هند و پاکستان بار دیگر در آستانه یک رویارویی نظامی بر سر کشمیر قرار گرفته اند. هفته گذشته حمله ای تروریستی در این منطقه مورد مناقشه جان ۲۶ گردشگر، عمدتاً هندی، را گرفت و موجب بالا گرفتن تنش میان دو کشور هسته ای جنوب آسیا شد.
هند این حمله را نتیجه تروریسم فرامرزی دانسته و مدعی است که پاکستان از آن حمایت کرده است. در واکنش، دهلی نو اعلام کرد که معاهده آب های سند را به حالت تعلیق در می آورد تا از جریان آب رود سند که از کشمیر هند عبور می کند، به پاکستان جلوگیری کند. پاکستان این اقدام را «اقدامی خصمانه» و معادل «اعلان جنگ» توصیف کرده است. در واکنش، معلمان پاکستانی علیه این تصمیم هند دست به اعتراض زده اند. هم زمان، درگیری های پراکنده در امتداد خط کنترل، یعنی مرز عملیاتی که پس از نخستین جنگ هند و پاکستان در سال ۱۹۴۷ تعیین شد، آغاز شده است.
ارتش هر دو کشور در حالت آماده باش کامل قرار دارد و وزیر دفاع پاکستان هشدار داده است که «تهاجم نظامی» از سوی هند قریب الوقوع می باشد.
مناقشه کشمیر از زمان تقسیم هند بریتانیایی در دهه ۱۹۴۰ آغاز شد. در آن زمان، حاکم هندو کشمیر در حالی که اکثریت جمعیت منطقه مسلمان بودند، در پی حمله نیروهای قبایلی از پاکستان، تصمیم گرفت با هند متحد شود. این تصمیم، پایه گذار یکی از طولانی ترین مناقشات سرزمینی قرن بیستم شد. منطقه جامو و کشمیر ابتدا بر اساس ماده ۳۷۰ قانون اساسی هند از نوعی خودمختاری برخوردار بود، اما دولت نارندرا مودی از سال ۲۰۱۴ تلاش کرد کنترل کامل منطقه را به مرکز واگذار کند. در سال ۲۰۱۹، ماده ۳۷۰ لغو شد و منطقه به طور کامل تحت کنترل دولت مرکزی هند قرار گرفت. این اقدام موجب خشم پاکستان و افزایش تنش ها شد. هند بارها پاکستان را به حمایت از حملات تروریستی متهم کرده و در مقابل، اسلام‌آباد نیز هند را به نقض حقوق بشر و محروم کردن مردم کشمیر از حق تعیین سرنوشت متهم کرده است.
با این حال، بازدارندگی هسته ای تاکنون مانع از آغاز جنگی تمام عیار میان دو کشور شده است. هند و پاکستان در دهه های گذشته چندین جنگ داشته اند، از جمله جنگ های ۱۹۶۵ و ۱۹۷۱ که به تجزیه پاکستان و تشکیل کشور بنگلادش انجامید. در سال ۱۹۹۹، دو کشور در نبرد کارگیل تا آستانه استفاده از سلاح هسته ای پیش رفتند، اما در نهایت عقب نشستند.
اکنون نیز با وجود تنش های رو به افزایش، به نظر می رسد بازدارندگی هسته ای ممکن است بار دیگر جلوی جنگ تمام‌عیار را بگیرد. از سوی دیگر، هر دو کشور با چالش های داخلی روبرو هستند. پاکستان در بحران سیاسی و اقتصادی فرو رفته و از زمان بازداشت عمران خان در سال ۲۰۲۳، بی ثباتی سیاسی، ضعف اقتصادی و تهدیدهای امنیتی از سوی طالبان پاکستانی شدت یافته اند. در هند نیز گرچه اوضاع باثبات تر است، اما رشد ملی گرایی هندو، به ویژه علیه اقلیت مسلمان، و افزایش نابرابری اقتصادی از جمله نگرانی های بزرگ به شمار می روند. در این شرایط، جنگ می تواند پیامدهایی فاجعه بار برای هر دو طرف داشته باشد.
مطلبی از نشریه دِ کانورسیشن
