در ۳۱ جولای، ترکمنستان یک توافق‌نامه ۵ میلیون دالری با افغانستان امضا کرد تا به طور مشترک توسعه و سرمایه گذاری در گسترش بندر خشک تورغندی در مرز افغانستان و ترکمنستان را پیش ببرد.
این توافق تازه ترین مورد از سلسله قراردادهایی است که در تابستان امسال میان کشورهای آسیای مرکزی و حکومت سرپرست افغانستان امضا شده و نشان دهنده علاقه جدی این کشورها به برقراری ارتباط با افغانستان – و مهم تر از آن، عبور از مسیر افغانستان – است.
در نشست اواخر جولای در هرات، مولوی محمد اسحاق صاحب زاده، معین خط آهن وزارت فواید عامه حکومت سرپرست افغانستان، یادداشت تفاهمی را با سردار قربانوف، رئیس شرکت دولتی خط آهن ترکمنستان امضا کرد. این یادداشت تفاهم شامل برنامه‌ای ۵ میلیون دالری برای گسترش تأسیسات بندر خشک تورغندی از جمله ساخت انبارهای جدید و سکوهای بارگیری و تخلیه است.
سفیر ترکمنستان در افغانستان، خواجه اوزوف، در کنار چند مقام حکومتی اغانستان بر امضای توافق نظارت داشت.
بندر خشک تورغندی که در سمت افغانستانی مرز قرار دارد، نقطه ای کلیدی در کریدور راه آهن تورغندی – هرات محسوب می‌شود.
وزارت فواید عامه افغانستان که این توافق را علنی کرد، اعلام نمود ترکمنستان سرمایه اولیه پروژه را پرداخت می کند و بعداً از محل درآمدهای حاصل از بهره برداری پروژه بازپرداخت خواهد شد.
سرمایه گذاری قزاقستان و پیوند به کریدور تورغندی – هرات
اوایل جولای، وزیر امور خارجه قزاقستان، موراد نورتلیو، به کابل سفر کرد و بر امضای یادداشت تفاهمی مرتبط با همین کریدور راه آهن نظارت داشت. رسانه های افغانستان این یادداشت تفاهم را به‌عنوان تعهد قزاقستان برای سرمایه گذاری ۵۰۰ میلیون دالری در پروژه توصیف کردند.
هرچند قزاقستان مرز مشترک با افغانستان ندارد، آستانه علاقه مند است مسیرهای تجاری و ترانزیتی خود را متنوع کند. به گزارش وب‌سایت Vlast.kz، معاون وزیر ترانسپورت قزاقستان، ماکسات کالیاقپاروف، اعلام کرد پروژه که شامل ساخت ۱۲۰ کیلومتر خط آهن میان تورغندی و هرات است، پیش بینی می شود طی دو سال تکمیل شود. او به طور ویژه به امکان دسترسی به بازارهای پاکستان و هند از طریق افغانستان به عنوان انگیزه اصلی سرمایه گذاری اشاره کرد.
کالیاقپاروف گفت: «ساختار تأمین مالی پروژه امروز طراحی شد و کار برای جذب سرمایه گذاران ادامه دارد.»
چشم انداز ازبکستان و پروژه بزرگ تر راه آهن ترانس افغان
سرمایه گذاری قزاقستان و ترکمنستان در تورغندی در برابر برنامه های بزرگ تر ازبکستان برای راه آهن ترانس افغان کوچک به نظر می رسد.
همچنین در جولای، وزرای خارجه افغانستان، پاکستان و ازبکستان در کابل برای مشورت های سه جانبه دیدار کردند که عمدتاً بر پروژه راه آهن ترانس افغان متمرکز بود. وزرای ترانسپورت این سه کشور توافق نامه چارچوبی را امضا کردند تا مطالعه امکان سنجی مسیر ۵۴۷ کیلومتری راه آهن را پیش ببرند. مسیر فعلی به صورت ترمز – نیاب آباد – میدا ن شهر – لوگر – خرلاچی طراحی شده است.
در گفتگویی با شبکه تلویزیونی «ازبکستان ۲۴» که در رسانه های ازبکستان بازتاب گسترده ای داشت، جسوربیک چور‌یف، معاون وزیر ترانسپورت ازبکستان، جزئیات پروژه را تشریح کرد و آن را «دومین پروژه راهبردی بزرگ کشور» پس از راه آهن چین – قرقیزستان – ازبکستان دانست.
چور‌یف گفت: «مطالعه امکان سنجی نخستین و بسیار مهم ترین گام است. این توافق چارچوبی به ما اجازه می دهد به مراحل عملی برویم و توجیه پروژه را نه تنها برای کشورهای مشارکت کننده، بلکه برای کل جامعه جهانی فراهم کنیم.»
هزینه پروژه در حال حاضر حدود ۴.۶ میلیارد دالر برآورد می شود، اما ساختار تأمین مالی آن به دلیل عدم شناسایی بین المللی حکومت سرپرست افغانستان و دشواری جلب مشارکت نهادهای مالی جهانی – از جمله بانک جهانی – هنوز کامل نشده است.
با این حال، این چالش ها مانع گام های عملی نشده اند. برای نمونه، در آگست ۲۰۲۴، مقامات ازبک به نیاب آباد در ولایت بلخ افغانستان سفر کردند تا ایستگاه بازسازی شده راه آهن و خط ۷۵ کیلومتری تعمیر شده را افتتاح کنند.
چور‌یف در جولای با صراحت انگیزه ازبکستان را بیان کرد: «ما در مورد مسیری ارزان تر و سریع تر صحبت می کنیم. راه آهن ترانس افغان بازار عظیمی را به روی ازبکستان باز می کند… اگر کشورهای دیگر آسیای مرکزی هم از این پروژه استفاده کنند، فرصت های بزرگی نصیبشان خواهد شد. این کوتاه ترین مسیر به بنادر دریایی است و ظرفیت کریدور از نظر راهبردی برای ما بسیار مهم است.»
مطلبی از نشریه دیپلمات
