براساس گزارش نشریه تلگراف: پاکستان در حال سبقت گرفتن از افغانستان به عنوان منبع اصلی تریاک جهان است؛ تحولی که می‌تواند میلیون ها دالر را به جیب گروه های تروریستی سرازیر کند و موازنه امنیتی منطقه را دگرگون سازد. کشاورزان افغان پس از ممنوعیت کشت کوکنار توسط طالبان، به آن سوی مرز، در خاک پاکستان کوچ کرده اند. تصاویر ماهواره ای نشان می دهد که در بلوچستان پاکستان، یکی از بی قانون ترین ایالات این کشور و پناهگاه گروه های شورشی از جمله داعش، مزارع وسیع کوکنار گسترش یافته است.
کارشناسان می گویند کشت مزارع عظیم، بسیاری بیش از پنج هکتار، و نزدیکی آنها به مناطق پرجمعیت، نشانگر «کشت آزادانه و بی سابقه» است؛ چیزی که حتی در سال های اوج تولید تریاک در افغانستان سابقه نداشته است. افغان ها تجربه فنی خود در کشت کوکنار در زمین های بیابانی را با خود آورده اند و با استفاده از انرژی خورشیدی برای پمپاژ آب از چاه های عمیق، توانسته اند کشت را رونق دهند.
تحلیلگران هشدار می دهند که سود حاصل از تجارت مواد مخدر به جیب گروه‌ه ای مسلحی می رود که بر مسیرهای اصلی قاچاق انسان و مواد در بلوچستان کنترل دارند. یکی از کارشناسان گفت: «مردم درباره بلوچستان مانند افغانستان جدید صحبت می کنند. اینجا پر از گروه های مسلح و غیرقابل کنترل است.»
دولت پاکستان سال‌هاست با ارتش آزادی بخش بلوچستان (BLA)درگیر است. این گروه بارها کارگران چینی را که در پروژه های انکشافی جاده ها و بنادر ایالت مشغول هستند، هدف گرفته و مدعی است که توسعه اقتصادی مردم محلی را کنار می گذارد.
تنها چند روز پیش، داعش مسئولیت یک بمب گذاری انتحاری در کویته، مرکز بلوچستان، را پذیرفت که در آن ۱۵ نفر کشته و ۳۰ نفر زخمی شدند. کارشناسان امنیتی هشدار می دهند که بلوچستان حتی در آرام ترین شرایط هم «بشکه باروت» است؛ ترکیبی از شورشیان قومی، گروه های افراطی اسلامی، حضور تأسیسات هسته ای پاکستان و سرمایه گذاری های کلان چینی، این منطقه را فوق العاده حساس کرده است. در چنین بستری، رونق تجارت مواد مخدر می تواند خطرات امنیتی را چند برابر کند.
تصاویر هوایی از بلوچستان نشان می دهد که بخش های وسیعی از زمین های کشاورزی، به ویژه در اطراف شهر گُلسِتان، به کشت کوکنار اختصاص یافته است. بر اساس بررسی های یک شرکت داده های جغرافیایی، تنها در دو منطقه کوچک بلوچستان بیش از ۸۱۰۰ هکتار مزرعه کوکنار کشف شده؛ رقمی اندکی بالاتر از کل زمین های کوکنار شناسایی شده در دوسوم ولایات افغانستان. در برخی مناطق، ۷۰ درصد زمین های زراعی به این محصول اختصاص دارد.
کشاورزان بلوچ می گویند برای صادرات محصول باید به «ملیشیای پاکستانی» پول بپردازند؛ اشاره ای به نیروهای شبه نظامی و پلیس محلی مانند سپاه مرزی که مدت هاست به فساد متهم هستند. در شبکه های اجتماعی نیز ویدیوهایی از مراحل تولید تریاک منتشر شده؛ از خراش دادن غلاف کوکنار و جمع آوری مایع شیری رنگ، تا ترکیب آن با مواد افزودنی، جوشاندن، خشک کردن روی برزنت و بسته بندی در قالب های بلوکی.
بیشتر کشاورزان افغان در بلوچستان زمین را از مالکان بلوچ اجاره کرده یا به صورت شریک کاری با آنان کار می کنند. یکی از افغان ها گفت: «به سختی می شود زمین گرفت و بدون سهم دادن به بلوچ ها کوکنار کشت کرد، چون آنها ارتباط مستقیم با نیروهای پاکستانی دارند.» کشاورزان بلوچ نیز اذعان می کنند که مهارت لازم را ندارند و از افغان ها آموخته اند. یک کشاورز بلوچ گفت: «اولین بار است که کوکنار کشت می کنم و افغان شریکم کار را بلد است. محصول من از بقیه کمتر است چون تجربه ندارم.»
با گسترش سریع کشت، قیمت تریاک نیز رو به کاهش گذاشته است. در سال ۲۰۲۳ و پس از اجرای ممنوعیت طالبان، قیمت هر کیلو به حدود ۱۰۵۰ دالر رسید. اما اکنون به حدود ۳۷۰ دالر سقوط کرده است. کارشناسان دلیل اصلی این کاهش را گسترش تولید در بلوچستان می دانند.
دولت پاکستان در ظاهر همچنان سیاست «پاک از کوکنار» را تبلیغ می کند؛ سیاستی که در سال ۲۰۰۱ اعلام شد. اما نمایندگان مجلس ایالتی بلوچستان ماه گذشته با نگرانی هشدار دادند که گسترش مهارنشده این محصول جوانان کشور را مسموم می کند و باید فوراً جلوی آن گرفته شود. یکی از نمایندگان مخالف گفت: «این محصول باید فوراً ریشه کن شود.» نماینده ای از جناح حاکم نیز وعده داد که کشت کوکنار تحمل نخواهد شد.
افغانستان پیش تر ۹۵ درصد هروئین بازار اروپا را تأمین می کرد. اما از سال ۲۰۲۲، زمانی که طالبان کشت کوکنار را ممنوع کرد، سطح تولید به شدت کاهش یافت. این در حالی بود که مالیات بر تجارت تریاک یکی از منابع اصلی تأمین مالی طالبان در جریان مبارزات طولانی آنها علیه دولت پیشین افغانستان بود.
اکنون اگر روند کنونی در بلوچستان تثبیت شود، ممکن است به بازآرایی کامل صنعت تریاک در جنوب‌غرب آسیا بینجامد؛ تغییری که پیامدهای آن نه فقط در منطقه، بلکه در بازارهای مصرف اروپا نیز احساس خواهد شد.
این گزارش نشان می دهد که ممنوعیت طالبان، برخلاف انتظار، نه تنها بحران جهانی مواد مخدر را حل نکرده، بلکه با انتقال آن به بلوچستان پاکستان، جغرافیای مشکل را تغییر داده است. این جابه جایی می تواند امنیت منطقه را متزلزل تر کند و منبع تازه ای برای درآمد گروه‌های شورشی و تروریستی فراهم آورد.
