آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد، ارزیابی‌های خود را از وضعیت افغانستان به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارایه کرده است. در این ارزیابی، گفته شده که وضعیت کنونی افغانستان برای تعامل با جامعه بین‌المللی مساعد نیست و باید گام‌های عملی در راستای تامین حقوق اساسی مردم به‌ویژه رعایت حقوق زنان برداشته شود. گوترش از شورای امنیت خواسته که کمک به نیازهای اساسی مانند صحت، معیشت و امنیت غذایی باید غیرسیاسی شود تا امکان کمک‌های پایدار فراهم گردد. در ارزیابی او، آمده است که از زمان تسلط طالبان تا کنون، کشورهای همسایه، نهادهای سازمان ملل متحد و سایر ذی‌نفعان بین‌المللی نگرانی‌های جدی از حکمرانی و وضعیت حقوق بشر تحت حاکمیت طالبان داشته‌اند و نیز تهدیدات بالقوه برای ثبات و امنیت منطقه‌ای از افغانستان وجود دارد. در ارزیابی دبیر کل سازمان ملل، گفته شده که کشورهای کمک‌کننده در واکنش به محدود کردن حقوق زنان و دختران، میزان کمک‌های خود را محدود کرده‌اند. طبق این ارزیابی، تحریم‌ها و عدم اعتماد به طالبان، بانک‌داری افغانستان و بخش خصوصی را نیز فلج کرده است.
آنتونیو گوترش در ارزیابی خود از وضعیت افغانستان به شورای امنیت سازمان ملل، گفته که کمک به نیازهای فوری مانند صحت، معیشت و امنیت غذایی باید غیرسیاسی شود تا امکان کمک‌های پایدار فراهم گردد. دبیر کل سازمان ملل متحد با تاکید بر رعایت اصل عدم تبعیض، گفته که باید حقوق و آزادی‌های اساسی همه شهروندان افغانستان به‌ویژه زنان و سهم دادن آنان در تمام عرصه‌ها فراهم گردد. به گفته او، افزایش کمک‌های بین‌المللی و گفت‌و‌گوهای اقتصادی و اصلاحات باید برای رفع موانع بازسازی اقتصادی افغانستان صورت گیرد.
در گزارش ارزیابی دبیر کل سازمان ملل گفته شده که وضعیت کنونی در افغانستان برای تعامل با جامعه بین‌المللی مساعد نیست و طالبان نیازهای بشردوستانه، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مردم و اولویت‌ها و نگرانی‌های جهان را نادیده گرفته‌اند.
در ارزیابی گوترش آمده است که از زمان تسلط طالبان تا کنون، کشورهای همسایه، نهادهای سازمان ملل متحد و سایر ذی‌نفعان بین‌المللی نگرانی‌های جدی از حکمرانی و وضعیت حقوق بشر تحت حاکمیت طالبان داشته‌اند و نیز تهدیدات بالقوه برای ثبات و امنیت منطقه‌ای از افغانستان وجود دارد.
ارزیابی‌های او، نشان می‌دهد که نگرانی ناشی از وضعیت بد زنان و دختران و پیامدهای گسترده آن حتا صلح و امنیت بین‌المللی را به مخاطره می‌اندازد. در گزارش گفته شده که ممنوعیت‌های اعمال شده طالبان علیه آموزش، تحصیل و کار زنان و دختران با ارزش‌های بنیادی سازمان ملل متحد سازگاری ندارد.
براساس گزارش، عادی‌سازی وضعیت کنونی افغانستان منجر به بن‌بست شده و این کشور بسیاری از محیط‌های بین‌المللی را از دست داده است. به گفته او، روابط جهان با افغانستان در وضعیت نامعلومی قرار گرفته که پیامدهای جدی برای این کشور خواهد داشت.
در ارزیابی دبیر کل سازمان ملل تصریح شده که کشورهای کمک‌کننده در توسعه و کمک‌های فنی، عمدتاً در واکنش به محدود کردن حقوق زنان و دختران توسط طالبان، میزان کمک‌های خود را محدود کرده‌اند. طبق این ارزیابی، تحریم‌ها و عدم اعتماد به طالبان، بانک‌داری افغانستان و بخش خصوصی را فلج کرده است. در این گزارش، گفته شده که اقتصاد در سطح بسیار پایینی قرار دارد با وجودی که تعادل داشته، اما شکننده باقی مانده است.
ارزیابی دبیر کل سازمان ملل، تشخیص داده که کاهش احتمالی قریب‌الوقوع اهداکننده‌گان کمک‌های مالی، ناشی از تقاضاهای رقابتی جهانی و محدودیت‌های ارسال کمک در افغانستان بوده است.
آقای گوتریش در توصیه‌های خود به شورای امنیت گفته که صحت، رفاه و امنیت مردم افغانستان تنها یک موضوع داخلی نیست. او تصریح کرده که افغانستان از نظر تاریخی، فرهنگی و سیاسی، با جوامع مختلف پیوندهای عمیقی دارد. طبق ارزیابی گوتریش، آنچه مردم افغانستان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، کشورهای همسایه، منطقه و حتا فراتر از منطقه را نیز متاثر می‌سازد.
