عبدل در حالی که یک کلانشیکف را به دور شانه چپش آویزان کرده، با یک چوب بزرگ در دست راستش، تا آنجا که می تواند به گیاهان خشخاش ضربه می زند. ساقه ها و شیره پیاز خشخاش در هوا پراکنده می شوند و بوی تند تریاک را در خام ترین شکل آن آزاد می کنند.
در عرض چند دقیقه، عبدل و ده ها مرد دیگر محصول خشخاش را که مزرعه کوچک را پوشانده بود، با خاک یکسان می کنند. سپس مردان مسلح، که همگی لباس محلی پوشیده بودند، بیشتر با ریش‌های بلند و برخی با چشم‌های سرمه‌دار، پشت یک موتر باربری جمع می‌شوند و به مزرعه بعدی می‌روند.
این افراد متعلق به یک قطعه مبارزه با مواد مخدر طالبان در ولایت ننگرهار در شرق افغانستان هستند و به ما دسترسی نادری داده شده است تا در یکی از گشت‌های آنها برای ریشه‌کن کردن کشت خشخاش به آنها ملحق شویم. کمتر از دو سال پیش این افراد جنگجویانی بودند که بخشی از جنگ برای به دست گرفتن کنترل کشور بود. اکنون آنها پیروز شده اند و حاکمان کشور هستند و دستورات رهبر خود را اجرا می کنند.
در آپریل 2022، هیبت الله آخوندزاده، رهبر طالبان، طی حکمی دستور داد که کشت خشخاش ممنوع شود. هرکسی که این ممنوعیت را نقض کند، زمینش از بین می رود و طبق قوانین شرعی مجازات می شود.
یک سخنگوی طالبان به بی‌بی‌سی گفت که آنها این ممنوعیت را به دلیل اثرات مضر تریاک و به دلیل مسائل دینی اعمال کردند. افغانستان بیش از 80 تریاک جهان را تولید می کرد. هروئین ساخته شده از تریاک افغانستان 95 درصد بازار اروپا را تشکیل می دهد.
گزارشگر بی بی سی اکنون به افغانستان سفر کرده و از تحلیل های ماهواره ای استفاده کرده است تا تأثیرات اقدام مستقیم بر کشت خشخاش را بررسی کند. به نظر می رسد که رهبران طالبان بیش از هر زمان دیگری در سرکوب کشت موفق بوده اند.
ما شاهد کاهش شدید رشد خشخاش در ولایات عمده تولیدکننده تریاک هستیم، به طوری که براساس تحلیل یک کارشناس: کشت سالانه می‌تواند 80 درصد کمتر از سال گذشته باشد. محصولات کم سود گندم جایگزین خشخاش در مزارع شده است و بسیاری از کشاورزان می گویند که از نظر مالی در مشکلات به سر می برند.
ما به ولایاتی از جمله ننگرهار، قندهار و هلمند سفر کردیم، از طریق جاده های خراب به این مناطق رفتیم، مایل ها در مناطق دورافتاده و کوهستانی پیاده روی کردیم، راه خود را از میان زمین های کشاورزی طی کردیم، از میان نهرهای خروشان عبور کرده تا واقعیت ها را مشاهده کنیم.
فرمان طالبان در مورد برداشت تریاک در سال 2022 اعمال نشد، که به گفته دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC) نسبت به سال 2021 یک سوم افزایش یافته است.
با این حال، امسال بسیار متفاوت است. شواهدی که ما دیدیم با تصاویر گرفته شده توسط ستلایت، همسان است.
دیوید منسفیلد، کارشناس برجسته در تجارت مواد مخدر افغانستان، با شرکت Alcis که یک شرکت بریتانیایی می باشد و در قسمت تجزیه و تحلیل ماهواره ای تخصص فعالیت دارد، کار می کند.
او می‌گوید: «احتمالاً میزان کشت کمتر از 20 درصد نسبت به سال 2022 خواهد بود. مقیاس این کاهش بی‌سابقه است».
تعداد زیادی از کشاورزان این ممنوعیت را رعایت کرده اند و جنگجویان طالبان محصولات کشاورزی را که این ممنوعیت را انجام نداده اند از بین برده اند.
تورخان، فرمانده قطعه گزمه طالبان که در ننگرهار با آنها هستیم، به ما می گوید که او و افرادش نزدیک به پنج ماه است که مزارع خشخاش را تخریب کرده اند و ده ها هزار هکتار از این محصول را پاکسازی کرده اند.
در این حال، یک زن با عصبانیت بر سر قطعه گزمه طالبان در حالی که مزرعه خشخاش او را با خاک یکسان می کنند فریاد می زند: «تو مزرعه مرا ویران می کنی، خدا خانه ات را خراب کند».
