دولت پاکستان اعلام کرده است که قصد دارد جریان آب های رودخانه چترال را پیش از ورود آن به افغانستان، به رودخانه سوات در خیبر پختونخوا هدایت کند.
به گفته مقامات وزارت منابع آبی پاکستان، بررسی های اولیه این پروژه با هزینه ای معادل شش میلیون دالر انجام خواهد شد و این بررسی‌ها قرار است در مدت دو و نیم سال تکمیل شوند.
روزنامه پاکستانی “نیشن” به نقل از مقامات وزارت منابع آبی گزارش داده است که طرح این پروژه (PC-11) تأیید شده و اکنون تیم های متخصص برای اجرای آن استخدام خواهند شد.
بی بی سی در گفتگو با مقامات دولتی در خیبر پختونخوا نیز دریافت که این طرح به طور مستقیم تحت نظارت دولت فدرال پاکستان است.
رودخانه چترال که از کوه های هندوکش در منطقه چترال سرچشمه می گیرد و به رودخانه کنر در افغانستان تبدیل می شود، طبق اطلاعات رسمی طولی حدود ۴۸۰ کیلومتر دارد. آب های این رودخانه از افغانستان به سمت ولایات کنر و ننگرهار جریان می یابد و بسیاری از اراضی را آبیاری می کند و سپس به سمت پاکستان روان می شود.
مقامات پاکستانی اظهار دارند که هدف از این پروژه، مدیریت جریان آب ها، تولید برق و کنترل سیلاب ها خواهد بود.
آنها همچنین گفتند که این پروژه می تواند تا دو هزار و پانصد مگاوات برق تولید کند.
داکتر نوید الله، استاد مدیریت منابع آبی در دانشگاه زراعت پیشاور به بی بی سی گفت که این پروژه اولین بار در سال ۱۹۶۴ در یک بررسی مورد توجه قرار گرفت که در آن به انتقال آب رودخانه چترال به حوزه سوات اشاره شده بود و در طرح اصلی سال ۲۰۲۵ تصمیم گرفته شد که این ارزیابی آغاز شود.
وی افزود: “در سال ۱۹۶۴، اداره آب و انرژی گزارشی درباره حوزه های آبی کابل – سوات – چترال تهیه کرد که بر اساس آن آب های رودخانه چترال می توانستند به حوزه آبریز سوات منتقل شوند. اکنون وزارت منابع آبی پاکستان تصمیم گرفته است که این پروژه را اجرایی کند.”
مقامات پاکستانی گفته اند که در این پروژه ساخت یک سد ۲۵ متری در منطقه میرخانی در نزدیکی رودخانه چترال نیز در نظر گرفته شده است که آب را از طریق تونل ها به رودخانه سوات منتقل کند. آنها همچنین افزودند که این پروژه می تواند امکان ساخت سدهایی برای تولید برق را فراهم کند.
- آثار این پروژه بر افغانستان:
به گفته کارشناسان، اجرای این پروژه ممکن است تأثیرات منفی اقلیمی، اقتصادی و سیاسی زیادی به همراه داشته باشد و منجر به یک مناقشه منطقه ای بزرگ شود.
داکتر نجیب الله سدید، کارشناس اقلیمی مقیم آلمان، داکتر نوید الله و نظیم سمون کارشناس مدیریت منابع آبی بین المللی هر سه بر این باورند که اجرای این پروژه ممکن است یک درگیری منطقه ای ایجاد کند.
داکتر سدید تأکید کرد که در صورت اجرای این پروژه، افغانستان با خسارات اقتصادی و اقلیمی زیادی روبه رو خواهد شد. وی گفت: “این مسئله منجر به جنگ و نزاع خواهد شد. این رودخانه تنها ۱۰۰ کیلومتر در افغانستان بدون استفاده جاری می شود و سپس به سمت پاکستان می رود. این کار منطق ندارد و عملاً به دنبال ایجاد مشکل با همسایه است.”
وی افزود: “اگر این آب ها هدایت شود، منطقه های کنر و ننگرهار خشک خواهند شد.”
