند. او می‌افزاید که روزانه از ۱۰۰ تا ۲۰۰ افغانی درآمد دارد و آن را برای تامین هزینه‌های زنده‌گی ۱۱ تن از فرزندانش صرف می‌کند. محمداجان تصریح می‌کند که شش پسر و پنج دختر دارد و هیچ‌گاه لباس نو برای آنان نخریده و در وضعیت دشوار زنده‌گی می‌کند.
یارمحمد، یکی دیگر از شهروندان کشور، در گفت‌وگو با روزنامه ۸صبح می‌گوید که از صبح تا شب فقط ۶۰ افغانی کار کرده و آن را نان خشک خریده است. او می‌گوید: «نان‌آور ۱۰ نفر از جمله ۶ دخترم هستم. چوب نداریم، هیزم نداریم، برق هم نیست؛ برق یک روز می‌آید و دو روز دیگر قطع می‌شود. پلاستیک‌ها را جمع می‌کنم و با آن چای می‌جوشانیم و همراه با نان خشک می‌خوریم. هفته‌ای یک یا دو روز شاید دیگ بپزیم. موسسات هم به ما کمک نمی‌کنند و وکلای گذر ما را نمی‌گیرند. اگر سروصدا کنیم، ما را از کوچه بیرون می‌کنند.»
محمدرضا، باشنده منطقه حیدرآباد شهر غزنی، در گوشه‌ای از این شهر لباس‌های دست دوم (لیلامی) می‌فروشد. او از نبود بازار و کاهش قدرت خرید مردم نسبت به سال‌های گذشته شکایت دارد. رضا می‌گوید: «من هر سال در تابستان با بایسکلم آیسکریم خانه‌گی می‌برم و می‌فروشم، و در زمستان لباس‌های دست دوم می‌فروشم؛ اما امسال بازارها بسیار آرامی است. فروشنده بسیار زیاد شده، اما خریدار کم است و فایده‌ای نمی‌ماند.»
این باشنده غزنی می‌گوید که نان‌آور یک خانواده شش نفری است و تا کنون نتوانسته مواد سوخت زمستانی خود را تهیه کند. او می‌افزاید: «تا حالا چوب نگرفته‌ایم. امسال یک مشکل دیگر به وجود آمده که چوب در بازار پیدا نمی‌شود. می‌گویند که طالبان آن را منع کرده‌اند. چوب‌فروشی‌هایی که از پارسال ذخیره دارند، یک سیر چوب ارچه را به ۲۰۰ افغانی می‌فروشند که بسیار گران است.»
از سوی دیگر، شهروندانی که بیش‌تر در نقاط دورافتاده و دشوارگذر زنده‌گی می‌کنند، از مسدود شدن راه‌های مواصلاتی، قطع شبکه‌های مخابراتی و نبود دارو، داکتر زن و مراکز صحی فعال نگرانند. آنان می‌گویند که در صورتی که نهادهای امدادرسان برای رفع مشکلات زمستانی آن‌ها اقدام نکنند، از طالبان توقعی برای حل مشکلات‌شان ندارند. این افراد طالبان را متهم به بی‌برنامه‌گی، مداخله در امور کمک‌های بشردوستانه و توزیع کمک‌ها به نفع خود و وابسته‌گان‌شان می‌کنند.
این نگرانی‌ها در حالی مطرح می‌شود که در تازه‌ترین مورد، برنامه جهانی غذا اعلام کرده است که در زمستان پیش‌رو، ۱۴.۸ میلیون تن در افغانستان به کمک‌های فوری نیاز دارند. این سازمان می‌گوید که برای زمستان پیش‌رو تنها بودجه کافی برای ۶ میلیون تن در اختیار دارد. برنامه جهانی غذا هشدار داده است که میلیون‌ها تن در افغانستان با سختی‌های شدید مواجه خواهند شد.
هشت صبح
