مطلع هستیم که پاکستان به طالبان افغانستان اولتیماتوم داده است: گروه افراطی تحریک طالبان پاکستان (TTP) را از افغانستان بیرون کنید وگرنه با عواقب آن مواجه خواهید شد.
آصف درانی نماینده ویژه پاکستان برای افغانستان در 11 نوامبر این هشدار را تکرار کرد و گفت که گروه افراطی افغانستان باید “پاکستان یا تحریک طالبان پاکستان” را انتخاب کند.
طالبان افغانستان پناه دادن به تحریک طالبان پاکستان را که با آن روابط ایدئولوژیک و سازمانی نزدیکی دارد، رد می کند. تحریک طالبان پاکستان از زمانی که طالبان افغان در سال 2021 قدرت را در افغانستان به دست گرفتند، حملات مرگبار خود را علیه پاکستان تشدید کرده است.
پاکستان با امتناع از مهار تحریک طالبان پاکستان معتقد است که طالبان افغانستان انتخاب خود را انجام داده است. اسلام‌آباد در ماه‌های اخیر با اخراج صدها هزار پناهجوی افغان از پاکستان، بستن گذرگاه‌های مرزی کلیدی و مسدود کردن موقت کالاهای ترانزیتی افغانستان، سعی در تجدید نظر حاکمان افغان داشته است.
کارشناسان می گویند که روابط پاکستان و طالبان که برای چندین دهه متحد نزدیک بوده اند، به نقطه بحرانی رسیده است. آنها هشدار می دهند که تشدید بیشتر تنش می تواند پیامدهای امنیتی و اقتصادی بزرگی برای هر دو کشور داشته باشد.
اسفندیار میر، تحلیلگر ارشد مؤسسه صلح ایالات متحده گفت: «پاکستان و طالبان در مسیر برخورد با یکدیگر قرار دارند.»
میر افزود: “کمپین فشار پاکستان این پتانسیل را دارد که برای طالبان بسیار دردناک تمام شود و اقدامات تلافی جویانه طالبان، مانند اجازه دادن به تحریک طالبان پاکستان برای انجام حملات بیشتر، می تواند هزینه های جدی را نیز بر پاکستان تحمیل کند.”
تاکتیک های فشار
طالبان افغانستان، پاکستان را به استفاده از تاکتیک های فشار برای وادار کردن این گروه به خواسته های اسلام آباد متهم کرده است.
ماه گذشته، اسلام آباد به 1.7 میلیون پناهجو و مهاجر افغانی بدون مدرک دستور داد که این کشور را ترک کنند یا پس از اول نوامبر با دستگیری و اخراج اجباری مواجه شوند.
این در حالیست که بیش از 400 هزار افغان از آن زمان به وطن خود بازگشته اند، در اقدامی که بحران انسانی ویرانگر در افغانستان، بزرگترین بحران جهان را تشدید کرده است.
پاکستان اظهار داشته است که این تصمیم در واکنش مستقیم به امتناع ادعایی طالبان از اخراج تحریک طالبان پاکستان، که به عنوان طالبان پاکستانی نیز شناخته می شود، بوده است.
انور الحق کاکر، نخست وزیر موقت پاکستان در تاریخ 8 نوامبر گفت: «پس از عدم همکاری دولت موقت افغانستان، پاکستان تصمیم گرفته است که امور را به دست خود بگیرد و اقدامات اخیر پاکستان غیرمنتظره و غافلگیرکننده نیست».
کاکر ادعا کرد که حملات تروریستی در داخل کشورش از زمانی که طالبان در اگست 2021 قدرت را دوباره به دست گرفتند، حدود 60 درصد افزایش یافته است. او گفت که از آن زمان تاکنون، حدود 2300 پاکستانی در این حملات کشته شده اند.
پاکستان همچنین به طور موقت ترانزیت هزاران کانتینر مملو از کالاهای وارداتی به مقصد افغانستان را که برای ماه‌ها در شهر بندری کراچی پاکستان گیر افتاده بود، مسدود کرد.
برای باز کردن مسیرهای تجارت بین‌المللی جایگزین برای افغانستان محصور در خشکی، طالبان به دنبال دسترسی به بندر استراتژیک چابهار ایران، واقع در جنوب شرقی این کشور هستند.
پاکستان همچنین به طور پراکنده مرزهای خود را با افغانستان بسته است و هزاران غیرنظامی عمدتاً افغان را سرگردان کرده و صدها وسایط نقلیه حامل کالا بین دو کشور را متوقف کرده است.
سوگند وفاداری
برخی از کارشناسان گفتند که تاکتیک های پاکستان بعید است محاسبات طالبان افغانستان را تغییر دهد.
سمیع یوسف زی، روزنامه نگار و تحلیلگر افغان که مسائل طالبان را تحت نظر دارد، گفته است که بعید به نظر می رسد که طالبان افغان بیعت خود را با تحریک طالبان پاکستان را از بین ببرند.
