در تحولی مهم دیپلماتیک، در تاریخ ۱۵ می، وزیر امور خارجه هند، داکتر جایشَنکار همراه با امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه امارت اسلامی افغانستان، تماس تلیفونی برقرار کرد. این تماس پس از عملیات «سیندور» انجام شد که طی آن هند در پاسخ به حمله تروریستی در پهلگام، به زیرساخت های تروریستی در پاکستان حمله کرد. جایشَنکار در این تماس، تعهد هند به مردم افغانستان را تأیید کرد و از موضع امارت در محکومیت این حمله تروریستی تشکری نمود. او همچنین از موضع گیری امارت در رد تلاش های اخیر برای ایجاد بی اعتمادی میان کابل و دهلی نو قدردانی و به موضوع تلاش های پاکستان برای وارد کردن افغانستان به درگیری اخیر میان هند و پاکستان اشاره داشت.
در سه سال گذشته، هم زمان با تیره تر شدن روابط میان پاکستان و افغانستان، طالبان تلاش کرده است تا سیاست خارجی متوازن تری در پیش گیرد و تعاملات دیپلماتیک خود را گسترش دهد. هند به یکی از شرکای کلیدی این سیاست جدید بدل شده است. پس از حمله پهلگام، امارت اسلامی بیانیه ای در محکومیت این حادثه صادر کرد و آن را تهدیدی برای ثبات و امنیت منطقه دانست. دو هفته بعد، با آغاز عملیات «سیندور» از سوی هند، طالبان مجدداً این تنش را محکوم و خواستار خویشتن داری و حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات از طریق دیپلماسی شد. این مواضع بخشی از تلاش طالبان برای ارائه تصویری مسئولانه تر از خود به عنوان یک بازیگر منطقه ای است که به دنبال برقراری روابط با همه کشورهای همسایه و مخالفت با درگیری هاست. طالبان می گوید با هر دو کشور هند و پاکستان تعاملات مثبتی داشته و اشتراکات قابل توجهی میان آنها وجود دارد. این پیام ها با هدف تقویت مشروعیت بین المللی امارت و بهره برداری از تعاملات با کشورهای مختلف ارسال می شود.
پاکستان، که زمانی امیدوار بود از پیروزی طالبان بهره برداری کند، اکنون با سردی در روابط روبه رو است. اسلام آباد خواستار برخورد طالبان با تحریک طالبان پاکستان و توقف حمایت از این گروه شده، اما طالبان این اتهامات را رد کرده و پاکستان را متهم کرده است که مشکلات داخلی اش را به گردن دیگران می اندازد. این تنش ها به درگیری نظامی نیز منجر شده، از جمله حملات هوایی پاکستان به خاک افغانستان در دسامبر ۲۰۲۴. همچنین اخراج گسترده مهاجران افغان از پاکستان، روابط را بیشتر تیره کرده است.
طالبان اکنون پاکستان را مشابه هند، به عنوان حامی گروه های نیابتی تروریستی می بیند که هدفشان تضعیف استقلال افغانستان است. در گزارش سالانه کمیسیون مرکزی امنیت و تصفیوی، طالبان برخی عناصر پاکستانی را به پناه دادن به شبه نظامیان در بلوچستان و خیبرپختونخوا متهم کرده که به گفته آنها ممکن است برای حملات منطقه ای استفاده شوند. طالبان همچنین با اشاره به همکاری پاکستان با آمریکا در بازداشت طراح حمله به فرودگاه کابل در سال ۲۰۲۱، این اقدام را تلاش اسلام آباد برای جلب رضایت واشنگتن دانست.
با وجود این تنش ها، در ماه های اخیر تلاش هایی برای احیای روابط انجام شده است. از جمله، کمیته هماهنگی مشترک دو کشور تشکیل جلسه داد و وزیر خارجه پاکستان نیز برای دیدار با متقی به کابل رفت. تماس تلفنی دوجانبه ای نیز درست یک روز پیش از آغاز عملیات سیندور برای پیگیری توافقات صورت گرفت.
در مقابل، هند نیز تلاش کرده تا از فرصت کاهش نفوذ پاکستان در کابل استفاده کند. در ۲۷ آپریل، یک هیئت هندی به ریاست دبیر مشترک وزارت خارجه از کابل دیدار و با متقی ملاقات نمود. در این نشست، دو طرف درباره افزایش نقش هند در افغانستان و تنش های اخیر هند و پاکستان گفتگو کردند. این دیدار، درست پس از حمله پهلگام و اقدامات تلافی جویانه هند، حامل پیام سیاسی روشنی درخصوص نحوه نگرش دهلی به روابطش با کابل بود. هند، همزمان با ارائه کمک های بشردوستانه، از امارات خواسته تا به نگرانی های امنیتی دهلی اهمیت بدهد. پس از حملات هوایی پاکستان در دسامبر ۲۰۲۴، هند صریحاً این اقدام را محکوم کرد.
طالبان خواستار تسهیل صدور ویزا، ازسرگیری پروژه های زیرساختی و افزایش سرمایه گذاری هند در افغانستان شده است. در دیدار اخیر، موضوع بسته شدن مرز آتاری – واگه نیز مطرح شد، مسیری حیاتی برای صادرات افغانستان به هند که پس از حمله تروریستی ۲۲ آپریل و اقدامات دیپلماتیک تلافی جویانه هند بسته شد. با این حال، پس از دیدار اخیر، هند با ورود ۱۶۰ موتر باربری افغانستانی از این گذرگاه موافقت کرد.
رشد روابط هند و افغانستان، در پاکستان احساس ناامنی ایجاد کرده است، زیرا امتیازاتی که انتظار داشت از پیروزی طالبان به دست آورد، اکنون از دست رفته به نظر می رسد. در مقابل، طالبان این روابط را به عنوان اهرم فشاری برای استقلال بیشتر از پاکستان می بیند.
هم زمان با تلاش چین و پاکستان برای میانجی گری ایجاد آتش بس میان هند و پاکستان، پنجمین نشست سه جانبه در کابل برگزار شد. در این نشست، نمایندگان چین و پاکستان با وزیر داخله امارات دیدار کردند. اگرچه در بیانیه های رسمی اشاره ای به نقش هند نشد اما برخی رسانه های پاکستانی و افغان گزارش دادند که هدف نشست محدودسازی نقش هند در افغانستان و حفظ بی طرفی طالبان در قبال حمله پهلگام بوده است. با این حال، طالبان تمایل چندانی به پذیرش این خواسته ها نشان نداد.
اگرچه هند از نزدیکی با طالبان سود برده است، اما با چالش های مهمی روبه روست، از جمله همکاری های فزاینده چین و پاکستان. تماس های اخیر، ازجمله گفتگوی جایشَنکار با متقی و سفر قریب الوقوع متقی به چین برای نشست سه‌جانبه، گویای آن است که طالبان در حال شرط‌بندی هم زمان روی چند بازیگر منطقه ای است و هند باید این واقعیت پیچیده را در سیاست خارجی خود لحاظ کند.
مطلبی از بنیاد تحقیقاتی آبزرور
