در ماه فبروری 2020، تنها چند روز قبل از امضای توافقنامه دوحه میان ایالات متحده و طالبان، جامعه استخباراتی و رهبران نظامی از جنوب و مرکز آسیا در کنفرانس فرماندهی مرکزی ایالات متحده در شهر تامپا، ایالت فلوریدا گرد هم آمدند. موضوع بحث، در مورد جنگ غیرمتعارف بود و یکی از حساس ترین لحظات زمانی بود که یکی از اعضای میزگرد توضیح داد که چگونه سرویس های امنیتی پاکستان دو بار در به رسمیت شناختن رژیم های دست نشانده خود توسط سازمان ملل شکست خورده اند.
دو جنرال استخبارات پاکستانی (ISI) که در آنجا حضور داشتند، ابتدا از این که شخصی در حال افشای عملیات های جنگی آنها برای کنترل دولت افغانستان از طریق گروه های نیابتی هستند، خشمگین شدند. بعدها، یکی از رهبران آی اس آی اعتراف کرد که عناصر قدرت های حاکم در پاکستان در واقع از تلاش های ناکام گلبدین حکمتیار در جنگ داخلی افغانستان و شبه نظامیان طالبان در دهه های 1990 و 2000 برای به رسمیت شناختن آن توسط سازمان ملل به عنوان یک دولت حمایت کرده اند. وی همچنین در جمع اعضای نشست و یک ژنرالی از ارتش ایالات متحده اعتراف کرد که پاکستان به حمایت از عملیات های جنگی طالبان و حقانی ها برای بازپس گیری افغانستان ادامه می دهند.
اینکه دو افسر پاکستانی در ملاء عام اعتراف می کنند که کشورشان به حمایت و کمک به گروه طالبان علی الخصوص حقانی برای شکست نظام جمهوریت و شرکای ناتوی آن ادامه می‌دهد، باید به مخاطبان جامعه استخباراتی پیامی داده شود که نمی‌توان به پاکستان در مورد مسائل تروریسم اعتماد کرد.
در نتیجه توافقنامه دوحه امضا شد و پاکستان آن را به عنوان چراغ سبز برای ادامه تلاش های خود در نظر گرفت. افغان‌ها توافقنامه دوحه و بعداً تصمیم جو بایدن رئیس‌جمهور مبنی بر کنار گذاشتن تمام وعده‌های امنیتی ایالات متحده و افغانستان را پذیرفتند، زیرا ایالات متحده این کشور را به تروریست‌هایی که مقر آنها در پاکستان بود، واگذار کرد.
هیچ مقام نظامی بالاتر از مشاور ارشد رئیس جمهور ایالات متحده، دریاسالار مایک مولن، رئیس ستاد مشترک ارتش، در سال 2011 برای مردم آمریکا روشن نبود که پاکستان، آمریکایی ها را احمق فرض کرده است. در واقع، پولی که ایالات متحده به پاکستان فرستاد، در نهایت همان تروریست‌هایی را تأمین می‌کرد که برای یک دهه نیروهای آمریکایی را می کشتند. حتی با وجود این شواهد روشن، ایالات متحده از تغییر سیاست خود به اندازه کافی برای تغییر سیاست پاکستان خودداری کرد. همانطور که سی بی اس گزارش داد، مولن به کنگره گفت:
دوگانگی پاکستان نه تنها شراکت ضعیف ایالات متحده و پاکستان علیه تروریسم، بلکه نتیجه جنگ ده ساله در افغانستان را نیز به خطر می اندازد. موفقیت در افغانستان با حمایت دولت پاکستان از شبکۀ حقانی … یک “بازوی واقعی” سازمان اطلاعات پاکستان تهدید می شود. … استخبارات پاکستان از حقانی ها و دیگر گروه های افراطی به عنوان نمایندگان خود در داخل افغانستان استفاده می کند. … دولت پاکستان “استفاده از افراط گرایی خشونت آمیز را به عنوان ابزار سیاست … با صدور خشونت، امنیت داخلی و موقعیت خود را در منطقه از بین برده است. آنها اعتبار بین المللی خود را تضعیف و رفاه اقتصادی آنها را تهدید کرده اند.”
پس از تصرف کابل توسط گروه طالبان – حقانی در سال 2021، عمران خان، نخست وزیر وقت پاکستان اعلام کرد که طالبان با شکست ایالات متحده در افغانستان، “بند بردگی را شکستند”. دولت پاکستان علناً از سقوط جمهوری اسلامی افغانستان ابراز خرسندی کرد و بازگشت طالبان را جشن گرفت. پاکستان آشکارا صحت گفته های مولن را ثابت کرد.
