مطلبی از نشریه هندوکش غږ زمانی که نظام جمهوری در افغانستان به دست طالبان سقوط کرد و عاملان آن از کشور گریختند، جنگ سالاران پیشین، گروه‌ها و دسته‌های مختلف که قاتلان مردم بودند، به خارج از کشور پناه بردند. از همان روز نخست، آن‌ها بر اساس تفکر قومی، منطقوی و نفوذ خود پراکنده شدند و به دلیل ترس از دست دادن نفوذ و قدرت قومی شان، گروه‌های کوچک اما پراکنده‌ای تشکیل دادند.
این گروه‌ها از نظر فکری، قومی، نفوذی و حمایت‌های خارجی تفاوت‌های چشمگیری دارند. آن‌ها همچنان متفرق خواهند ماند، زیرا هر کدام به دنبال حفظ نفوذ شخصی، ساختار فکری و منافع خود هستند. اگر یکی از آن‌ها بخواهد با دیگری متحد شود، ناچار است نفوذ قومی، حمایت‌های خارجی و منافع شخصی خود را قربانی کند، که این امر برای هیچ کدام از آن‌ها قابل قبول نیست.
افرادی که درگیر اختلافات شدید، رقابت‌های شخصی و کشمکش بر سر نفوذ و حمایت‌های خارجی هستند، نمی‌توانند یک حکومت متمرکز و قدرتمند تشکیل دهند. آن‌ها زمانی به لطف آمریکایی‌ها در یک اداره گرد هم آمدند، اما دوباره از هم پاشیدند و امروز بیش از پیش متفرق و پراکنده شده‌اند. بازگرداندن چنین افرادی به قدرت، تکرار همان تاریخ تاریک گذشته است. در ادامه، چند نمونه از بی‌ثباتی و تفرقه در نظام جمهوری گذشته را بررسی می‌کنیم:
“اشرف غنی حتی یک مشاور خود را نمی‌تواند برکنار کند، پس چطور مرا کنار می‌زند؟”
در سال ۲۰۱۸، اشرف غنی عطامحمد نور را از مقام والی بلخ برکنار کرد. اما عطامحمد نور با جرأت اعلام کرد که تنها رهبری حزب جمعیت می‌تواند او را از سمتش عزل کند، نه رئیس‌جمهور. او هشدار داد که اگر حکومت از زور استفاده کند، او نیز با نیروهای مسلح خود مقاومت خواهد کرد و همیشه ارگ را به پایمال کردن حقوق جمعیت متهم می کند.
“من با فرمان و حکم تعیین نشده‌ام که با فرمان و حکم برکنار شوم!”
این جمله واکنش احمد ضیاء مسعود بود، زمانی که اشرف غنی او را از سمتش برکنار کرد. احمد ضیاء مسعود در کابل تجمعاتی ترتیب داد و از هوادارانش خواست علیه حکومت مقاومت کنند. در این میان، ائتلاف شمال نیز این اقدام اشرف غنی را محکوم کرد و آن را تمرکز یک جانبه قدرت دانست.
اعلام حکومت موازی از سوی عبدالله عبدالله
در سال ۲۰۱۹، عبدالله عبدالله نتایج انتخابات را نپذیرفت و اشرف غنی را متهم به پیروزی از طریق تقلب کرد. بلافاصله، او در برابر ارگ حکومت موازی اعلام کرد. اشرف غنی در ارگ مراسم تحلیف برگزار کرد، در حالی که هم زمان، عبدالله عبدالله نیز در قصر سپیدار مراسم تحلیف خود را انجام داد و خود را رئیس‌جمهور نامید. او حتی از تشکیل کابینه موازی خبر داد.
نتیجه‌گیری
یک نظام متشکل از گروه‌های متفرق و پراکنده، هیچ‌گاه به نتیجه مطلوب نمی رسد. مردم افغانستان دوره حکومت جنگ سالاران، فرماندهان مسلح و افراد پرنفوذ و کم نفوذ را تجربه کرده‌اند و می‌دانند که آن‌ها حتی توان اداره یک روزه کشور را ندارند. قدرتی که اشغالگران خارجی به آن‌ها داده بودند، با خروج آخرین نیروهای خارجی از بین رفت و میزان محبوبیت واقعی‌شان نزد مردم افغانستان آشکار شد. فرار آن‌ها از کشور نشان داد که بدون حمایت خارجی، هیچ جایگاهی در میان ملت ندارند.