تور خان فریاد می زند: “امروز صبح به تو گفته بودم که خودت آن را نابود کن. تو این کار را نکردی، پس الان مجبورم.” سپس او به خانه خود می رود.
پسرش توسط طالبان بازداشت و چند ساعت بعد با هشدارهایی آزاد شد.
طالبان مسلح و با تعداد زیاد بر سر زمین ها می روند، زیرا نمونه هایی از مقاومت مردم محلی خشمگین در این منطقه وجود داشته است. حداقل یک غیرنظامی در تیراندازی در جریان کارزار ریشه کن سازی کشته شده و گزارش هایی از درگیری های خشونت آمیز دیگر نیز وجود دارد.
کشاورز دیگری به نام علی محمد در حالی که شاهد تخریب مزرعه اش است، چهره ای آشفته و نگرانی دارد. گل های خشخاش صورتی، پیازهای سبز و ساقه های شکسته پس از اتمام کار، زمین را می پوشانند.
می پرسیم چرا با وجود ممنوعیت خشخاش کشت می کرد؟
او می‌گوید: «اگر در خانه غذا ندارید و فرزندانتان گرسنه هستند، چه کار دیگری انجام می‌دهید. ما تکه‌های زمین بزرگ نداریم. بخشی را گندم و بخش دیگری را خشخاش می کاریم».
آنچه قابل توجه است سرعتی است که طالبان تنها با استفاده از وسایل دستی که دارند، انجام می دهند. شش مزرعه، هر کدام بین 200 تا 300 متر مربع، در کمتر از نیم ساعت پاکسازی می شوند.
از تورخان می پرسیم چه احساسی نسبت به تخریب یک منبع درآمد برای مردم خودشان که گرسنه می شوند چیست؟
او می گوید: «این دستور رهبر ماست، بیعت ما با او به گونه ای است که اگر به دوستم بگوید مرا دار بزند، قبول می کنم و خود را تسلیم دوستم می کنم».
ولایت هلمند در جنوب غربی سابقاً مرکز کشت و تولید تریاک افغانستان بوده و بیش از نیمی از تریاک کشور را تولید می‌کند. ما مستقل از قطعه مبارزه با مواد مخدر طالبان به آنجا سفر می کنیم تا از نزدیک ببینیم که اکنون چگونه است.
سال گذشته که در این ولایت بودیم، زمین‌هایی را دیدیم که پوشیده از مزارع خشخاش بود. این بار قضیه فرق می کند.
تحلیل مرکز تحقیقاتی آلسیس نشان می‌دهد که کشت خشخاش در هلمند بیش از 99 درصد کاهش یافته است. دیوید منسفیلد می‌گوید: «تصاویر با وضوح بالا از ولایت هلمند نشان می‌دهد که سطح کشت خشخاش زمانی که در سال گذشته 129 هزار هکتار بود، به کمتر از یک هزار هکتار کاهش یافته است.
ما در ولسوالی مارجه – در جنوب لشکرگاه، مرکز ولایت هلمند – با کشاورزی به نام نعمت الله ملاقات کردیم که در حال برداشت گندم بود. سال گذشته در همین زمین خشخاش کشت می کرد. او به ما می گوید که کشاورزان هلمندی، این ممنوعیت را رعایت کرده اند.
نعمت الله می گوید: «تعدادی از کشاورزان سعی کردند در حیاط خانه هایشان که پشت دیوارها پنهان شده بودند، خشخاش بکارند، اما طالبان متوجه شدند و آن مزارع را ویران کردند.»
به جز صدای بریده شدن ساقه گندم و صدای پرندگان، چیز دیگری شنیده نمی شود. این ولایت، در زمان جنگ، میدان خط مقدم بود. هلمند جایی بود که سربازان بریتانیا پایگاه داشتند و در آن برخی از شدیدترین نبردهای خود را انجام دادند.
نعمت الله بیست ساله است و این اولین بار در زندگی اش است که هنگام خروج از خانه ترسی از اصابت بمبی ندارد. اما برای مردمی که قبلاً از یک جنگ طولانی ضربه خورده اند، ممنوعیت تریاک ضربه سختی وارد کرده است، همانطور که در بحبوحه سقوط اقتصادی که باعث فقر جهانی در افغانستان شده است، وارد شده است. دو سوم جمعیت نمی دانند وعده غذایی بعدی آنها از کجا خواهد آمد.
او می‌گوید: «ما خیلی ناراحتیم. گندم کمتر از یک چهارم چیزی که از تریاک بدست می آوردیم، برایمان درآمد دارد. من نمی توانم نیازهای خانواده ام را تامین کنم. مجبور شدم قرضه بگیرم. گرسنگی به شدت وجود دارد و ما هیچ کمکی از دولت دریافت نکرده ایم.»
ما از ذبیح الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان می پرسیم که دولت او برای کمک به مردم چه می کند.
