آقای رستم سلیمانوف محقق دانشگاه آدا آذربایجان، در این نوشته براین باور است که روسیه یکی از معدود کشورهای جهان است که فعالانه به دنبال تقویت روابط خودش با امارت اسلامی افغانستان می باشد. در حالی که حاکمان کنونی افغانستان، هنوز به طور رسمی به عنوان یک سازمان تروریستی ممنوعه در روسیه شناخته می شوند، این مسئله مانع از دعوت مقامات امارت اسلامی توسط مسکو به مجامع اقتصادی و بحث در مورد پروژه های مشترک، نشده است.
در حالی که فرصت‌ها برای روابط نزدیک‌تر اقتصادی و فرهنگی محدود است، کرملین به دستاوردهای جدی امیدوار می باشد. نه تنها ایدئولوژی طالبان مبنی بر مخالفت با ارزش‌های غربی با روایت‌های ضدغربی روسیه همپوشانی دارد، بلکه سایر مزایای همکاری می‌تواند شامل دسترسی به مسیرهای تجاری جدید (کاهش اثر تحریم‌های غرب) و تضعیف شهرت مسکو به عنوان متحد جهان جنوب باشد.
زمانی که طالبان بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ مسئولیت افغانستان را بر عهده داشتند، دوستی با روسیه، رویایی بیش نبود. برای شروع، طالبان استقلال جمهوری چچن در قفقاز شمالی روسیه را به رسمیت شناخت. ثانیاً، مسکو در تلاش برای ایجاد روابط خوب با غرب بود. رئیس جمهور جوان وقت روسیه، ولادیمیر پوتین، از تهاجم ایالات متحده و متحدانش به افغانستان در سال ۲۰۰۱ حمایت کرد.
با بدتر شدن روابط روسیه با غرب، دیدگاه کرملین نسبت به طالبان تغییر کرد. در آگست ۲۰۲۱، زمانی که طالبان به کابل نزدیک شدند، دیپلمات‌های غربی با شتاب بیشتری سفارت هایشان را تعطیل ساخته و تخلیه کردند. اما سفارت روسیه به فعالیت های خود ادامه داد و ظرف دو روز پس از تصرف کابل، دیمیتری ژیرنوف سفیر روسیه اولین دیپلمات خارجی بود که با نمایندگان طالبان ملاقات کرد. پس از دیدار، آقای ژیرنوف طالبان را «مردان معقولی» معرفی کرد و پس از این موضوع طالبان شروع به تأمین امنیت سفارت روسیه کردند.
کرملین پیوسته با گفتمان و ادبیات تند ضدغربی طالبان ابراز همدردی کرده است برای مثال ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، آشکارا از شکست قوای ائتلاف در افغانستان در آگست ۲۰۲۱ ابراز خرسندی کرد و گفت که قوای ائتلاف باید زمان کمتری را صرف جنجال با روسیه و وقت بیشتری را برای تمرکز بر عملیات خود در افغانستان می گذاشت.
تاریخ بخشی اجتناب ناپذیر از هرگونه بحث در مورد روابط بین مسکو و کابل است. از دهه ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۰، اتحاد جماهیر شوروی در ایجاد صنعت در افغانستان، تأسیسات آبیاری، پل ها، سه فرودگاه و بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر جاده و موارد دیگر به مردم این کشور کمک کرده است. موترهای ساخت شوروی و تجهیزات نظامی زنگ زده شوروی اغلب در میان سرک ها و جاده های افغانستان دیده می شوند و بسیاری از مردم از نسل قدیم، می توانند روسی صحبت کنند.
با این حال، این موارد چیزی جز یادگاری و خاطره بیش نیستند. مسکو آن نفوذی را که زمانی در افغانستان داشت، اکنون ندارد. جوانان افغانستانی دلشان به ایالات متحده هست و روسیه صرفا یک گزینه پشتیبان و حمایتی می باشد.
روابط اقتصادی نیز در وضعیت خوبی قرار ندارد. به گفته اداره ملی آمار و اطلاعات این کشور (NSIA) تنها 4 درصد (289 میلیون دالر) از واردات افغانستان از روسیه در دوازده ماه منتهی به 20 مارچ 2023 انجام شده است. روسیه با کشورهایی مانند ایران که 20 درصد واردات افغانستان، چین (18 درصد) و پاکستان (16 درصد) را تامین می کند، فاصله زیادی دارد.