در سال 2001، طالبان از تحویل رهبران القاعده که واشنگتن آنها را مسئول حملات تروریستی 11 سپتامبر می‌دانست، خودداری کرد. در پاسخ، ایالات متحده به افغانستان حمله کرد و رژیم طالبان را از قدرت کنار زد.
یوسف زی گفت: «امروز، تحریک طالبان پاکستان متحد بسیار نزدیک تری برای آنهاست.»
سران متوالی تحریک طالبان پاکستان با رهبر معنوی طالبان بیعت کرده اند. مانند طالبان افغان، بسیاری از جنگجویان تحریک طالبان پاکستان از گروه قومی پشتون هستند. تحریک طالبان پاکستان همچنین در طول 19 سال شورش خود علیه دولت افغانستان و نیروهای بین المللی در افغانستان میزبان طالبان افغانستان بود و در کنار آنها جنگید.
یوسف زی گفت: « تحریک طالبان پاکستان قربانی های زیادی داده است تا طالبان به قدرت بازگردند. چگونه طالبان اکنون می توانند آنها را رها کنند؟»
یوسف زی گفت که رویارویی طالبان افغانستان با پاکستان همچنین به آن اجازه داده است که تصویر خود را به عنوان یک عامل پاکستانی از بین ببرد. اسلام آباد از اواسط دهه 1990، زمانی که این گروه افراطی برای اولین بار ظهور کرد، حامی خارجی اصلی طالبان افغانستان بوده است.
او گفت: «تنش‌های کنونی به طالبان فرصت طلایی می‌دهد تا این اتهامات را برطرف سازند.»
گزینه نظامی
به گفته برخی کارشناسان، اسلام آباد می تواند برای وادار ساختن طالبان افغانستان به تغییر رفتار خود به نیروی نظامی متوسل شود.
البته طالبان افغانستان تلاش کرده اند تا اندکی پاکستان را راضی نمایند. در ماه جوون، طالبان افغان جنگجویان تحریک طالبان پاکستان و خانواده هایشان را به دور از مرز با پاکستان به مناطق دیگر افغانستان منتقل کردند، اقدامی که هدف آن آرام ساختن اسلام آباد بود.
سال گذشته، طالبان افغانستان مذاکرات صلح یک ساله بین تحریک طالبان پاکستان و اسلام آباد را میانجیگری کردند که شکست خورد.
احسان الله تیپو محسود، مدیر مستقر در اسلام آباد در نشریه خراسان دایری، (وب سایتی که گروه های شبه نظامی در افغانستان و پاکستان را ردیابی می کند،) اظهار داشت که که مقامات ارشد پاکستانی احساس می کنند که تمام گزینه های دیپلماتیک و سیاسی را به پایان رسانده اند.
او گفت: «در اینجا، طرز فکر کنونی این است که تحریک طالبان پاکستان را تنها از طریق زور می توان مهار کرد. یکی از گزینه‌های احتمالی که اکنون در اینجا در نظر گرفته می‌شود، آغاز حملات فرامرزی به پایگاه‌ها و مخفیگاه‌های مشکوک تحریک طالبان پاکستان در داخل افغانستان است.»
این درحالیست که در آپریل 2022، پاکستان حملات هوایی بی‌سابقه‌ای را در شرق افغانستان انجام داد و ده‌ها نفر را کشتند. پاکستان گفت که تحریک طالبان پاکستان را هدف قرار داده است. حملات هوایی علیه افغانستان، تهدیدات جدی از سوی طالبان علیه پاکستان را در بر داشت.
گزارش‌هایی از دیگر حملات مرزی پاکستان که تحریک طالبان پاکستان را هدف قرار داده است، در سال گذشته گزارش شده است. محسود گفت که برخی از این حوادث منجر به حملات تلافی جویانه تحریک طالبان پاکستان علیه نیروهای پاکستانی شده است.
حملات پاکستان در داخل افغانستان ترس از درگیری مستقیم بین اسلام آباد و طالبان افغانستان را افزایش داده است.
اما کارشناسان گفتند که انتظار دارند طرفین به سازشی برسند که از بدترین سناریو جلوگیری شود.
اسفندیارمیر از انستیتوت صلح ایالات متحده گفت که طالبان افغانستان بعید است که طالبان تحریک طالبان پاکستان را مهار کنند، مگر اینکه پاکستان امتیازاتی را به شورشیان پاکستانی بدهد.
در جریان مذاکرات صلح شکست خورده با پاکستان، تحریک طالبان پاکستان از اسلام‌آباد خواست بخش بزرگی از ده‌ها هزار سرباز پاکستانی مستقر در شمال غرب پاکستان، پایگاه سابق این گروه افراطی را از این کشور خارج کند.
خواسته های دیگر تحریک طالبان پاکستان شامل اجرای قوانین شریعت اسلامی در بخش هایی از خیبر پختونخوا و برگرداندن اصلاحات دموکراتیک در همان ایالت بود.
میر گفت: «پاکستان ممکن است به کمتر از سرکوب طالبان یا اخراج تحریک طالبان پاکستان رضایت دهد. اما، حداقل، خواستار پایان دادن به خشونت تحریک طالبان پاکستان است.»