او می گوید: «ما می دانیم که مردم بسیار فقیر هستند و رنج می برند. اما ضرر تریاک بیشتر از مزایای آن است. چهار میلیون نفر از جمعیت 37 میلیونی ما از اعتیاد به مواد مخدر رنج می برند. این رقم بزرگی است. ما از جامعه جهانی می خواهیم که تا جایی که منابع معیشت جایگزین هستند، به افغان هایی که با ضرر و زیان مواجه هستند کمک کند.»
او اظهارات سازمان ملل، ایالات متحده و سایر دولت ها مبنی بر اینکه تریاک منبع اصلی درآمد طالبان در زمان جنگ علیه نیروهای غربی و رژیم قبلی افغانستان بود را رد می کند.
ما می‌پرسیم که چگونه می‌توانند انتظار داشته باشند که سازمان‌های بین‌المللی کمک کنند، در حالی که دولت طالبان با منع کار کردن زنان برای همه سازمان‌های غیردولتی، فعالیت‌ها و بودجه آنها را به خطر انداخته است.
مجاهد پاسخ می دهد: «جامعه جهانی نباید مسائل بشردوستانه را با مسائل سیاسی مرتبط کند». تریاک نه تنها به افغانستان آسیب می رساند، بلکه تمام جهان از آن متاثر شده است.
در یکی دیگر از مناطق تولید و کشت خشخاش، تأثیر ممنوعیت بر قیمت تریاک از قبل مشهود است. در قندها یکی دیگر از مناطق مهم کشت خشخاش، با کشاورزی ملاقات می کنیم که ذخیره کوچکی از محصول سال گذشته خود را نگه می دارد – دو کیسه پلاستیکی پر از تریاک، هر کدام به اندازه یک توپ فوتبال، پر شده است. ما هویت او را پنهان می کنیم تا در امان بماند.
او می گوید: “سال گذشته درست قبل از ممنوعیت، من چنین کیسه ای پر از تریاک را به یک پنجم آنچه اکنون می‌توانستم بفروشم، فروختم. منتظر هستم تا قیمت بیشتر شود تا بتواند خانواده‌ام را برای مدت طولانی‌تری حفظ کند. وضعیت ما بسیار بد است. من برای خرید غذا و لباس قرضه گرفته‌ام. البته می‌دانم تریاک مضر است، اما چاره چیست؟»
ممکن است مدتی طول بکشد تا تأثیر قیمت، زنجیره قاچاق مواد مخدر را به قیمت خیابانی هروئین کاهش دهد.
منسفیلد می‌گوید: «در حالی که قیمت‌های تریاک و هروئین در بالاترین حد خود در 20 سال گذشته باقی مانده است، در شش ماه گذشته علیرغم سطح پایین کشت خشخاش در سال جاری، قیمت‌ها در حال کاهش بوده است». این نشان می دهد که ذخایر قابل توجهی در سیستم وجود و تولید و تجارت هروئین ادامه دارد.
مایک تریس – یکی از مقامات پیشین دفتر مبارزه با مواد مخدر سازمان ملل متحد – مشاور ارشد دولت بریتانیا در زمینه سیاست مواد مخدر، او می‌گوید: «این وضعیت منجر به تأثیر گسترده و فوری بر قیمت‌ها و بازارهای غربی نشد، زیرا انبارهای بسیار زیادی توسط بازیگران در مسیر قاچاق مواد مخدر وجود دارد. این ماهیت بازار است و در 20 سال گذشته اساساً تغییری نکرده است.»
میلیاردها دالر توسط ایالات متحده در افغانستان برای از بین بردن تولید و قاچاق تریاک به امید قطع منبع مالی طالبان هزینه شد.
آنها حملات هوایی را بر مزارع خشخاش در مناطق تحت کنترل طالبان انجام دادند، ذخایر تریاک را سوزاندند و به آزمایشگاه های مواد مخدر را منهدم ساختند.
اما تریاک در مناطق تحت کنترل رژیم سابق افغانستان که تحت حمایت ایالات متحده بود نیز آزادانه کشت می شد، چیزی که بی بی سی قبل از تسلط طالبان در سال 2021 شاهد آن بود.
در حال حاضر، به نظر می رسد که طالبان در افغانستان کاری را انجام داده اند که غرب نتوانسته است. اما سؤالاتی در مورد اینکه تا چه مدت می توانند این وضعیت کنونی را حفظ کنند.
در مورد اعتیاد به هروئین در بریتانیا و بقیه مناطق اروپا، مایک تریس می گوید که کاهش چشمگیر کشت تریاک در افغانستان احتمالاً نوع مواد مخدر مصرفی را تغییر می دهد. مردم احتمالاً به مواد مخدر مصنوعی روی می‌آورند که می‌تواند بسیار بدتر از تریاک باشد.
