آیا می دانید کدام کشورها بیشترین ذخایر گاز طبیعی در جهان را دارند؟ بیشترین ذخایر گاز طبیعی متعلق به روسیه، ایران و قطر است. همچنین بزرگ ترین ذخایر نفت به ونزوئلا، عربستان سعودی و کانادا تعلق دارد و ایران در جایگاه چهارم و عراق در پنجم قرار دارد. ایران، همسایه پاکستان، کشوری غنی از نفت و گاز است و دو کشور مرزی به طول ۹۰۰ کیلومتر دارند.
با وجود این، پاکستان سال هاست با کمبود گاز و نفت دست و پنجه نرم می کند. با اینکه قدرت هسته ای است، این کمبود، یکی از موانع اصلی رشد اقتصادی کشور است. برای رفع این مشکل، بی نظیر بوتو در سال ۱۹۹۵ گفتگوهایی را با رئیس جمهور وقت ایران، هاشمی رفسنجانی، آغاز کرد و یادداشت تفاهمی برای پروژه خط لوله گاز ایران – پاکستان امضا شد. اما در سال ۱۹۹۶ دولت وی برکنار شد و پروژه به تعویق افتاد.
در سال ۲۰۰۸، با روی کار آمدن آصف علی زرداری و یوسف رضا گیلانی، پروژه از کشوی میز بیرون آمد. دولت حزب مردم تصمیم گرفت گاز و نفت ارزان از ایران خریداری کند، اما در عین حال روابط با آمریکا را نیز در نظر داشت، چرا که بزرگ ترین مانع در مسیر این همکاری، تحریم های آمریکا بود. با گذشت زمان، مشخص شد که عربستان سعودی نیز نسبت به این همکاری با ایران حساس است. پاکستان نمی توانست عربستان را ناراضی کند، به همین دلیل آصف علی زرداری تلاش کرد با حمایت چین، بین ایران و عربستان میانجی گری کند.
در سال ۲۰۱۱، زرداری دو بار با رهبر ایران، آیت الله خامنه ای، دیدار طولانی داشت و چین نیز دیپلماسی پنهانی با عربستان آغاز کرد. در نتیجه، بن بست بین ایران و عربستان تا حدی رفع شد و در سال ۲۰۱۳، زرداری همراه با رئیس جمهور وقت ایران، محمود احمدی نژاد، پروژه خط لوله را افتتاح کرد. پس از آن، نواز شریف نخست وزیر شد و تحت فشار قرار گرفت که از پروژه خارج شود. وی ترجیح داد سکوت کند و به جای آن گاز از قطر خریداری شد.
در سال ۲۰۱۸، عمران خان نخست وزیر شد. او نیز پروژه را متوقف نکرد اما پیش نبرد. از سال ۲۰۰۹، هر دولتی تحت فشار قرار گرفت که از خرید گاز از ایران صرف نظر کند، ولی هیچ یک پروژه را رسمی لغو نکردند. یکی از دلایل، واکنش منفی مردم به گرانی گاز و نفت بود. دلیل دیگر، شرط داوری بین المللی براساس قانون فرانسه در این قرارداد بود که در صورت خروج، پاکستان باید ۱۸ میلیارد دالر جریمه می داد.
در سال ۲۰۲۲، شهباز شریف نخست وزیر شد و کشور در بدترین بحران اقتصادی خود قرار داشت. خطر ناتوانی پرداخت های مالی بسیار جدی بود. کمک مالی از چین و عربستان، و تلاش برای توافق با صندوق بین المللی پول در جریان بود. در این شرایط، ناراضی کردن آمریکا ممکن نبود، بنابراین پروژه بار دیگر مسکوت ماند.
اما در مارچ ۲۰۲۳، آشتی تاریخی بین ایران و عربستان با میانجی گری چین اتفاق افتاد. پس از آن، در می ۲۰۲۳، شهباز شریف قرارداد خرید برق ارزان از ایران را امضا کرد. انتظار می رفت پروژه خط لوله نیز ادامه یابد، اما آمریکا هشدار داد که این اقدام منجر به تحریم اقتصادی پاکستان خواهد شد. بنابراین، پاکستان پروژه را متوقف کرد.
طبق قرارداد، ایران تا مارچ ۲۰۲۴ فرصت داشت تا کار خود را تمام کند، که کرد. اگر پاکستان تا آن زمان کار خود را انجام نمی داد، ایران حق داشت به دادگاه بین المللی شکایت کند. ایران در نهایت شکایت خود را ثبت کرد و این مسئله در رسانه های بین المللی بازتاب یافت. پاکستان آماده دفاع حقوقی شد، اما در همین زمان، اسرائیل به ایران حمله کرد و برخلاف انتظار، پاکستان و عربستان از ایران حمایت دیپلماتیک کردند. این موضوع موجب گرم تر شدن روابط تهران و اسلام آباد شد.
چند روز پیش، رئیس‌جمهور جدید ایران، داکتر مسعود پزشکیان، در دیدار با شهباز شریف اعلام کرد که آیت الله خامنه‌ای دستور داده اند پرونده گاز با پاکستان به صورت دیپلماتیک و بدون شکایت پیگیری شود. شهباز شریف نیز کمیته ای به ریاست اسحاق دار تشکیل داده تا هرچه سریع تر این موضوع را حل کند.
اما اگر مذاکرات نتیجه ندهد، پرونده به دادگاه فرانسه بازخواهد گشت و اگر پاکستان محکوم شود، باید ۱۸ میلیارد دالر جریمه بپردازد. آیا آمریکا این جریمه را پرداخت خواهد کرد؟ دولت پاکستان هر ماه قیمت گاز و بنزین را بالا می برد و با خشم مردم مواجه می شود. آیا نمی توان با خرید ارزان گاز، نفت و برق از ایران، باری از دوش مردم برداشت؟ حال باید تصمیم گرفت: عزت و استقلال را حفظ کنیم یا ۱۸ میلیارد دالر جریمه بدهیم؟
مطلبی از نشریه جنگ
