تجارت میان افغانستان و پاکستان؛ مسئله ای که پاکستان از دهه ها پیش از آن بهره برداری سیاسی کرده و راه های امتداد خط فرضی دیورند را گه گاه به عنوان ابزار فشار بر حکومت های افغانستان به کار گرفته است. در نهم اکتوبر سال جاری میلادی، ارتش پاکستان برخلاف تمام اصول و قوانین بین المللی، پایتخت کشور، کابل، را هدف حمله هوایی قرار داد که در پی آن امارت اسلامی پاسخ کوبنده ای در امتداد این خط ارائه کرد. هم زمان با این رویداد، جانب پاکستانی بار دیگر به سیاست های گذشته اش متوسل شد و مسیرها را در امتداد خط فرضی دیورند بست؛ با این تصور که از این طریق بار دیگر بر امارت اسلامی فشار وارد کند، غافل از آن که این بار این تصمیم پیامدهایی جبران ناپذیری برای اسلام آباد به همراه خواهد داشت.
چند روز پس از بسته شدن مسیرها توسط اسلام آباد در امتداد خط فرضی دیورند، ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی ریاست الوزرای امارت اسلامی، در یک نشست بزرگ با تاجران و صنعتکاران در کابل، قطع روابط تجاری با پاکستان را اعلام کرد و به تاجران توصیه نمود صادرات و واردات خود را از مسیرهای بدیل انجام دهند. پس از قطع تجارت با پاکستان، امارت اسلامی تلاش های خود را برای یافتن مسیرهای جایگزین سرعت بخشید و در این زمینه با کشورهای مختلف، به ویژه هند، ایران و کشورهای آسیای میانه، توافقات متعددی انجام داد.
همزمان با این تصمیم امارت اسلامی، برخی مقام های پاکستانی، به ویژه وزیر دفاع خواجه آصف، در اظهارات خود به ظاهر چنین وانمود کردند که از این تصمیم خرسند هستند و این اقدام هیچ پیامد منفی برای اسلام آباد نخواهد داشت؛ اما بی خبر از آنکه این تصمیم نه تنها پیامدهای معکوس برای پاکستان خواهد داشت، بلکه اسلام آباد بهای سنگینی را نیز به دلیل سیاست های نادرست خود خواهد پرداخت.
در ادامه جنگ اقتصادی میان کابل و اسلام آباد، روزنامه پاکستانی «دان» در مطلبی تازه اعتراف کرده است که بسته شدن مسیرها، افزون بر خسارت های گسترده برای پاکستان، ترانزیت این کشور با کشورهای آسیای میانه و روسیه را نیز مختل کرده است. این روزنامه روز دوشنبه (۱۰ قوس) تحلیلی به قلم وقار احمد، استاد پیشین دانشگاه فیصل آباد، منتشر کرده و در آن آمده که افغانستان مهم ترین بازار برای سبزیجات پاکستان، به ویژه کچالو، بوده است.
در این تحلیل با اشاره به محصولات سبزیجات پاکستان نوشته شده که این کشور هر سال در بیش از یک میلیون جریب زمین کچالو کشت می کند و براساس آمار کمیسیون تجارت جهانی پاکستان، در سال ۲۰۲۴ بیش از ۷۳۶ تن کچالو صادر کرده که ۴۲ درصد آن به افغانستان صادر شده است.
در همین حال، روزنامه هندی «ایندیا تودی» نیز در مطلبی درباره قطع روابط تجاری میان افغانستان و پاکستان و تصمیم امارت اسلامی، نوشته است که پاکستان اکنون بهای سنگین سیاست های نسنجیده خود را می پردازد. این روزنامه با اشاره به سخنان خواجه آصف که تصمیم امارت اسلامی را «نعمت پنهان» خوانده بود، نوشته است که مقام های پاکستانی عمداً زمینه تضعیف اقتصاد خود را فراهم کرده اند.
در نهایت:
۲۰ روز از قطع روابط تجاری میان افغانستان و پاکستان می گذرد؛ در این مدت پاکستان نه تنها یک بازار مهم تجاری منطقه، بازاری که حجم سالانه دادوستد آن به حدود دو میلیارد دالر می رسید، از دست داده، بلکه صادراتش به کشورهای آسیای میانه به طور کامل متوقف و میلیونها دالر خسارت به اقتصاد رو به سقوط آن وارد شده است. افزون بر این، بسیاری از کارخانه های تولیدی پاکستان که بیشتر محصولاتشان به افغانستان صادر می شد، اکنون با خطر تعطیلی روبه رو هستند. بسته شدن راه ها باعث کاهش قابل توجه عواید گمرکی دولت پاکستان نیز شده است. همچنین تجارت بسیاری از تاجران پاکستانی، به ویژه کسانی که با افغانستان و از مسیر افغانستان با آسیای میانه و روسیه دادوستد داشتند، کاملاً متوقف و میلیون ها دالر زیان به آنها وارد شده است.
مقام های پاکستانی تصور می کردند که مسدود کردن راه ها را می توانند به عنوان ابزار فشار بر امارت اسلامی به کار گیرند، اما این سناریو نه تنها بر افغانستان اثر نکرد، بلکه امارت اسلامی توانست در مدت ۲۰ روز تجارت خود را از مسیرهای جایگزین سامان دهد و برای صادرات و واردات، بازارها و راه های بدیل بیابد؛ نمونه برجسته آن نیز توافقات اخیر با هند و ایران است. امارت اسلامی با اتخاذ سیاست اقتصادی جدید، به جای پاکستان، تمرکز خود را بر بندر چابهار و مسیرهای آسیای میانه افزایش داده و می کوشد با یافتن بازارها و مسیرهای تازه، برای همیشه به وابستگی به پاکستان پایان دهد؛ رویکردی که به باور کارشناسان اقتصادی، در بلندمدت پیامدهایی جبران ناپذیر برای پاکستان خواهد داشت.
