شب ۱۱ اکتبر، درگیری های شدیدی در امتداد مرز پاکستان و افغانستان در پی حمله نیروهای افغانستان به پوسته های نظامی پاکستان رخ داد که منجر به تبادل سنگین آتش شد و گزارش شده است که ده‌ها سرباز کشته شدند. این حملات پس از آن صورت گرفت که طالبان، پاکستان را به انجام حملات هوایی بر خاک افغانستان، از جمله در کابل، در اوایل هفته گذشته متهم کرد. طبق گفته مقامات، نیروهای افغان به پوسته های ارتش پاکستان در مرز شمال‌غربی آتش گشودند و چندین پوسته امنیتی را به تصرف درآوردند. محرک اصلی این تنش ها، حملات هوایی پاکستان به کابل و بازاری در شرق افغانستان در ۹ اکتبر بود؛ حملاتی که پاکستان مسئولیت مستقیم آن را بر عهده نگرفته اما بارها تأکید کرده است که حق دارد از خود در برابر افزایش شورشگری که به گفته اسلام آباد از خاک افغانستان برنامه ریزی می شود، دفاع کند.
در ۱۵ اکتبر، گزارش ها حاکی از آن بود که در درگیری های تازه میان افغان ها و پاکستانی ها در منطقه چمن پاکستان و سپین بولدک افغانستان ده ها نفر کشته و زخمی شدند. گزارش ها ادعا می کنند که نیروهای طالبان افغان یک پوسته مرزی ارتش پاکستان را منهدم کرده و یک تانک پاکستانی را که برای هدف قراردادن مواضع طالبان استفاده می شد، به غنیمت گرفتند. نکته قابل توجه آن است که حملات هوایی پاکستان همزمان با اولین سفر رسمی وزیر خارجه طالبان، امیرخان متقی، به هند رخ داد؛ سفری که به اعلام ارتقای روابط میان هند و افغانستان انجامید و بی تردید در اسلام آباد نگرانی ایجاد کرد. در کنار این موضوع، تحولی دیگر اما کم سروصدا نیز رخ داد: نشست «قالب مسکو» در ۷ اکتبر که برای اولین بار با حضور امیرخان متقی به عنوان عضو رسمی برگزار شد (پیش تر نمایندگان طالبان تنها به عنوان ناظر شرکت می کردند). این نشست با حضور هند، روسیه، چین، پاکستان، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان برگزار شد و هیئتی از بلاروس نیز به عنوان مهمان حضور داشت. شرکت کنندگان بر تقویت همکاری های ضدتروریسم در سطوح دوجانبه و چندجانبه تأکید کردند و تلاش کشورها برای استقرار زیرساخت های نظامی در منطقه را غیرقابل قبول دانستند، چرا که به سود صلح و ثبات منطقه ای نیست. هرچند در بیانیه نامی از کشوری برده نشد، اما این موضع گیری در پی اظهارات مکرر دونالد ترامپ درباره پایگاه بگرام صورت گرفت؛ پایگاهی که ۲۰ سال کانون عملیات نظامی آمریکا در افغانستان بود.
ادعاهای افغانستان
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان، مدعی شد که نیروهای طالبان در این حملات ۵۸ سرباز پاکستانی را کشته و تنها ۹ نفر از طالبان جان باخته اند. وزارت دفاع طالبان اعلام کرد نیروهایش «عملیات های تلافی جویانه و موفقی» در مرز انجام داده اند. این وزارتخانه هشدار داد: «اگر طرف مقابل بار دیگر به تمامیت ارضی افغانستان تجاوز کند، نیروهای مسلح ما آماده دفاع از مرزهای کشور هستند و پاسخ قاطع خواهند داد.»
امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان، در یک نشست خبری در دهلی نو طی سفر رسمی خود به هند، ادعا کرد که افغانستان به جنگجویان تحریک طالبان پاکستان (TTP) پناه نمی دهد. او گفت: «هیچ پناهگاه امنی برای تی تی پی در افغانستان وجود ندارد.» وی تأکید کرد که اوضاع مرز افغانستان و پاکستان «تحت کنترل» است و قطر و عربستان سعودی تماس گرفته اند و خواستار توقف جنگ شده اند. متقی افزود: «افغانستان حق دارد از مرزها و سرزمین خود دفاع کند و به نقض حاکمیتش واکنش نشان داده است.» اگرچه او پیام تندی به پاکستان فرستاد، اما کاستن از شدت مواضع و تلاش برای کاهش تنش ها به نظر می رسد تحت فشار دیپلماتیک و اظهارات قطر و عربستان برای آرام سازی اوضاع بوده است.