دبیر کل سازمان ملل متحد به جامعه جهانی توصیه کرده که یک مسیر سیاسی را شناسایی کند که در آن منافع مردم افغانستان، همه طرف‌های سیاسی و جامعه بین‌المللی منصفانه را در بر بگیرد. به گفته او، یک نقشه راه اساسی که امکان مذاکره موثرتر را فراهم کند و اجرای اولویت‌های ذی‌نفعان جامعه افغانستان و بین‌المللی را مساعد کند، ضروری است.
در ارزیابی دبیر کل سازمان ملل آمده که محدودیت‌های اعمال شده طالبان علیه زنان و دختران، در تضاد با تعهدات معاهدات بین‌المللی متعدد، از جمله کنوانسیون حذف همه اشکال تبعیض علیه زنان (CEDAW)، است که افغانستان آن را در سال ۲۰۰۳ پذیرفته بود.
دبیر کل سازمان ملل گفته که هر گونه ادغام مجدد رسمی افغانستان در نهادها و سیستم‌های جهانی نیازمند مشارکت همه شهروندان به‌ویژه نقش رهبری‌کننده زنان در افغانستان است. همچنان رایزنی‌های او، بر رفع سایر الگوهای رفتار نابرابر و تبعیض تاکید کرده است. گوترش افزوده که تعدادی از گروه‌های اقلیت قومی یا مذهبی احساس حاشیه‌نشینی می‌کنند و نمونه‌هایی از تبعیض و نابرابری در رفتار طالبان ارایه کرده‌اند.
در ارزیابی دبیر کل سازمان، گفته شده که مردم نمی‌توانند در ارایه خدمات دولتی نگرانی‌های خود را مطرح کنند یا از حقوق مذهبی، سیاسی و فرهنگی خود استفاده کنند. او تصریح کرده که گزارش قتل‌ها و بازداشت‌های غیرقانونی، از جمله انتقام‌جویی علیه کارمندان دولت سابق – با وجود اعلام عفو عمومی -، مقامات و نیروهای امنیتی همچنان ادامه دارد.
دبیر کل سازمان ملل به شورای امنیت این سازمان گفته که فضای مدنی در افغانستان به دلیل افزایش محدودیت‌ها و نظارت طالبان به‌شدت کاهش یافته و منجر به آزارواذیت و بازداشت‌های خودسرانه اعضای جامعه مدنی و رسانه‌ها شده است.
در ارزیابی دبیر کل سازمان ملل، توضیح داده شده که دسترسی به عدالت با برچیده شدن نهادهای مجری آن، از جمله حذف دادستانی کل و انجمن مستقل وکلای مدافع، تضعیف شده است. طبق ارزیابی، قوانین این گروه دسترسی عادلانه را نیز از متهمان گرفته است.
استفاده نشدن از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر و جلوگیری از قاچاق مواد مخدر از توصیه‌های دبیر کل سازمان ملل در این ارزیابی است. او تصریح کرده که جنگ‌جویان گروه‌های تروریستی به‌شمول القاعده در افغانستان از آزادی عمل برخوردارند. گوترش افزوده که تحریک طالبان پاکستانی و سایر هم‌پیمانان آنها در افغانستان در حال برنامه‌ریزی برای برنامه‌های خشونت‌آمیز هستند. در ارزیابی اشاره شده که برخی از این گروه‌ها با عناصری در داخل پاکستان ارتباط دارند.
ارزیابی دبیر کل نشان داده که شرایط رفاهی در سطح خانواده‌ها همچنان وخیم است. به گفته او، کمک‌های کنونی برای همه افغان‌هایی که به کمک نیاز دارند، کافی نیست. گوترش، افزوده که فعال شدن راه‌های تجارتی، ترانزیت و دیگر راه‌ها برای اتصال افغانستان به جهان، ضروری است تا مردم بتوانند به حقوق سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی خود دسترسی پیدا کنند.
در ارزیابی او، آمده است که سیستم بانکی هنوز به‌طور عادی کار نمی‌کند و بیشتر از ۲۰ نوع دادوستد تجاری و سایر پرداخت‌ها تقریباً به‌طور کامل از طریق کانال‌های غیررسمی انجام می‌شود. و علاوه بر کاهش سطح تولید ناخالص داخلی، با خطرات نزولی عمده روبه‌رو است.
در ارزیابی دبیر کل، گفته شده که ایجاد حکومت فراگیر خواست مردم و جامعه جهانی است؛ اما هنوز طالبان به آن توافق نکرده‌اند. گوترش به شورای امنیت گفته که افغانستان یک کشور متنوع و چندقومی، چندفرقه‌ای، چندزبانی و چندفرهنگی است که باید همه آنان در ساختارهای حکومتی کشور شامل و نقش داشته باشند.
این گزارش خواست کشورهای همسایه افغانستان را نیز ایجاد حکومت فراگیر، پاسخ‌گو و مسوول دانسته که برای صلح و ثبات منطقه اهمیت دارد. او همچنان به شورای امنیت توصیه کرده که یک گروه تماس کوچک باید تشکیل شود. این گروه تماس، اقدامات و رویکردها را در بین ذی‌نفعان بین‌المللی هماهنگ می‌‌کند.
این ارزیابی در حالی به شورای امنیت سازمان ملل فرستاده شده که این نهاد در شانزدهم مارچ سال روان، از دبیر کل سازمان ملل خواسته بود تا یک ارزیابی مستقلانه از اوضاع افغانستان را به این شورا ارایه کند.
