از بی‌سرنوشتی تا بیماری روانی؛ بر خبرنگاران افغان در پاکستان چه می‌گذرد؟

پس از سقوط نظام جمهوری و به قدرت‌رسیدن دوباره‌ی امارت اسلامی، هزاران خبرنگار در کنار سایر افغان‌ها شغل خود را از دست دادند و مجبور به ترک کشور شدند. در بیش‌تر از یک سال گذشته، صدها رسانه تعطیل شد و در نتیجه‌ی آن، هزاران خبرنگار و کارمند رسانه بی‌کار شدند. پاکستان، از جمله کشورهایی است که پس از به قدرت‌رسیدن امارت اسلامی صدها هزار افغان به منظور رسیدن به امریکا و اروپا به این کشور آمده اند.

با این که شماری از خبرنگاران، فعالان مدنی و حقوق بشر از این کشور به کشورهای امریکایی و اروپایی رفتند؛ اما با آن هم صدها خبرنگار پس از یک سال انتظار روزها و شب‌های سختی را می‌گذرانند. شکریه صدیقی که در یک دهه‌ی گذشته در هرات با رسانه‌های مختلف کار کرده است، به سلام‌وطندار می‌گوید که نه تنها کارمند محلی جرمنی بود، بل که کیس/پرونده‌ی «پی۲/P2» نیز دارد و یک سال پیش به گونه‌ی قانونی به پاکستان آمده؛ اما تا کنون بی‌سرنوشت است.

این بانو که همسر و سه فرزندش نیز با او هستند، می‌گوید با وجود این که پیش از این بیماران روانی را راهنمایی می‌کرد؛ اما به دلیل مشکلات اقتصادی و بی‌سرنوشتی در پاکستان، اکنون خود به این بیماری مبتلا شده است. او، می‌گوید: «وضعیت روحی‌ام مطلوب نیست. پیش از این خودم به بیماران روانی کمک می‌کردم، اما اکنون نمی‌توانم خودم را کنترل کنم. در این اواخر دلم می‌گیرد، خود را بی‌سرنوشت احساس می‌کنم و فکر می‌کنم که همه‌چیز خراب شده و دوباره درست نمی‌شود.»

محمدیونس قاری‌زاده که سال‌ها در سمنگان با رسانه‌ها هم‌کاری می‌کرد، اکنون با گذشت یک سال در مورد سرنوشت نامشخص خود نگران است. او می‌گوید که مدت ویزایش تمام شده است و اکنون نه حکومت پاکستان به او ویزای جدید می‌دهد و نه هم می‌تواند دوباره به کشور برگردد. به گفته‌ی او، از یک سو حکومت پاکستان و کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در این کشور به افغان‌ها کارت نمی‌دهند و از سوی دیگر پرونده‌ها را نیز سریع بررسی نمی‌کنند که این وضعیت، او را به مشکل روانی دچار کرده است.

فضیله جویا، دیگر خبرنگار افغان است که در پاکستان با فشارهای روحی و روانی شدید دست‌وپنجه نرم می‌کند. او می‌گوید که در یکی از ولایت‌های افغانستان با یک رسانه‌ی محلی کار می‌کرد و پس از روی‌کارآمدن امارت اسلامی کشور را ترک کرد و به پاکستان رفت و اکنون در آن کشور بی‌سرنوشت مانده است.

به گفته‌ی‌ او، تنها او نه بل که صدها خبرنگار دیگر افغان در پاکستان با مشکلات اقتصادی و روانی روبه‌رو اند. «وضعیت روحی ما خراب است؛ زیرا بی‌سرنوشتیم. نمی‌دانیم که سرنوشت با ما چه خواهد کرد و این به ما خیلی دردناک است.» این خبرنگاران می‌گویند که پاکستان به تمام مهاجران افغان هشدار داده است که تا پایان سال روان میلادی اجازه‌نامه گرفته و این کشور را ترک کنند، در غیر آن زندانی خواهند شد.

این خبرنگاران افزون بر امریکا و کشورهای اروپایی، از نهادهای پشتیبان خبرنگاران نیز انتقاد می‌کنند که با وجود تعهدات شان، آنان را فراموش کرده اند. به گفته‌ی آنان، با گذشت یک سال، امریکا هنوز روند بررسی پرونده‌های پی۱ و پی۲ را آغاز نکرده است و اداره‌ی مهاجران سازمان ملل متحد نیز یا پرونده‌ها را هیچ بررسی نمی‌کند یا هم آن‌ها را به تأخیر می‌اندازد.

تلاش کردیم دیدگاه دفتر کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در پاکستان را، نیز در این باره داشته باشیم؛ اما با تماس‌های پی‌هم موفق نشدیم. از سوی دیگر، نهادهای پشتیبان خبرنگاران و رسانه‌های افغانستان نیز نسبت به وضعیت خبرنگاران افغان در پاکستان و دیگر کشورهای همسایه، ابراز نگرانی می‌کنند.

ظریف کریمی، مسئول نهاد پشتیبان رسانه‌های آزاد افغانستان یا نی، در گفت‌وگو با سلام‌وطندار از جامعه‌ی جهانی و نهادهای بین‌المللی پشتیبان خبرنگاران انتقاد می‌کند و می‌گوید که این نهادها به تعهدات خود برای حل مشکلات خبرنگاران عمل نکرده اند.

مشکلات اقتصادی، اتمام مدت ویزا، عدم توزیع کارت‌های مهاجرتی، عدم بررسی پرونده‌ها از سوی دفتر کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان، عمل‌نکردن امریکا و کشورهای اروپایی مبنی بر خارج‌کردن خبرنگاران، عدم تمدید ویزا و زیر فشارقراردادن توسط پاکستان، از عمده‌ترین مشکلات و چالش‌های فراروی خبرنگاران افغان در پاکستان به شمار می‌رود.

(سلام وطندار)