پس از بیست سال جنگ و تعامل بین المللی، چشم انداز صلح پایدار، ثبات و یک راه حل سیاسی قابل قبول برای افغانستان که هم توسط ایالات متحده و هم دولت افغانستان در نظر گرفته شده بود، با امضای توافقنامه دوحه دور از دسترس باقی ماند. بسیاری از بازیگران منطقه ای با تمایل فزاینده برای مداخله در امور افغانستان برای کمک به طالبان – با حمایت پاکستان – پا به میدان گذاشتند.
تلاش پاکستان برای کنار گذاشتن دولت افغانستان از گفت‌وگوهای مستقیم با طالبان، روند دوحه را از همان ابتدا محکوم کرد. طالبان و پاکستان توانستند واشنگتن را در «مذاکرات صلح» محبوس کنند که به جایی نرسید اما در خدمت منافع پاکستان بود.
وضعیت نهایی مطلوب دولت افغانستان برای گفتگوهای صلح قبل از آغاز روند دوحه این بود که رهبری، مذاکره مستقیم با طالبان و همکاری با ایالات متحده برای داشتن اهرم فشار، را در اختیار داشته باشد. افغان ها از ایالات متحده خواستند که فشار متناسب بر طالبان و پاکستان برای حل و فصل سیاسی قابل قبول را اعمال نماید تا از نظام سیاسی افغانستان محافظت کند و از فروپاشی کامل همه پیشرفت ها و دستاوردها جلوگیری کند. این درخواستی ساده و ابتدایی جمهوری اسلامی افغانستان از سال 2009 تا 2021 بود.
به دلیل تلاش‌های ناقص دیپلماتیک در عرصه بین‌المللی و کمک عناصر پاکستانی به تروریست‌های طالبان حقانی برای تضعیف دولت، دولت افغانستان در اگست 2021 سقوط کرد. بیست سال دستاورد در دولت‌سازی، دموکراسی، حقوق زنان، توسعه سیاسی و آزادی بیان از بین رفت.
افغانستان بار دیگر به پناهگاه امن تروریست های بین المللی از جمله ایمن الظواهری رهبر القاعده تبدیل شد که در اگست 2022 در یک خانه امن مربوط به حقانی در کابل کشته شد. سیستم اقتصادی نیز فروپاشید و افغانستان اکنون با یک بحران مالی مواجه است که نمی توان از آن جلوگیری کرد. فجایع انسانی و روند پرشتاب عقب‌نشینی درعرصه حقوق بشر، افغانستان را دوباره به یک کشور شکست خورده تبدیل کرده است.
داعش شاخه خراسان که اکنون مدعی می باشد که از طالبان جدا است اما این گروه از نیروهای طالبان، تحریک طالبان پاکستان و القاعده تشکیل شده است، این در حالیست که حضور بسیاری دیگر از گروه های تروریستی منطقه ای در کشور در حال افزایش است. رژیم طالبان-حقانی با دستگیری، شکنجه و قتل خودسرانه بالای مردم ملکی حکومت می کنند. به گزارش رسانه های محلی، از زمان سقوط کابل به دست طالبان، بیش از 2250 غیرنظامی افغان کشته و زخمی شده اند. حملات تروریستی و نسل کشی بر مردم هزاره انجام می شود که آخرین آنها بیش از هفتاد متعلم که بیشتر آنها دختر بودند، کشته شدند. دختران از ورود به مکاتب منع شده اند، زنان از کار و زندگی عمومی منع شده اند و آپارتاید جنسیتی توسط طالبان علیه آنها تحمیل شده است.
بسیاری از ناظران و سازمان‌های بین‌المللی که تعامل جامعه بین‌المللی در افغانستان را از نزدیک مشاهده می‌کنند، ارتش پاکستان، آی‌اس‌آی و دولت پاکستان را به درخواست کمک مالی برای رژیم حقانی، حمایت مالی از عملیات تروریستی آنها و ارائه حمایت های دیپلماتیکی متهم کردند. تمام اقدامات امروز با تلاش های پاکستان برای حمایت از طالبان و شبکه حقانی از سال 2001 مطابقت دارد.