داکتر نوید الله گفت که تغییر مسیر آب ها در حال حاضر بر محیط زیست نیز تأثیر خواهد گذاشت.
“این اقدام ممکن است معاهدات بین المللی آب را نقض کند و این سؤال پیش می آید که چه اتفاقی خواهد افتاد. همچنین پشاور، نوشهر و چارسده تحت تأثیر قرار خواهند گرفت. این تغییر مسیر آب ها بر اکوسیستم منطقه، از جمله ماهی ها و حیوانات نیز اثرات منفی خواهد گذاشت.”
- آیا این پروژه عملی خواهد شد؟
کارشناسان می گویند که تغییر مسیر رودخانه چترال از مسیر طبیعی آن نه تنها منطقی به نظر نمی رسد بلکه در شرایط کنونی برای پاکستان نیز دشوار خواهد بود.
نظیم سمون، کارشناس منابع آبی بین المللی گفت: “طبق قوانین بین المللی عرفی و قراردادی، هیچ کشوری نمی تواند مسیر رودخانه های مشترک، چه اصلی و چه شاخه های آن را تغییر دهد.”
“باید جریان طبیعی این رودخانه حفظ شود و اگر کسی بخواهد مسیر آن را تغییر دهد، این نقض قوانین است. اگر آنها این پروژه را پیش ببرند، باید با همه طرف های مربوطه در سیستم رودخانه ای ایندوس مشورت کنند و تأییدیه بگیرند.”
داکتر سدید نیز اشاره کرده که این پروژه بار مالی زیادی خواهد داشت. “تنها حفر تونل به طول ۴۰ کیلومتر در این منطقه نیاز به بودجه ای معادل ۸ میلیارد دالر دارد در حالی که بودجه انکشافی کل پاکستان در سال گذشته تنها ۶ میلیارد دالر بود.”
وی همچنین افزود که هیچ کشور بین المللی منابع مالی را برای این پروژه تأمین نخواهد کرد و پاکستان باید از افغانستان اجازه بگیرد که افغانستان هرگز چنین اجازه ای نخواهد داد.
- واکنش افغانستان به این پروژه:
نظیم سمون اشاره کرد که با وجود این که افغانستان هیچ توافقی درباره منابع آبی با پاکستان ندارد، باید اعتراض خود را نسبت به این پروژه اعلام کند.
“اگر پاکستان به اعتراض افغانستان توجه نکند، افغانستان باید واکنش نشان دهد. چون افغانستان در پایین دست رودخانه چترال واقع شده است، اما پاکستان در پایین دست رودخانه کنر / کابل قرار دارد.”
او افزود که افغانستان قبلاً بررسی هایی برای ساخت سدهایی بر روی رودخانه کنر انجام داده است که به گفته وی، این ممکن است پاسخ تاکتیکی افغانستان به این پروژه باشد.
داکتر سدید نیز اظهار داشته که اگر پاکستان این پروژه را اجرایی کند، افغانستان می تواند تمامی آب های حوزه کابل را پیش از ورود به پاکستان هدایت کند، که منجر به خشک شدن حدود یک میلیون هکتار زمین کشاورزی خواهد شد.
حوزه رودخانه کابل یکی از بزرگترین تأمین کنندگان آب برای سیستم رودخانه ای ایندوس است و رودخانه چترال نیز از منابع اصلی این حوزه است که ۱۴۷۸۲ کیلومتر مربع مساحت دارد.
پاکستان اعلام کرد که برنامه های خود برای تغییر مسیر آب های رودخانه چترال را چند هفته قبل از زمانی اعلام کرده است که هند پس از حمله به کشمیر تحت کنترل خود، توافق نامه های آبی خود با پاکستان را به تعویق انداخت و اعلام کرد که مسیر آب های جاری به پاکستان تغییر خواهد کرد. پاکستان از اقدام هند در جلوگیری از جریان آب ها به عنوان یک اعلان جنگ تعبیر کرد.
مطلبی از نشریه بی بی سی پشتو