مسکو به یک سری پروژه های بلندپروازانه مربوط به افغانستان ابراز علاقه مندی کرده است: برای مثال، ساخت خط لوله گاز ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند و راه آهن ترانس-افغان که ازبکستان و پاکستان را به هم متصل می کند. اما این موارد به دلیل مسائل امنیتی در افغانستان تا تحقق فاصله زیادی دارند.
سال گذشته گزارش شد که روسیه وعده داده است که سالانه یک میلیون تن پطرول، یک میلیون تن دیزل و ۵۰۰ هزار تن گاز طبیعی مایع به افغانستان عرضه خواهد کرد. علاوه بر این، اکنون قرار است مسکو سالانه ۲ میلیون تن گندم به افغانستان تحویل دهد. روسیه این توافق را تایید کرده است، اما منابع طالبان می گویند که تحویل واقعی بسیار کمتر از آنچه که وعده داده شده بود، می باشد.
طالبان آشکارا خواهان همکاری بیشتر با روسیه هستند. در هر دیدار با مقامات روسیه، آنها به دنبال طرحی برای انتقال روابط دوجانبه به سطح جدیدی و تسهیل قوانین ویزا هستند. از این گذشته، کرملین یک شریک مناسب باقی می ماند. برخلاف همتایان غربی خود، مقامات روسی از مسائل مربوط به آموزش زنان که عملاً توسط طالبان ممنوع است یا سایر مسائل حقوق بشر، حاکمیت طالبان را آزار و اذیت نمی کنند.
اما آنچه مسکو را نگران ساخته است، مسئله تروریسم است. روسیه در ۵ سپتمبر ۲۰۲۲ زمانی که یک بمب گذار انتحاری خودش را بیرون سفارت منفجر ساخت و منجر به کشته شدن دو دیپلمات روسی شد، رسما تروریسم را در افغانستان تجربه کردند. که در نهایت داعش شاخه خراسان مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت.
طالبان نگرانی های روسیه در مورد امنیت را رد می کنند و معتقدند که دیگر مشکلی به نام تروریسم در کشور وجود ندارد. درست است که درصد ناامنی نسبت به گذشته بهبود یافته است برای مثال، بر اساس شاخص جهانی تروریسم که توسط موسسه اقتصاد و صلح استرالیا تهیه شده است، در سال ۲۰۲۲ حملات تروریستی در افغانستان ۷۵ درصد کمتر از سال قبل بوده است. با این وجود، این شاخص همچنان افغانستان را به عنوان خطرناک ترین کشور جهان برای تروریسم رتبه بندی می کند.
به هر شکل و طریقی، تعمیق روابط با کابل از اولویت های کرملین است. به طور نمونه، روسیه سال گذشته، اعتبارنامه نماینده طالبان را به عنوان دیپلمات پذیرفت. همچنین تعداد انگشت شماری از کشورهای دیگر هم دست به چنین اقدامی زده اند.
مسکو با توجه به انزوای اقتصادی خودش از سوی غرب، گزینه های زیادی برای ایجاد روابط تجاری ندارد. به همین دلیل است که مشارکت با افغانستان برای کرملین مهم است. این مسئله همچنین راهی برای رهبری روسیه است تا به خود اطمینان دهد که در اعتقادات ضد غربی خود تنها نیست.
سفر بعدی طالبان به روسیه برای ۲۹ سپتمبر به شهر کازان برنامه ریزی شده است. قرار است در کنار دیپلمات های روسیه و افغانستان، نمایندگانی از چین، پاکستان، ازبکستان و دیگر کشورها نیز حضور داشته باشند. بیشتر مباحث در این نشست بالای موضوعاتی همچون مبارزه با تروریسم و مواد مخدر متمرکز خواهد بود. اما، باز هم، چنین گردهمایی‌هایی بیشتر در مورد تلاش مسکو برای رد ادعاهایی مبنی بر اینکه این کشور در سطح بین المللی منزوی است، می باشد و نه تلاشی واقعی برای حل مشکلات افغانستان.
گام بعدی احتمالاً برای مسکو حذف رسمی طالبان از لیست سازمان های تروریستی روسیه و به رسمیت شناختن دولت در کابل است. اما حتی این مراحل نیز صرفاً نمادین خواهند بود. بعید است آنها برای تعمیق روابط اقتصادی بین دو کشور کاری انجام دهند.