دوگانگی پاکستان همچنان باقی مانده است
اکنون، ما شاهد هستیم که پاکستان بازی قدیمی را مجددا آغاز کرده است. در جریان سفر به واشنگتن در اوایل ماه اکتبر، رئیس ارتش پاکستان همان شعار قدیمی را اظهار داشت و سعی داشت اهرم فشار پاکستان بر رژیم طالبان-حقانی را به عنوان یک ارزش برای ایالات متحده بفروشد. لایحه پاکستان برای “کنترل” تروریست های منطقه ای، کمک مالی و همکاری نظامی ایالات متحده خواهد بود. اما تغییری در دیدگاه پاکستان در مورد همکاری با ایالات متحده ایجاد نخواهد شد، همان داستان دوگانگی خواهد بود.
گزینه بهتر برای کنترل تروریست ها در آسیای جنوبی و مرکزی این است که به پاکستان برای عمل به وعده هایش اعتماد نکنید. پاکستان اساساً یک کارخانه تروریسم جنوب آسیا را اداره می کند. در عوض، ایالات متحده می تواند از بازیگران موجود ضد تروریسم در منطقه حمایت کند. تعمیق روابط استراتژیک با پاکستان بدون ایجاد توازن با هند، وجود پناهگاه امن تروریست ها را در افغانستان جدید، طولانی خواهد کرد. واشنگتن باید با بازیگران مختلف (جوان و جدید) افغان کار کند و از تلاش های آنها برای دستیابی به صلح و ثبات پایدار در افغانستان حمایت نماید.
افغان ها برای گفتگوی سیاسی فراگیر به حمایت واقعی جامعه بین المللی نیاز دارند. طالبان ثابت کرد که به هیچ روند سیاسی متعهد نیستند مگر اینکه تحت فشار شدید قرار گیرند. فشار دیپلماتیک و اقتصادی کافی نیست. طالبان به توافقنامه 2020 دوحه که آن را متعهد به یک روند سیاسی فراگیر در افغانستان می‌دانست، پایبند نبود. واگذاری تمام امور افغانستان به پاکستان، رژیم طالبان و حقانی را بیشتر تشویق می‌کند تا با بی‌رحمی تمام قدرت را حفظ نماید که خطر درگیری‌های مسلحانه قومی در جنگ داخلی افغانستان را تشدید می‌کند.
تکرار سیاست ساده‌لوحانه گذشته ایالات متحده در قبال پاکستان، ماهیت بحران کنونی در افغانستان را تغییر نخواهد داد. تکیه بر پاکستان و برون سپاری امور افغانستان محکوم به شکست است و تنها حل و فصل قابل قبول مسائل افغانستان را به تاخیر می اندازد.
به علاوه، دنبال کردن همین سیاست در قبال پاکستان، تهدیدات امنیت ملی را برای ایالات متحده و دیگر کشورهای غربی افزایش خواهد داد. رژیم طالبان-حقانی وحشیانه ترین و پیچیده ترین سندیکای تروریستی و مذهبی جهان را رهبری می کند. رژیم با این ادعا که غرب را شکست داده است، تلاش های جهانی برای جذب تروریست را افزایش می دهد.
به دلایل بسیاری، نهاد سیاست‌گذار آمریکا مدت‌هاست که درک کرده است که رهبران امنیتی پاکستان می‌خواهند با افغانستان به‌عنوان ایالت پنجم خود رفتار کنند و تحت حکومت دست نشانده شان، کشور را اداره کنند. پاکستان از حمایت تروریست ها برای بی ثبات کردن افغانستان استفاده کرده و از همین تروریست ها برای ایجاد رژیم های دست نشانده استفاده کرده است. این سومین بار در کمتر از 30 سال است که پاکستان در جهان برای به رسمیت شناختن تروریست های خود به عنوان دولت افغانستان لابی می کنند.
افغان‌ها و متحدانشان سال‌هاست که می‌پرسند چرا دولت ایالات متحده رفتار فریبکارانه ارتش پاکستان را نادیده می‌گیرد و به همکاری با آن در مبارزه با تروریسم و تامین مالی درخواست‌های نظامی پاکستان ادامه می‌دهد. اخیراً ژنرال ارتش پاکستان سرانجام در پنتاگون مورد استقبال قرار گرفت. در 21 اکتبر، پاکستان پس از چهار سال از لیست خاکستری به دلیل تامین مالی تروریسم خارج شد. قربانیان تروریسم در جنوب آسیا باید در مورد این تصمیم ایالات متحده و نهادهای جهانی که تنها چند روز پس از حمله انتحاری بالای دختران هزاره افغان را در یک مرکز آموزشی در کابل به قتل رساند و زخمی ساخت اتخاذ شد، چه فکری داشته باشند؟
(نشنال اینترست / 31 اکتبر 2022)
