قاسم عسکرینسب، مدیر کل بنادر و دریانوردی ولایت سیستانوبلوچستان ایران، از بارگیری محمولههای ترانزیتی افغانستان به هند از طریق بندر چابهار خبر داد.
او افزود که به دنبال بازدید مقامهای طالبان از ظرفیت بندر چابهار و فعال شدن خط مستقیم این بندر به هند، زمینه برای حملونقل کالاهای ترانزیتی مهیا شده است.
عسکرینسب بندر شهید بهشتی چابهار را پل اتصال کشورهای محصور در خشکی به هند توصیف و تصریح کرد که محمولههای ترانزیتی کشورهای همسایه ایران از طریق کشتیهای کانتینردار به مقصد بندرهای هند بارگیری میشوند.
در ماههای اخیر چندین مقام طالبان از جمله ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخستوزیر حکومت سرپرست، از بندر چابهار بازدید و بر تمایل به افزایش حجم صادرات کالاهای افغانستان از طریق این بندر تاکید کردهاند.
ایران تعامل با حکومت سرپرست را افزایش داده است. طالبان هم از تهران خواستهاند که میزان مبادلات تجاری با افغانستان را افزایش دهد. افزایش حجم صادرات از افغانستان باعث میشود طالبان مالیات بیشتری از بازرگانان بگیرند. امری که به افزایش درآمدهای اقتصادی رژیم طالبان منجر میشود.
افغانستان تحت حاکمیت طالبان با بحران شدید اقتصادی و مالی مواجه است و مقامهای حکومتی آن که در پی آناند تا سطح درآمدها را افزایش دهند، میخواهند مسیرهای ترانزیتی جدیدی برای بازرگانان فراهم کنند.
بخشی از کالاهای صادرات کشورهای آسیای میانه هم از طریق افغانستان به آسیای جنوبی صادر میشود و افزایش ظرفیت بندر چابهار باعث خواهد شد کالاهای این کشورها نیز سریعتر و با چالشها ترانزیتی کمتر نسبت به پاکستان به هند منتقل شود.
افغانستان کشوری مصرفکننده است و میزان صادرات آن در مقابل وارداتش بسیار کم است. در دوران حاکمیت کنونی و خشکسالیهای پیاپی حجم صادرات این کشور بیشتر هم کاهش یافت. محصولات زراعی و مالداری بیشترین سهم را در صادرات افغانستان دارند اما برای صادرات این کالاها به هند از طریق پاکستان، محدویتهای زیادی وجود دارد؛ چرا که اسلامآباد و دهلینو با یکدیگر رقابتی دیرینه دارند.
در اگست ۲۰۲۳، یک دستگاه موتر باربری حامل کالاهای صادراتی افغانستان که قرار بود از طریق پاکستان به هند صادر شود، به شکل مرموزی آتش زده شد. پاکستان همچنین محمولههای میوه تازه افغانستان را که بیشتر به هند صادر میشوند، به بهانههای مختلف متوقف میکند که باعث میشود برخی مواقع این محصولات قبل از رسیدن به هند فاسد شود. این در حالی است که پاکستان یکی از حامیان اصلی به قدرت رسیدن مجدد طالبان در افغانستان بود، اما بر خلاف انتظار طالبان، مشکلات اقتصادی و ترانزیتی با این کشور در مقایسه با حکومت پیشین کاهش نیافت.
حکومت پیشین افغانستان به رهبری محمد اشرف غنی تلاش کرد میزان وابستگی به پاکستان در بخش ترانزیت را با استفاده از مسیرهای ارتباطی کشورهای آسیایی میانه و ایران کاهش دهد، اما موفق نشد.
بندر چابهار پس از بندر کراچی پاکستان، نزدیکترین راه دسترسی افغانستان به آبهای آزاد است و با افزایش ظرفیت این بندر، حجم صادرات و واردات میان افغانستان و هند افزایش مییابد. بازرگان افغانستان هم میگویند که محدویتها و چالشها برای استفاده از بندرهای ایران در قیاس با پاکستان کمتر است و به همین دلیل به استفاده از ظرفیتهای ایران برای صادرات تمایل دارند.
با این حال برخی بازرگان افغان انتقادی از آن دارند که در بندر چابهار، بیشتر کشتیهای ترانزیتی بزرگ لنگر میاندازند و به همین دلیل، بازرگان خرد و متوسط نمیتوانند از امکانات این کشتیها استفاده کنند و باید زمینه رفتوآمد کشتیهای کوچک به چابهار هم فراهم شود.
از آنجا که افغانستان کشوری محصور در خشکی است، افزایش مسیرهای ترانزیتی در سطح منطقه باعث میشود وابستگی این کشور به پاکستان کاهش پیدا کند و بتواند از ابزارهای فشار اقتصادی بر پاکستان برخوردار باشد تا مجبور نشود به زیادهخواهیها اسلامآباد تن دهد.
