در پی افزایش محسوس تعاملات اقتصادی میان ایران و افغانستان، مقامات دو کشور بر توسعه شراکت های راهبردی تاکید دارند، شراکت هایی که نه تنها منافع دوجانبه را تامین می کند، بلکه می تواند بستری برای ثبات و همگرایی در منطقه فراهم آورد.
در جریان نشست بررسی فرصت های تجاری ایران و افغانستان که با حضور مقامات بلندپایه اقتصادی برگزار شد، پیام باقری، معاون اتاق تجارت، صنایع، معادن و زراعت ایران، بر ظرفیت های مکمل دو کشور تأکید کرد. او ضمن اشاره به مزیت های صنعتی ایران و منابع طبیعی و انسانی افغانستان، این دو کشور را «شرکای طبیعی» در عرصه اقتصاد توصیف کرد. به گفته او، ایران می تواند با ارائه زیرساخت های صنعتی، دسترسی به بازارهای جهانی و صادرات خدمات تخنیکی و مهندسی، در انکشاف پایدار افغانستان نقش‌آفرین باشد، درحالی که افغانستان با منابع معدنی غنی، زمین های حاصل خیز و نیروی کار جوان، زمینه ساز رشد مشترک خواهد شد.
تحلیل گران اقتصادی معتقدند یکی از عوامل متمایزکننده روابط ایران و افغانستان، اشتراکات زبانی، فرهنگی و تاریخی میان دو ملت است. این پیوندها، زمینه ای برای شکل گیری همکاری هایی فراتر از مبادلات صرف تجاری فراهم می‌کند. ایران به ویژه از زمان بازگشت طالبان به قدرت، تلاش کرده است روابط خود با افغانستان را در چارچوبی واقع گرایانه و بر پایه منافع مشترک باز تعریف کند.
آمارهای رسمی از جهش ۸۴ درصدی حجم تجارت دوجانبه در سال ۲۰۲۴ خبر می دهد. ایران با صادرات بیش از ۳.۱ میلیارد دالر کالا به افغانستان، سهمی حدود ۲۵ درصدی در کل واردات این کشور دارد. صادرات افغانستان به ایران نیز با رشد ۱۱۶ درصدی به ۵۴ میلیون دالر رسیده است. این ارقام نشان دهنده بازگشت اعتماد و نیاز متقابل در فضای تجاری دو کشور است.
در دیدار غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی ایران، با مقام های طالبان، پیشنهاد تشکیل کمیته مشترک کشاورزی مطرح شد، کمیته ای که قرار است در کابل مستقر شده و فرآیند هماهنگی و تدوین توافق نامه های مشترک را تسهیل کند. ایران همچنین اعلام آمادگی کرده است تا با اعزام کارشناسان و انتقال دانش، در بازسازی و مدرن سازی کشاورزی افغانستان مشارکت فعال داشته باشد.
از سوی دیگر، تلاش برای آموزش نیروی انسانی و تربیت متخصصان، بخشی از سیاست ایران برای تعمیق روابط بلندمدت با افغانستان است. اتاق تحارت ایران اعلام کرده در حال همکاری با مؤسسات آموزشی برای تربیت نیروی کار متخصص در هر دو کشور است.
در نشست مشترک تخنیکی ایران و افغانستان که در قصر مرمرین کابل برگزار شد، طرفین درباره مشکلات ترانزیتی، تسهیل گمرکات و جذب سرمایه گذاری در بخش معدن گفتگو کردند. یکی از چالش های اساسی در روابط اقتصادی دو کشور، نبود نظام بانکی فعال میان تهران و کابل و دشواری های انتقال پول است. همچنین نگرانی هایی درباره ثبات سیاسی در افغانستان و نوع نگاه جامعه بین المللی به تعاملات با طالبان وجود دارد. با این حال، ایران تلاش دارد با در پیش گرفتن سیاستی عمل گرایانه و تقویت حضور بخش خصوصی، از فرصت های موجود بهره برداری کند.
مجموعه تحولات اخیر نشان می دهد که ایران و افغانستان در مسیر شکل دهی به نوعی «شراکت راهبردی اقتصادی» قرار گرفته اند. این شراکت، برخلاف تعاملات کوتاه‌مدت و تاکتیکی گذشته، بر پایه منافع پایدار و پیوندهای عمیق تاریخی و فرهنگی طراحی شده است. اگرچه چالش های سیاسی و ساختاری همچنان پابرجاست، اما رشد بی‌سابقه حجم مبادلات و گسترش همکاری ها در حوزه های حیاتی همچون کشاورزی، معدن و آموزش نیروی انسانی، نوید بخش دوره ای از همگرایی اقتصادی میان دو کشور همسایه است؛ همگرایی ای که می تواند به الگویی برای تعامل سازنده در منطقه ای پرچالش تبدیل شود.
مطلبی از تهران تایمز
