در سال های اخیر، قرغیزستان تعاملات خود با افغانستان را به ویژه در حوزه های اقتصادی و پروژه های مشترک انرژی و ترانزیت افزایش داده است؛ اقدامی که همسو با روندهای منطقه ای و بازتاب دهنده نگرانی های امنیتی و فرصت های اقتصادی است. دیدار اخیر وزرای اقتصاد دو کشور در بیشکک نشان داد که قرغیزستان تمایل دارد همکاری ها در حوزه انرژی، تجارت و دیجیتالی سازی، از جمله پروژه کاسا 1000، توسعه یابد، در حالی که خطرات ناشی از انزوای سیاسی و ناپایداری افغانستان را نیز مدنظر قرار داده است.
در این دیدار، وزیر اقتصاد و تجارت قرغیزستان، باکیت صدیکوف، بر ضرورت همکاری و شناسایی حوزه های جدید منافع مشترک تأکید کرد و طرفین توجه ویژه ای به بخش های اقتصادی پرظرفیت داشتند که می تواند زمینه ساز توسعه مشارکت دو کشور شود. این در حالی است که سیاست پیشین قرغیزستان در حذف طالبان از فهرست گروه های تروریستی ممنوعه در سپتامبر ۲۰۲۴، گامی عمدی برای رسمی سازی تعامل با دولت فعلی کابل تلقی و روند مشابهی در آسیای مرکزی مشاهده می شود.
از منظر اقتصادی، افغانستان نقش کلیدی در پروژه کاسا 1000 دارد که امکان صادرات برق مازاد قرغیزستان به جنوب آسیا را فراهم می کند. علاوه بر این، تعامل با کابل می تواند زمینه ساز آماده سازی قرغیزستان برای مشارکت در مسیرهای ترانزیتی منطقه ای احتمالی باشد که آسیای مرکزی را از طریق افغانستان به پاکستان و خاورمیانه متصل می کند. مذاکرات وزارتی در بیشکک بر توسعه تجارت دوجانبه، فرصت های سرمایه گذاری و انتقال تکنالوژی، به ویژه در حوزه دیجیتالی سازی، متمرکز بود.
با وجود اینکه قرغیزستان با افغانستان مرز مشترک ندارد، نگرانی های امنیتی همچنان یکی از محرک های اصلی تعامل است. شبکه های شبه نظامی منطقه ای، مسیرهای قاچاق غیرقانونی و تبلیغات افراطی، از جمله پیام های گروه دولت اسلامی خراسان (ISKP) که شهروندان قرغیز را هدف قرار می‌دهد، موجب شده است تا ایجاد کانال های محرمانه برای گفتگوی امنیتی و نظارت بر وضعیت ضروری باشد. سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) نیز همواره بر لزوم کنترل ناپایداری در افغانستان برای جلوگیری از ورود بحران ها به آسیای مرکزی تأکید کرده است.
بعد دیپلماتیک این تعامل نیز قابل توجه است. قرغیزستان در سیاست خود با روسیه همسو شده است، به ویژه پس از آن که مسکو رسماً امارت اسلامی افغانستان تحت حاکمیت طالبان را به رسمیت شناخت. ملاحظات قومیتی نیز نقش دارد؛ توجه به وضعیت جامعه قرغیز افغانستان در منطقه پامیر و بحث درباره گزینه های بازنشانی، جنبه انسانی مهمی را به سیاستی عمدتاً اقتصادی و امنیتی می افزاید.
در مجموع، قرغیزستان با توجه به این عوامل تلاش دارد تعادلی میان همکاری های منطقه ای و اولویت‌های اقتصادی ملی خود برقرار کند و در عین حال خطرات ناشی از انزوای سیاسی و ضعف دولت افغانستان را کاهش دهد. شاخص هایی که می تواند پیشرفت این تعامل را ارزیابی کند شامل میزان پیشرفت و تعهدات مالی پروژه کاسا یک هزار و زیرساخت های مرتبط، تغییرات در تقاضای واردات افغانستان برای کالاها و خدمات قرغیزستان، تغییرات در رویکرد امنیتی سازمان پیمان امنیت جمعی و کشورهای مستقل مشترک المنافع CIS نسبت به افغانستان، تصمیمات طالبان در خصوص سرمایه گذاری خارجی و مقررات تجارت و تحولات مرتبط با جامعه قرغیز افغانستان در پامیر است.
به این ترتیب، تعاملات بیشکک با کابل نه تنها اهداف اقتصادی و استراتژیک دارد، بلکه به قرغیزستان امکان می دهد تجارت خود را گسترش دهد، بخشی از شبکه های انرژی منطقه ای شود و تهدیدات امنیتی احتمالی را مدیریت کند. حذف طالبان از فهرست گروه‌های تروریستی خارجی در سپتامبر ۲۰۲۴، تغییر مهم سیاستی است که قرغیزستان را با جهت گیری کلی منطقه همسو می کند. تداوم پیشرفت این همکاری ها بستگی به ثبات داخلی افغانستان، قابلیت عملی پروژه های مشترک و هماهنگی مداوم با بازیگران کلیدی مانند روسیه و سایر جمهوری های آسیای مرکزی دارد.
مطلبی از نشریه اسپیشل یوراشیا
