تماس جیشنکار با طالبان تنها یک حرکت نمادین نبود، بلکه نشاندهنده تغییر واضحی در سیاست خارجی هند است.
زمانی ارتباط هند با طالبان غیرممکن به نظر میرسید. زمانی که این گروه در اگست ۲۰۲۱ دوباره به قدرت رسید، هند به سرعت سفارت خود در کابل را تعطیل کرد. در آن زمان، به نظر میرسید هند تمام دسترسی خود به افغانستان را از دست داده است. اما امروز اوضاع کاملاً متفاوت است. وقتی جایشانکار، وزیر امور خارجه هند، اخیراً با امیرخان متقی، وزیر خارجه موقت افغانستان، تماس تلیفونی برقرار کرد، بسیاری را شگفت زده کرد. این ارتباط نخستین بار بود که یک وزیر خارجه هند مستقیماً با یک رهبر طالبان صحبت می کرد. نکته جالبتر این بود که این تماس درست زمانی صورت گرفت که گزارشهایی از سفر پنهانی یک مقام ارشد طالبان به هند منتشر شده بود.
این تماس تنها یک حرکت دیپلماتیک معمولی نبود، بلکه نشانهای واضح از تغییر استراتژی هند، به ویژه در قبال پاکستان، محسوب میشد. سالها هند از طالبان فاصله گرفته بود، اما اکنون با تغییرات سیاسی جهانی و افزایش تنش ها با پاکستان، به نظر میرسد هند آماده است تا همکاریهای جدیدی را آغاز کند، حتی با دشمنان پیشین.
این تماس نشان دهنده سه نکته کلیدی است:
۱. اولین نشانه عمومی هند برای احتمال به رسمیت شناختن طالبان: با صحبت مستقیم با وزیر خارجه طالبان، هند نشان داد که آماده تعامل با این گروه است، چیزی که قبلاً غیرقابل تصور بود.
۲. استفاده از افغانستان به عنوان جبهه ای علیه پاکستان: با تیرگی روابط طالبان و پاکستان، هند فرصت یافته تا با نفوذ در افغانستان، فشار بر اسلام آباد را افزایش دهد.
۳. بازگشت استراتژیک هند به افغانستان: پس از خروج آمریکا و قدرت گیری طالبان، چین به سرعت در افغانستان فعال شده است. حالا هند با این اقدام میخواهد حضور چین را متعادل کند و منافع خود را حفظ نماید.
بر اساس گزارشهای تأیید نشده، ملا محمد ابراهیم صدر، معاون وزیر داخله و یکی از مقامات امنیتی ارشد این گروه، اوایل ماه می به صورت مخفیانه به دهلی سفر کرده است. او ارتباطات قوی با ایران دارد و نسبت به پاکستان دیدگاه منفی دارد. اگر این سفر واقعاً اتفاق افتاده باشد، می تواند به معنای استفاده هند از دیپلماسی پشت پرده برای ارسال پیام به پاکستان باشد.
روابط طالبان و پاکستان دیگر مانند گذشته نیست. نزدیکی طالبان به هند، به ویژه با حضور چهره های ضد پاکستانی مانند ابراهیم صدر، قطعاً باعث نگرانی اسلام آباد خواهد شد. پاکستان که همواره افغانستان را به عنوان «عمق استراتژیک» خود می دید، اکنون با چالشی جدی روبه رو شده است.
پیش از این، هند بر دموکراسی سازی، حقوق زنان و پروژه های عمرانی مانند ساخت پارلمان، جاده ها و سدها در افغانستان تمرکز داشت. اما با بازگشت طالبان، هند ناچار شد رویکرد خود را تغییر دهد.
اکنون هند واقعگرایی را بر آرمانگرایی ترجیح داده است. استراتژی جدید این است: با هر کسی که در قدرت است تعامل کنید، حتی اگر طالبان باشد، تا مطمئن شوید خاک افغانستان علیه هند استفاده نمی شود و ثبات منطقه حفظ می شود. همچنین این حرکت برای مقابله با اتحاد چین و پاکستان در منطقه صورت گرفته است.
طالبان به شدت به، به کسب مشروعیت بین المللی نیاز دارد. تاکنون تعداد کمی از کشورها با این گروه تعامل رسمی داشته اند. رابطه با هند میتواند گام بزرگی برای مشروعیت بخشیدن به طالبان باشد.
از سوی دیگر، افغانستان با بحران اقتصادی و انسانی شدیدی روبه رو است: گرسنگی، بیکاری و کمبود زیرساختها بیداد میکند. اگرچه چین با سرمایه گذاری های خود وارد شده، اما بسیاری از افغانها از وابستگی بیش از حد به پکن نگرانند. در مقابل، هند با سابقه کمکهای بشردوستانه، از جمله ساخت مدارس، جاده ها و پارلمان افغانستان، هنوز نزد بسیاری از افغانها به عنوان یک دوست قابل اعتماد شناخته میشود.
در نهایت، تماس جیشنکار با طالبان نشان میدهد که هند در حال تغییر استراتژی خود در قبال افغانستان است. این حرکت نه تنها پیامی به پاکستان، بلکه به چین نیز هست که هند قصد دارد نقش خود را در افغانستان حفظ کند. در شرایطی که طالبان و پاکستان روابط تیره ای دارند، هند فرصت یافته تا با دیپلماسی هوشمندانه، جایگاه خود را در معادلات منطقه تقویت کند.
آیا این آغاز یک بازی جدید در جنوب آسیا است؟ پاسخ را باید در تحولات آینده جستجو کرد.
مطلبی از نشریه ایندیا