واکنش پاکستان
در ۱۲ اکتبر، پاکستان با حملات هوایی، تبادل آتش و عملیات زمینی علیه مواضع طالبان در مرز پاسخ داد. ارتش پاکستان اعلام کرد که در این حملات ۲۳ سرباز پاکستانی کشته و ۲۹ نفر زخمی شده اند. به گفته اسلام آباد، در حملات متقابل، ۲۰۰ نیروی طالبان از طرف افغانستان کشته شده و اردوگاه های آموزشی تروریست ها منهدم شده اند. همچنین طالبان افغان به حمله برای «تسهیل تروریسم» متهم شدند.
اسحاق دار، معاون نخست وزیر و وزیر خارجه پاکستان، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت حملات افغانستان «تحریکی جدی» بوده است. او تأکید کرد که نیروهای پاکستانی زیرساخت های طالبان و گروه های شبه نظامی فعال در افغانستان را هدف قرار داده اند و افزود: «ما خیانت و استفاده از خاک افغانستان برای تروریسم علیه پاکستان را تحمل نخواهیم کرد …».
ارتش پاکستان نیز در بیانیه ای پس از درگیری ها اعلام کرد: «در شب ۱۱ و ۱۲ اکتبر ۲۰۲۵، طالبان افغان و فتنه الخوارج تحت حمایت هند حمله ای بدون تحریک علیه پاکستان در امتداد مرز انجام دادند.» اصطلاح فتنه الخوارج عبارتی است که دولت پاکستان برای اعضای تحریک طالبان پاکستان (TTP) به کار می برد. به باور اسلام آباد، اصل مشکل این است که همکاری روزافزون هند و افغانستان از طریق کمک های بشردوستانه و توسعه ای هند، موجب نگرانی پاکستان شده است. بنابراین، پاکستان این حملات را «تحریکی جدی» دانست که همزمان با سفر وزیر خارجه طالبان به هند رخ داد.
شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان، گفت که «تحریکات افغانستان را به شدت محکوم می کند» و «هیچ گونه سازشی بر سر دفاع از پاکستان وجود نخواهد داشت». او طالبان را متهم کرد که به «عناصر تروریستی» اجازه داده اند از خاک افغانستان علیه پاکستان استفاده کنند. این درگیری ها منجر به بسته شدن گذرگاه های مرزی تورخم در شمال‌غرب و چمن در جنوب غرب برای هرگونه رفت و آمد شد.
خشونت دوباره شعله ور می شود
از زمان خروج نیروهای آمریکایی در ۲۰۲۱، میزان خشونت در ایالت خیبر پختونخوا افزایش یافته است. اما طالبان ۲.۰ در روابط با پاکستان همانند طالبان ۱.۰ عمل نکرده است. بدون شک روابط دو کشور از زمان سقوط کابل در ۲۰۲۱ به شدت رو به وخامت گذاشته است. اکثر حملات به تحریک طالبان پاکستان نسبت داده می شود؛ گروهی متمایز اما نزدیک به طالبان افغان که اسلام آباد مدعی است آزادانه از خاک افغانستان فعالیت می کند.
یک گزارش سازمان ملل امسال اعلام کرد که تی تی پی از حمایت لجستیکی و عملیاتی گسترده مقامات امر واقع در کابل برخوردار است.» پس از سال خونین ۲۰۲۴ که بیش از ۲۵۰۰ نفر در خشونت ها کشته شدند، پاکستان و کابل تلاش کردند روابط خود را بازتنظیم کنند. در آپریل، اسحاق دار به کابل سفر کرد و نشست هایی با حضور رهبران دو طرف، اغلب با میانجی گری چین، برگزار شد. این روند به ارتقای روابط دیپلماتیک و کاهش موقت خشونت در تابستان انجامید. اما دوباره حملات طالبان علیه نیروهای پاکستانی شدت گرفت.
