در حالی که طالبان به دنبال تعامل با جامعه بین المللی هستند، دولت برنامه های خود را برای توسعه صادرات از طریق دهلیزهای هوایی موجود و همچنین توسعه دهلیزهای جدید اعلام کرد. در حالی که این موضوع می تواند امیدوارکننده باشد، برنامه دهلیز هوایی کنونی در حال شکل گیری است و تا زمانی که طالبان و غرب بر سر حل اختلافات گفتگو نکنند و به دنبال اجماع و دستیابی به سازش نباشند، پیشرفت واقعی حاصل نخواهد شد.
ماه گذشته، نورالدین عزیزی، وزیر صنعت و تجارت طالبان، اعلام کرد که حجم صادرات افغانستان به کشورهای همسایه در مقایسه با حجم واردات افزایش یافته است و “وزارت از هر ابزاری برای کاهش و کنترل تعرفه ها استفاده خواهد کرد.” عزیزی همچنین خاطرنشان کرد که چگونه دهلیزهای هوایی افغانستان به روی چین باز است و ما در تلاش هستیم تا آنها را برای سایر کشورها نیز باز کنیم.
برای سنجش اهمیت دهلیز هوایی برای اقتصاد افغانستان، باید به جغرافیای این کشور نگاه کرد. برای افغانستان محصور در خشکی، ناتوانی در انجام تجارت فراتر از همسایگی بلافصل بدون مسیر ترانزیتی کشورهای ثالث، مانع مهمی برای تجارت این کشور است. پاکستان بزرگترین شریک تجاری افغانستان است، در حالی که افغانستان دومین بازار بزرگ صادرات پاکستان است. بیشتر، اگر نگوییم همه، کالاهای صادراتی افغانستان با نوارهای باربری حمل می شود.
با این حال، پاکستان همیشه یک همسایه و شریک تجاری مناسبی نبوده است. گذرگاه مرزی تورخم با بسته شدن ناگهانی گاه به گاه محل اختلاف دو کشور بوده است. دولت طالبان اخیراً بخش چک پوینت در این گذرگاه را پس از اختلافات بین مقامات گمرکی بازگشایی کرد.ذکه این امر باعث سرگردانی بسیاری از کالاها شده بود و هزینه ها را افزایش داد و بر تأخیر حمل و نقل افزود.
همچنین با نگاهی به الگوی تجارت کشور، افغانستان به شدت به واردات بین المللی بیش از صادرات وابسته است. این کشور بیش از 10 برابر صادرات خود وارد می کند. صادرات افغانستان بیشتر شامل کالاهای کم ارزش مانند قالین، میوه های تازه و خشک، زعفران و جلغوزه است. با وجود این، در حالی که کریدورهای هوایی ممکن است برای محصولات با ارزش مقرون به صرفه تر باشند، می توانند به کشور کمک کنند تا بر موانع جغرافیایی خود غلبه کند و برای دستیابی به بازارهای جدید به کشورهای ثالث ترانزیتی متکی نباشد.
با نگاهی به گذشته، از سال 2017 افغانستان شروع به باز کردن و آزمایش دهلیزهای هوایی مختلف با هند (برای غلبه بر مشکلات سیاسی با پاکستان) همراه با چین، روسیه، ترکیه، عربستان سعودی، اتحادیه اروپا، قزاقستان، امارات متحده عربی و دیگران کرد. با این حال، در سال گذشته، استفاده از حریم هوایی افغانستان توسط هواپیماهای بین‌المللی (اعم از مسافری و باری) 80 درصد گزارش شده است. به گفته امام الدین وریماچ، معاون پیشین وزارت ترانسپورت و هوانوردی در افغانستان، “در حال حاضر خطوط هوایی بین المللی حریم هوایی افغانستان را امن نمی دانند، به همین دلیل تمام مسیرهای خود را تغییر داده اند.”
از منظر پایبندی به تحریم ها، صادرات کالا به خارج از افغانستان همچنان مشکل ساز است. این امر باعث کاهش انگیزه سرمایه گذاری خصوصی و افزایش ریسک شده است. چند دلیل وجود دارد. اول، ما باید به جایگاه افغانستان در جامعه بین المللی نگاه کنیم. در حال حاضر هیچ کشور خارجی به طور رسمی دولت طالبان را به رسمیت نشناخته است، اگرچه چین، روسیه، پاکستان و ترکمنستان دیپلمات های طالبان را تایید کرده اند.
دلیل دیگر عدم وجود یک سیستم بانکی رسمی کارآمد است. این بدان معناست که بانک‌های بین‌المللی به دلیل نگرانی‌های مربوط به تبعیت از تحریم‌ها، تمایلی به انتقال پول به افغانستان ندارند. این امر مشاغل محلی را وادار کرده است که به طور فزاینده ای به پرداخت های غیررسمی سنتی حواله برای تراکنش های بین المللی تکیه کنند.
طرح دهلیز هوایی فعلی در افغانستان هنوز در حال شکل گیری است. در حالی که کریدورهای هوایی برای هر کشور محصور در خشکی در مجموعه حمل و نقل چندوجهی مفید است، فقدان زیرساخت، ایمنی و امنیت می تواند هزینه های حمل و نقل اضافی را تحمیل کند. به عنوان مثال، فقدان ماشین آلات برای بسته بندی کالاها و نبود آزمایشگاه های ایمنی مواد غذایی برای بررسی های تضمین کیفیت برخی از موانع اصلی افزایش صادرات هستند.
تلاش طالبان برای پیوند مجدد افغانستان به بازارهای خارجی از طریق افزایش صادرات از طریق حمل و نقل هوایی، بلندپروازانه است. تاریخ مملو از مثال‌هایی است که بارها و بارها به ما نشان داده‌اند که پیوند موفقیت‌آمیز صرفاً از ایجاد زیرساخت‌های فیزیکی یا حتی با گسترش راهروهای هوایی به تنهایی ناشی نمی‌شود.
