دولت موقت افغانستان در اول اکتبر 2023 تصمیم گرفت سفارت خود در هند را به دلیل عدم حمایت این کشور و مسائل مالی و منابع بشری، بسته نماید. قبل از تسلط طالبان، هند از روابط عالی با دولت اشرف غنی در کابل برخوردار بود. مسائل همکاری شامل آموزش نیروهای امنیتی افغانستان، تقویت تجارت دوجانبه و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های انکشافی بود. سرمایه گذاری های مستمر هند، مجموعاً 3 میلیارد دالر، با هدف تقویت اتصال به مسیرهای آبی و جاده ای و تقویت سیستم پارلمانی در کابل بود. از زمانی که طالبان قدرت را به دست گرفتند، این کشور از رهیافت و ایدئولوژی این گروه همچنین عدم قطع رابطه آنها با القاعده، انتقاد کرده اند.
هند از نزدیک تحولات کابل را زیر نظر داشت که گروه های تروریستی مانند جنبش اسلامی ترکستان شرقی، جنبش اسلامی ازبکستان، القاعده و تحریک طالبان پاکستان این پیروزی را به عنوان یک موفقیتی در برابر ایالات متحده جشن گرفتند.
پس از به دست گرفتن قدرت در کابل، چند صد جنگجوی تحریک طالبان پاکستان توسط طالبان از زندان‌های افغانستان آزاد شدند که در نتیجه تروریسم فراملی در مناطق مرزی پاکستان و افغانستان افزایش یافت. از سال 2021 داعش شاخه خراسان شروع به هدف قرار دادن طالبان و دیپلمات های کشورهای خارجی در کابل کرده و بعداً عملیات های بین المللی را در همان امتداد مرز انجام دادند. فراملی شدن ترور در سراسر آسیای جنوبی یک نگرانی امنیتی منطقه ای بویژه برای هند بوجود آورد. با این حال، حاکمان فعلی افغانستان از تلاش‌های مختلف دولت‌های منطقه برای شکل‌دهی به یک واکنش هماهنگ علیه تروریسم فراملی دوری می‌کنند.
اگرچه پس از به دست گرفتن قدرت، طالبان افغانستانی قاطعانه فعالیت های دهشت افگنانه فراملی را رد کردند و از کشمیر به عنوان یک مسئله مربوط به پاکستان و هند نام بردند اما در گذشته گروه‌هایی مانند لشگر طیبه و جیش محمد از حمایت طالبان افغان برخوردار بودند و زیر چتر تحریک طالبان که با رهبری طالبان افغانستانی اعلام وفاداری کرده اند، فعالیت می‌کردند. علیرغم تغییر وضعیت منطقه مورد مناقشه کشمیر، هند هنوز با واکنش گروه‌های شبه‌نظامی فراملی روبرو نشده است که در گذشته نسبت به مبارزات کشمیر ابراز همدردی می کردند و اکنون روابط نزدیک خود را با طالبان افغانستان حفظ کرده‌اند.
هند در مورد به خطر افتادن سرمایه گذاری های قابل توجه خود در افغانستان محتاط است. این موارد شامل حدود 3 میلیارد دالر زیرساخت شهری، از جمله شاهراه 218 کیلومتری زرنج – دلارام است که افغانستان را از طریق مرز میلک در ایران به بندر چابهار متصل می کند و دسترسی آسیای میانه به هند را تسهیل می کند. از این رو، تعامل دیپلماتیک با طالبان افغانستانی را حفظ کرده و سفارت خود را در کابل بازگشایی کردند. هند با تایید بیشتر حمایت خود، از ارسال 20 هزار تن گندم به افغانستان خبر داد. سال گذشته، هند تقریباً 40 هزار تن گندم را از طریق مسیرهای زمینی از طریق پاکستان ارسال کرد. به نظر می‌رسد هند میان بد و بدتر گرفتار شده است، جایی که نیاز به بازی محتاط گونه است، اما نمی‌تواند به طور کامل از طالبان که کنترل مؤثری بر افغانستان دارند جدا شود.
