زمستان 1401 در افغانستان سردتر از چند سال پیش بود، در برخی ولایات هوا به منفی 30 درجه سانتیگراد رسید، اما بر خلاف سالهای دیگر زمستان در اروپا بسیار سرد نبود. هیچ کس تغییرات اقلیمی در سال های اخیر را انکار نمی کند. در این ماه در برخی مناطق افغانستان مقداری برف باریده بود اما به اندازه دهه 1980 و سال های قبل از آن نبود.
مقدرا بارندگی سالانه در افغانستان متفاوت است، بیشترین میزان بارندگی در نواحی شمال شرقی و در نواحی بیابانی جنوب و جنوب غرب کمتر است. میزان بارندگی سالانه در جنوب بین 100 تا 300 میلی متر و در نواحی غربی از 200 تا 400 میلی متر برآورد شده است. سطح متوسط سالانه در زرنج 77 میلی متر و در سالنگ (ارتفاعات مرکزی) 1170 میلی متر برآورد شده است. میانگین بارندگی در افغانستان 285 میلی متر تخمین زده شده است.
به طور متوسط سالانه 57 هزار میلیون مترمکعب آب در اثر 165 هزار میلیون مترمکعب بارندگی بر روی زمین جاری است. در سال های عادی، کل آب سالانه افغانستان 75 میلیارد متر مکعب است که 57 میلیارد متر مکعب آن آب های روی زمین و 18 میلیارد متر مکعب آن آب های زیرزمینی است. 25 درصد آنها قابل استفاده است، متأسفانه 75 درصد باقی مانده وارد ریگ و صحراء می شوند یا تبخیر می شوند.
بر اساس تحقیقات بانک جهانی؛ 10 کشور جهان رودخانه ندارند، 80 کشور با کمبود آب مواجه هستند و 2.8 میلیارد نفر در مناطقی با کمبود آب زندگی می کنند. شاید تا پنج سال دیگر (!) به 3.9 میلیارد نفر (تقریبا نیمی از جمعیت جهان) برسد. خوشبختانه افغانستان هنوز در آن گنجانده نشده است.
بر اساس برآوردهای سازمان ملل؛ تا اواسط قرن جاری، 70 درصد از جمعیت 7 میلیاردی جهان به دلیل کاهش و آلودگی آب های زیرزمینی با کمبود آب شیرین مواجه خواهند شد. به همین دلیل است که نیاز و اهمیت آب روز به روز بیشتر می شود و افغانستان نیز در زمره کشورهایی است که اگر آب خود را به درستی مدیریت نکنند و آن را به یک سرمایه اقتصادی تبدیل کنند، در آینده با کمبود آب مواجه خواهند شد.
زراعت سکتور مسلط در اقتصاد افغانستان است، تولیدات زراعتی به وضعیت آب بستگی دارد، 90 درصد مصرف واقعی آب در زراعت است. در حال حاضر این بخش با کمبود آب مواجه است. تنها 11 درصد از کل مساحت ما زیر کشت است، 40 سال پیش 3.3 میلیون هکتار زمین ما آبیاری می شد. اما اکنون تخمین زده می شود که به 1.8 میلیون هکتار (تا نصف قبل) برسد.
بزرگترین مشکل عدم دسترسی به آب سالم است. در افغانستان منابع آب زیرزمینی در سطح بالایی به وسیله پمپ و دولچه استخراج می شود و بیشترین استفاده از این منابع در شهرها می باشد. رشد سریع جمعیت منجر به تخلیه آب های زیرزمینی و خشک شدن چاه های آب در مقیاس وسیع شده است. به طور متوسط در 10 سال گذشته سطح آب چاه ها 7 تا 10 متر کاهش یافته است و مردم هر تابستان چاه ها را عمیق تر می کنند. در 40 سال گذشته مدیریت آب جنگ امکان پذیر نبوده و انجام تحقیقات علمی در این زمینه بسیار مهم است.
مردم ما در مصرف آب اسراف می کنند و آب زیادی را ضایع می کنند. در اقتصاد آب حتی یک قطره آب به حساب می آید، از توالت تا بالاترین سطح، باید از ضایع شدن رفتن آب محافظت کنیم. مبارزه با خشکسالی یک فرآیند طولانی مدت و بسیار فنی است که مستلزم کوشش های منظمی مانند حفظ خاک و آب، اقدامات آبیاری لازم و غیره است.
ذخیره آب و استفاده اقتصادی از آب و گسترش فضای جنگلی به آگاهی بستگی دارد. باید آگاهی عمومی صورت گیرد و مردم در مورد کم آبی و مشکلات آگاه شوند. علاوه بر آگاهی عمومی نسبت به آب، لازم است برنامه های آموزشی مختلف در حوزه آب ایجاد شود به شرطی که با زمانه امروزی همگام باشد. مردم باید بدانند چگونه در مصرف آب صرفه جویی کنند و از آن محافظت کنند.