از ابتدای جنوری تاکنون، بیش از ۵۰۰ نفر، از جمله ۳۱۱ نظامی و ۷۳ پلیس، کشته شده اند. به گفته ملیحه لودهی، دیپلمات ارشد پیشین پاکستان، خشونت در منطقه مرزی روابط دو کشور را به «پایین ترین سطح تاریخی» رسانده است. وزیر دفاع پاکستان، خواجه محمد آصف، نیز در ۹ اکتبر در پارلمان گفت تلاش های مکرر برای متقاعد کردن طالبان افغان به توقف حمایت از تی تی پی شکست خورده است. او هشدار داد: «دیگر بس است. صبر دولت و ارتش پاکستان به پایان رسیده است.»
ارتش پاکستان گزارش داده که از توپخانه، تانک و پهپاد برای هدف قراردادن مواضع طالبان استفاده کرده و مدعی شده ۱۹ پوسته مرزی افغان را که مبدا حملات بوده اند، تصرف کرده است. تلویزیون ملی پاکستان تصاویری از پوسته های در حال سوختن و تسلیم شدن سربازان افغان در منطقه کرم پخش کرد. پاکستان همچنین ادعا کرد چندین تأسیسات طالبان از جمله قرارگاه قطعه منوجبه و قلعه خَرچار را نابود کرده است.
در نهایت
از زمان بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان در ۲۰۲۱، دولت پاکستان آنها را به پناه دادن به تی تی پی متهم کرده است؛ گروهی که مسئول افزایش چشمگیر حملات مرگبار در خیبر پختونخوا بوده است. روابط به شدت رو به وخامت نهاده و هر طرف دیگری را به نقض حاکمیت و حمایت از شورشیان متهم می کند.
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی حکومت افغانستان، در ۱۲ اکتبر پاکستان را متهم کرد که به داعش پناه داده و عناصر داعش مستقر در پاکستان پشت حملات در روسیه و ایران بوده اند.
پاکستان ناچار است بپذیرد که شمشیر دو لبه است. اما درگیری های اخیر نشانگر نقطه ای تازه از وخامت روابط میان دو همسایه است؛ روابطی که روزبه روز خصمانه تر شده و در سایه اتهام پناه دادن افغانستان به شبه نظامیانی که حملات مرگبار علیه پاکستان انجام می دهند، ادامه دارد. هرچند در ۱۵ اکتبر آتش بس موقت ۴۸ ساعته اعلام شد، اما روابط شکننده میان دو کشور همچنان ادامه دارد و به نظر می رسد این آتش بس نیز شکسته شده است.
برای پاکستان، که همزمان با شورش در بلوچستان، ناآرامی در خیبر پختونخوا و تنش های تازه در کشمیر تحت کنترل پاکستان مواجه است، درگیری با افغانستان به شکاف های داخلی اش افزوده و خطر گسترش بحران را افزایش داده است. بنابراین ضروری است که ابتدا به مشکلات داخلی خود بپردازد.
مایکل کوگلمن، تحلیلگر جنوب آسیا در واشنگتن، وضعیت مرزی را «بحرانی» توصیف کرد. او تأکید کرد که طالبان افغانستان، که به شدت از نظر مالی در مضیقه است، «توان رویارویی مستقیم با ارتش پاکستان را ندارد» اما هشدار داد: «خطر اینجاست که حملات اخیر طالبان در افغانستان، تحریک طالبان پاکستان را به انجام اقدامات تلافی جویانه برانگیزد، که می تواند به عملیات گسترده تر و شدیدتر پاکستان در افغانستان بینجامد.»
هرچند ترامپ پیش از سفر به خاورمیانه گفت که ممکن است پس از بازگشت به درگیری میان پاکستان و افغانستان ورود کند، چرا که او «در حل جنگ ها مهارت دارد»، اما در حال حاضر هیچ راه حل آسان و بلندمدتی وجود ندارد، زیرا به نظر می رسد طالبان همان نسخه ای را اجرا می کند که پیش تر پاکستان در پیش گرفته بود.
