یکی از محورهای اصلی در سفرهای وزیر امور خارجه افغانستان، امیرخان متقی، به هند (اکتبر ۲۰۲۵) و سفر وزیر تجارت و صنعت، الحاج نورالدین عزیزی (۱۹ تا ۲۵ نوامبر ۲۰۲۵)، تقویت روابط اقتصادی دوجانبه میان هند و افغانستان بود. هر دو مقام ارشد افغان – علاوه بر دیدار با مقامهای عالیرتبه هندی – با تاجران و صاحبان صنعت هند نیز گفتگو داشتند.
وزیر تجارت و صنعت افغانستان به طور ویژه برخی از مشوقهایی را که از سوی حکومت افغانستان برای سرمایه گذاران در نظر گرفته شده، تشریح کرد و همچنین چندین حوزه مشخص – بهویژه معدن و تکنالوژی – را که اقتصاد افغانستان در آنها ظرفیت عظیمی دارد، برشمرد.
تجارت میان هند و افغانستان در حال حاضر بیش از یک میلیارد دالر برآورد می شود. پس از تنش بین هند و پاکستان در ماه می ۲۰۲۵ و همچنین تنش های اخیر میان افغانستان و پاکستان، تجارت هند و افغانستان از طریق گذرگاه زمینی آتاری (هند) – واگه (پاکستان) بعید به نظر می رسد. تجارت زمینی میان افغانستان و پاکستان نیز از اکتبر ۲۰۲۵ متوقف شده و الحاج نورالدین عزیزی صراحتا اعلام کرد که افغانستان در پی متنوع سازی روابط اقتصادی خود است.
در جریان سفر وزیر امور خارجه افغانستان به هند – در اکتبر ۲۰۲۵ – هند اعلام کرد که سطح «هیئت فنی» در کابل را به سفارت ارتقا خواهد داد. در سفر اخیر عزیزی نیز تصمیم های مهمی با تمرکز ویژه بر تقویت تجارت دوجانبه اعلام شد. نخستین تصمیم، از سرگیری «دهلی – کابل» و «کابل – امریتسار» بود. تصمیم مهم دوم، تعیین رایزن های بازرگانی در هر دو کشور بود.
به گفته وزارت امور خارجه هند، دو طرف همچنین توافق کردند یک «اتاق بازرگانی و صنایع مشترک» تأسیس کنند.
علاوه بر ارتباطات هوایی، دو کشور در تلاش هستند تا همکاری های خود را از مسیر بندر چابهار (ایران) نیز تقویت کنند. وزیر تجارت و صنایع افغانستان خواستار گسترش فعالیت های این بندر شد. عزیزی گفت:
«… مشکلات با کشور همسایه مان، به ویژه پاکستان، افزایش یافته زیرا آنها ترانزیت و تجارت افغانستان از طریق کراچی را متوقف کرده اند… اکنون در تلاشیم مسیرهای جدیدی ایجاد کنیم، از جمله مسیر چابهار، و مقدمات آن را آغاز کرده ایم.»
او همچنین یادآور شد که مسائل لجستیکی متعدد همچنان نیازمند حل برای تقویت روابط تجاری است.
اهمیت بندر چابهار در زمینه اتصال منطقه ای
هند، افغانستان و ایران در ماه می ۲۰۱۶ توافق نامه سه جانبها ی برای تقویت اتصال منطقه ای از طریق بندر چابهار امضا کردند. هند از سال ۲۰۱۸ اداره ترمینال «شهید بهشتی» بندر چابهار را بر عهده دارد؛ همچنین در سال ۲۰۲۴ یک قرارداد ۱۰ ساله برای مدیریت و توسعه این ترمینال امضا کرد.
بر اساس این قرارداد میان شرکت «ایندیا پورت گلوبال لیمیتد» و سازمان بنادر و دریانوردی ایران، هند متعهد شد این بندر را برای مدت ۱۰ سال توسعه دهد.
هند همچنین تعهد سرمایه گذاری ۳۷۰ میلیون دالری برای توسعه این ترمینال ارائه کرده است.
علاوه بر اتصال منطقه ای، بندر چابهار برای پیوندهای هند با روسیه و فراتر از آن نیز اهمیت دارد. نارندرا مودی، نخست وزیر هند، در سخنرانی خود در نشست سازمان همکاری شانگهای (سپتامبر ۲۰۲۵)، هنگام اشاره به تمرکز هند بر تقویت اتصال، گفت:
«به همین دلیل ما پروژه هایی مانند چابهار و کریدور حمل و نقل بین المللی شمال – جنوب را پیش می بریم که پیوندها با افغانستان و آسیای مرکزی را تقویت خواهند کرد.»
هند بارها محموله های امدادی خود به افغانستان را از مسیر چابهار ارسال کرده است؛ آخرین مورد، ارسال کمک های بشردوستانه پس از زلزله ویران گر افغانستان در سپتامبر ۲۰۲۵ بود. برای هند، بندر چابهار اهمیت ویژه ای دارد زیرا این بندر به آن کشور امکان داده است از پاکستان اجتناب کند. اهمیت این پروژه پس از تشدید تنش های میان افغانستان و پاکستان بیشتر نیز شده است.
با وجود ظرفیت گسترده چابهار، این پروژه تحت تأثیر تنش میان ایالات متحده و ایران قرار داشته است. دولت ترامپ پیش تر برای هند معافیت تحریمی صادر کرده بود و اخیراً نیز در اکتبر ۲۰۲۵ این معافیت به مدت ۶ ماه تمدید شد.
هند امیدوار است روابط ایران و آمریکا بهبود یابد، زیرا کاهش تنش ها می تواند عدم قطعیت های موجود پیرامون پروژه را کاهش دهد.
نتیجه گیری
در مجموع، روابط اقتصادی هند و افغانستان ظرفیت بسیار بالایی دارد. افغانستان در برخی بخش ها پتانسیل گسترده ای دارد که هند می تواند از آن بهره برداری کند. با این حال، همان گونه که ذکر شد، موانع مهمی باید رفع شوند. بندر چابهار، همراه با اتصال هوایی بین دو کشور، نقش اساسی در تقویت تجارت میان هند و افغانستان ایفا خواهد کرد.
