در ۲ جنوری ۲۰۲۴، ملا برادر، معاون نخست‌وزیر حکومت سرپرست، اعلام کرد که ساخت کریدور واخان، مسیر استراتژیکی که افغانستان را به چین متصل می‌کند، همچنان در حال پیشرفت است. این جاده که از ولایت بدخشان عبور می‌کند، مسیری مستقیم را برای تجارت بین افغانستان و چین ایجاد و فرصت‌های اقتصادی دو کشور را گسترش خواهد داد. طالبان بر اهمیت ژئوپلیتیکی این کریدور تأکید کرده‌اند، زیرا این مسیر می‌تواند بر تحولات منطقه‌ای در آسیای مرکزی و جنوبی تأثیر بگذارد.
پیشینه تاریخی
مولوی ایوب خالد، والی طالبان در بدخشان، در مصاحبه‌ای با الجزیره اعلام کرد که پس از پنج ماه کار مداوم و پی هم، طالبان موفق شده‌اند یک جاده ای را میان افغانستان و چین احداث کنند.
تاکنون ۴۹ کیلومتر از این جاده ساخته شده و ۴۰٪ آن تکمیل شده است.
این جاده در آینده به استان سین‌کیانگ چین متصل خواهد شد و ارتباطات تجاری میان دو کشور را تقویت خواهد کرد.
کریدور واخان بخشی از جاده ابریشم باستانی بود که در ۱۸۹۵ به عنوان منطقه‌ای حائل میان امپراتوری روسیه و هند بریتانیا بر روی نقشه‌ها ظاهر شد.
با وجود رسمیت یافتن مرز چین و افغانستان در ۱۹۶۳، هیچ نقطه مرزی بین این دو کشور ایجاد نشد.
حضور نیروهای آمریکا و ناتو در افغانستان و نگرانی‌های امنیتی چین از جنبش اسلامی ترکستان شرقی مانع از گسترش روابط بین کابل و پکن شده بود.
چرا چین به کریدور واخان اهمیت می‌دهد؟
چین با دقت در حال گسترش نفوذ خود در ولایت بدخشان افغانستان است. از ۲۰۱۲ تاکنون، حضور نظامی و استراتژیک چین در منطقه واخان به تدریج افزایش یافته است. در ۲۰۱۷، چین بیش از ۹۰ میلیون دالر برای توسعه زیرساخت‌ها در شمال شرق افغانستان، ازجمله پروژه‌های فیبر نوری و سرک سازی در واخان، اختصاص داد. با خروج آمریکا در سال ۲۰۲۱، چین ارتباطات خود را با طالبان تقویت کرد و سرمایه‌گذاری‌های خود را در پروژه‌های زیربنایی افزایش داد.
ابعاد ژئوپلیتیکی کریدور واخان
چین و پاکستان نقش فعالی در توسعه این کریدور دارند. پاکستان پیش‌تر قصد داشت از کریدور واخان برای ارتباط با آسیای مرکزی و چین استفاده کند، اما دولت کرزی در برابر این اقدام مقاومت کرد.
در اوایل ۲۰۲۲، ارتش پاکستان با همکاری نیروهای چینی وارد بخش افغان این کریدور شد تا مرزهای تعیین‌شده در توافق ۱۸۹۵ روسیه – بریتانیا را مجدداً تنظیم کند.
این اقدام باعث اعتراض گسترده در فضای مجازی افغانستان شد و طالبان نیروهای خود را برای بازپس‌گیری مرزهای تاریخی این منطقه مستقر کردند.
اهداف چین از توسعه کریدور واخان
-اتصال افغانستان به طرح کمربند و جاده
-تثبیت نفوذ اقتصادی چین در افغانستان و رقابت با کشورهای رقیب مانند ازبکستان، ایران، امارات و هند
-دور زدن مسیرهای پرهزینه از طریق پاکستان یا ازبکستان برای انتقال کالاهای چینی به آسیای مرکزی
-افزایش نقش پاکستان در تجارت منطقه‌ای و کاهش نفوذ هند در منطقه
-ایجاد منطقه حائل امنیتی برای محافظت از سین‌کیانگ در برابر تهدیداتی مانند جنبش اسلامی ترکستان شرقی و داعش خراسان
تدابیر امنیتی چین در کریدور واخان
چین با ایجاد یک کمربند امنیتی در منطقه، از نفوذ گروه‌های افراطی جلوگیری می‌کند. دو واحد امنیتی ویژه و گشت‌های هماهنگ با طالبان برای حفظ ثبات در منطقه مستقر شده‌اند. چین سرمایه‌گذاری خود را در مناطق غنی از منابع افغانستان مانند میدان‌های نفتی آمو دریا افزایش داده است.
چالش‌های همکاری چین و طالبان
روابط چین و طالبان بر اساس منافع متقابل شکل گرفته، اما بی‌اعتمادی متقابل میان دو طرف همچنان باقی است. کریدور واخان همزمان نقش یک پل دیپلماتیک و ابزار استراتژیک را برای چین ایفا می‌کند. این پروژه به چین کمک می‌کند که تهدیدهای امنیتی منطقه‌ای را مدیریت کند و همزمان جایگاه اقتصادی و ژئوپلیتیکی خود را در افغانستان تثبیت کند.
تأثیر کریدور واخان بر منطقه
ایران نیز به دنبال ایجاد مسیرهای ارتباطی مشابه است، اما این اقدام با مخالفت هند مواجه شده است. این کشور به دلیل تنش‌های مرزی با پاکستان، با هرگونه همکاری استراتژیک بین پاکستان، چین و افغانستان مخالف است.
کریدور واخان، در صورت تکمیل، می‌تواند به‌عنوان یکی از مسیرهای کلیدی بین شرق و غرب عمل کند و توازن قدرت در منطقه را تغییر دهد.
نتیجه‌گیری
چین علاوه بر توسعه کریدور واخان، به دنبال سرمایه‌گذاری در منابع معدنی مانند میدان‌های نفتی آمو دریا و معادن مس مس‌عینک است.
توسعه این کریدور نه‌تنها برای دسترسی به منابع افغانستان اهمیت دارد، بلکه چین را قادر می‌سازد تهدیدهای امنیتی را بهتر مدیریت کند.
این مسیر به چین امکان می‌دهد تا وابستگی خود به مسیرهای تجاری دیگر را کاهش داده و امنیت انرژی خود را تقویت کند.
چین در حال تبدیل‌شدن به قدرت اقتصادی و نظامی مسلط در منطقه است و کریدور واخان به‌عنوان یک مسیر استراتژیک می‌تواند نفوذ چین را در آسیای مرکزی و جنوبی تثبیت کند.
در مجموع، کریدور واخان نقش مهمی در آینده اقتصادی، امنیتی و ژئوپلیتیکی منطقه ایفا خواهد کرد و می‌تواند تعادل قدرت در آسیای مرکزی و جنوبی را به نفع چین تغییر دهد.
چین از زمان خروج نیروهای آمریکایی در ۲۰۲۱، استراتژی دقیقی برای تقویت نفوذ خود در افغانستان اتخاذ کرده است.
نوشته‌ی آیگرم تورگونبایوا و فیض‌الدین غیاثی
منبع: cacianalyst
