دادگاه کیفری بین‌المللی (ICC)، نهاد قضایی دایمی است که توسط اساسنامه‌ی رم دادگاه کیفری بین‌المللی (۱۹۹۸) برای تحقیق، تعقیب و محاکمه‌ی افرادِ متهم به نسل‌کشی، جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت و صدور احکام زندان برای افرادی است که مرتکب چنین جنایاتی شده‌اند.
در ۱ ژوئیه ۲۰۰۲، پس از تصویب تعداد لازم از کشورها (۶۰ کشور)، این توافقنامه تصویب و جلسات دادگاه آغاز شد. دفتر مرکزی آن در هلند در لاهه است.
تعقیب شنیع‌ترین جرایم در مواردی تأسیس شد که دادگاه‌های ملی اقدام نمی‌کنند. برخلاف دیوان بین‌المللی دادگستری که به اختلافات بین دولت‌ها رسیدگی می‌کند، دیوان بین‌المللی کیفری به پیگرد قانونی افراد رسیدگی می‌کند. صلاحیت دادگاه شامل جرایمی است که پس از ۱ جولای ۲۰۰۲ رخ داده است یا در کشوری که توافقنامه را تصویب کرده است یا توسط تبعه چنین ایالتی انجام شده است.
اگرچه اساسنامه‌ی رم به‌طور گسترده مورد ستایش قرار گرفت و تقریباً ۱۴۰ کشور این توافقنامه را تا زمان لازم‌الاجرا شدن امضا کرده بودند، کشورهای کمی در خاورمیانه یا آسیا به آن پیوستند. علاوه بر این، تا سال ۲۰۰۲، چین، روسیه و ایالات متحده از مشارکت خودداری کرده و ایالات متحده تهدید کرده بود که نیروهای خود را از نیروهای حافظ صلح سازمان ملل خارج خواهد کرد؛ مگر اینکه شهروندانش، اعم از نظامی و غیرنظامی، از تعقیب کیفری بین‌المللی کیفری مستثنا شوند؛ باوجوداین، طی پنج سال پس از اولین نشست، بیش از ۱۰۰ کشور این معاهده را تصویب کردند. کشورهای عضویی که در این سازمان حضور دارند، مجمع کشورهای عضو است که بر فعالیت‌های ICC نظارت می‌کند.
در ماه می ۲۰۰۷، دادگاه حکم بازداشت یک وزیر دولت و یک رهبر شبه نظامی در سودان را به دلیل نقش آنان در جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت توسط نیروهای سودانی صادر کرد و در دارفور دادگاه بین‌المللی کیفری در مارس ۲۰۰۹ حکم مشابهی را برای رئیس جمهور سودان صادر کرد. عمر حسن احمد البشیر اولین فردی است که به دادگاه به دنبال دستگیری یک رئیس دولت حاضر شد.
در نوامبر ۲۰۱۹، دیوان کیفری بین‌المللی تحقیقاتی را درباره‌ی جنایاتی که در صلاحیت خود توسط نیروهای مسلح میانمار (برمه) علیه روهینگیا، یک جامعه‌ی مسلمان متمرکز در ایالت راخین (آراکان) میانمار انجام شده، آغاز کرد.
در مارچ ۲۰۲۲، بلافاصله پس از آغاز تهاجم نظامی گسترده‌ی روسیه به اوکراین، دیوان کیفری بین‌المللی تحقیقاتی را درباره‌ی جنایات احتمالی ارتکاب شده در اوکراین توسط نیروهای مسلح روسیه اعلام کرد. در مارچ ۲۰۲۳، دیوان کیفری بین‌المللی حکمی برای دستگیری رئیس جمهور روسیه صادر کرد. ولادیمیر پوتین او را به اتهام جنایات جنگی، اخراج غیرقانونی کودکان اوکراینی و انتقال غیرقانونی کودکان اوکراینی از مناطق اوکراین تحت اشغال ارتش روسیه به فدراسیون روسیه متهم کرد.
نحوه‌ی رسیدگی دیوان کیفری بین المللی
دیوان در ۴ مورد می‌تواند وارد عمل شود:
۱. زمانی که یکی از کشورهای عضو داوطلبانه پیگیری موردی از جنایت و نقض حقوق بشر در درون خود را به دادگاه محول کند.
۲. زمانی که یک کشور غیرعضو، در یک مورد معین، صلاحیت دادگاه را به رسمیت بشناسد و پرونده‌ای از جنایت جنگی یا نقض حقوق بشر را به آن احاله دهد.
۳. خود دیوان راساً وارد عمل شود.
۴. زمانی که شورای امنیت موردی را به دیوان ارجاع دهد.
آنچه گذشت معرفی مختصر از دیوان بین‌المللی کیفری بود؛ به اضافه دوسیه‌ای که علیه رئیس رژیم صهیونسیتی است.
افغانستان، پاکستان، چین، روسیه و آمریکا عضو این دیوان نیستند. آمریکا به دلیل ارتکاب جنایت در افغانستان و کشورهای دیگر عضویت این دیوان بین‌المللی را نپذیرفت.
حال رئیس این دیوان از درخواست صدور حکم بازداشت امیرالمومنین و قاضی‌القضات افغانستان خبر داده است. البته از مجامع بین‌المللی سیاست‌زده نباید بیش از این انتظار داشت. جای تعجب از خارج‌نشینان برانداز است که بیست سال دست‌شان به خون این ملت آلود بود و مرتکب ده‌ها جنایت شدند، اکنون جشن و پایکوبی به راه انداخته‌اند و هر کدام جدا بیانیه‌‌ای می‌دهند.
ملت و دولت افغانستان به‌خوبی می‌داند که این درخواست تنها یک جنگ رسانه‌ای است، پس ارزشش نیز در همان حد و اندازه است.
نویسنده: محمد داود اسحاق‌زهی «یوسفی»
منبع: الاماره