پاکستان و هند با وجود اینکه رقبای هسته ای یکدیگر هستند، نگرانی های مشترکی در مورد تروریسم فراملی ناشی از افغانستان دارند. نگرانی هند از گسترش تروریسم از افغانستان بی دلیل نیست. همزمان، نیروهای امنیتی پاکستان بارها هند را به حمایت از شورشیان بلوچ و عفو رهبران آن متهم کرده اند. گزارش‌های اخیر حاکی از پیوستن گروه‌های شورشی بلوچ به صفوف تحریک طالبان پاکستان است که منجر به تشدید حملات علیه نیروهای امنیتی پاکستان در امتداد مناطق مرزی پاکستان و افغانستان شده است. نیروهای آزادی بخش بلوچستان در حال گسترش حمایت تاکتیکی از تحریک طالبان پاکستان برای عملیات علیه نیروهای امنیتی پاکستان هستند. تحریک طالبان پاکستان اکنون در صدد ایجاد یک امارت در منطقه فدرال سابق است که تحت قوانین شریعت اسلامی به منطقه بلوچستان گسترش یافته است. گروه‌های شورشی تحریک طالبان پاکستان و بلوچ علیرغم اینکه از نظر ایدئولوژیک متفاوت هستند، اما علیه نیروهای امنیتی پاکستان متحد شده‌اند، زیرا هر دو گروه قصد دارند کنترل سیاسی بر مناطقی را که تحت نفوذ خود دارند، برقرار کنند. علیرغم اینکه گزینه ای جذاب و دور از واقعیت است اما اکنون زمان آن فرا رسیده است که همه کشورهای منطقه از جمله هند از استفاده از جنگ های نیابتی از طریق تسلیح این گروه ها برای توازن قدرت در منطقه خودداری کنند.
هدف هند از طریق کمک به افغانستان در طول بحران انسانی و غذایی این کشور، تقویت حسن نیت در میان حاکمان کنونی و مردم افغانستان می باشد. به نظر می رسد هند نیز مانند سایر کشورهای منطقه از پتانسیل طالبان برای جلوگیری از استفاده گروه هایی مانند داعش، القاعده و تحریک طالبان از افغانستان به عنوان سکوی پرشی برای عملیات های فراملی در مناطق همسایه آگاه است. در جولای 2023، هیبت الله آخوندزاده، با صدور حکمی، حملات مرزی تحریک طالبان پاکستان علیه پاکستان را ممنوع اعلام کرد. این موضوع پس از دیدار نمایندگان ویژه پاکستان در افغانستان همراه با طالبان و چین برای پروژه های ارتباطی مرتبط با کریدور اقتصادی چین – پاکستان صورت گرفت. به نظر می رسد همکاری ها با طالبان انجام می پذیرد.
در همین حال، در هند، به نظر می رسد این کشور در مورد باز ساختن مرزها یا گسترش تماس مردم به مردم در افغانستان تحت کنترل طالبان محتاط است. نقش تاریخی هند به عنوان یک مقصد مطلوب برای دانشجویان افغان، با بیش از 60 هزار دانشجو خود در 16 سال گذشته، در تضاد با اقدامات اخیر دولت هند است. پس از به قدرت رسیدن طالبان، دهلی نو اعطای ویزا به دانشجویان افغان را متوقف ساخت و ویزاهای موجود را لغو نمود و حدود 2 هزار دانشجوی افغان را از بازگشت به هند و ادامه تحصیل منع ساختند. علاوه بر این، هیچ بورسیه تحصیلی جدیدی اعطا نشده است. برخی از دانشجویان افغان حتی ادعا می کنند که در دانشگاه هند به عنوان تروریست شناسایی می شوند. سخت گیری رژیم های مرزی در پرتو تیرگی روابط دوجانبه غیر معمول نیست اما متأسفانه این مردم هستند که آسیب می بینند، قوانین تبعیض آمیز شهروندی در هند، هر گروه قومی دیگری غیر از هندوها را از مهاجرت و اسکان در هند منصرف می کند. رفتار دولت هند با مسلمانان در این کشور کاملاً نشان می دهد که هند به احتمال زیاد عفو یا پناهندگی افغان ها را تسهیل نمی کند.
برای اینکه هند در افغانستان در بازی باقی بماند، باید موضع خود را، به ویژه در قبال کشورهای همسایه، به ویژه پاکستان، مجددا ارزیابی کند. در حال حاضر، تعامل محدود و در عین حال مداوم هند با طالبان، با هدف حفظ ارتباط استراتژیک و در عین حال اجتناب از تأیید صریح طالبان به عنوان یک بازیگر سیاسی مشروع است. قابل توجه است که نفوذ فزاینده چین در افغانستان که نمونه آن افزایش سهم مالی آن در چابهار است، منافع هند را به چالش می کشد. چابهار، محوری برای تجارت هند و افغانستان به شمار می رود که بر نیاز به صلح در مسیرهایی که از افغانستان به آسیای مرکزی می گذرد، با توجه به تقاضای فزاینده انرژی هند و آرزوها برای مشارکت های تجاری گسترده تر، تأکید می کند.
(مدرن دیپلماسی / 10 اکتبر 2023)
