تجدید قوای طالبان در افغانستان نتیجه‌ی سیاست مماشات ایالات متحده‌ی دوره ترمپ و جو بایدن و واگرایی منافع قدرت‌های منطقه‌ای در تعاملات‌شان با طالبان است. قدرت‌های منطقه‌ای می‌توانند تحت چتر سازمان همکاری شانگهای برای برقراری صلح و ثبات پایدار در همه کشورهای منطقه با هم کار کنند، به شرطی که اعضای آن بازی دوگانه خود را در افغانستان متوقف کنند.
کشورهای منطقه‌ای که منافع ژئواستراتژیک، ژئواقتصادی و امنیتی‌شان در افغانستان با تهدید روبه‌روست، از زمانی که رییس‌جمهور بایدن خروج نظامی کامل ایالات متحده از افغانستان را اعلام کرده بر سر دوراهی قرار گرفته‌اند. به استثنای هند، بیشتر قدرت‌های منطقه‌ای به‌طور محرمانه با طالبان ملاقات کرده‌اند و برخی نیز از آن‌ها برای منافع جغرافیایی و استراتژیک خود در منطقه استفاده کرده‌اند.
پاکستان از سال ۲۰۰۱ با حمایت از عملیات نظامیِ به رهبری امریکا و در کنار آن ارائه پناه‌گاه به طالبان، در خصوص افغانستان استراتژی دوگانه داشته است. دستگاه امنیتی پاکستان از سال ۲۰۰۲ به بعد با سربازگیری و جمع‌آوری کمک‌های مالی از طریق گروه‌های مختلف دینی-مذهبی، به طالبان کمک کرده است.
دلایل کمک اسلام‌آباد به طالبان واضح است؛ پاکستان با توجه به حضور دیپلماتیک و تجاری هند در افغانستان و نقش دهلی‌نو به عنوان مهم‌ترین کمک‌کننده در بازسازی این کشور جنگ‌زده، احساس کرده به لحاظ استراتژیک بین افغانستان و هند محاصره می‌شود.
از طرف دیگر، چین در خصوص افغانستان «رویکرد محدود» و «دیپلماسی خودمحور» در پیش داشته است. تعامل بیجینگ با طالبان به دهه ۱۹۹۰ بر می‌گردد، به زمانی که منطقه سین‌کیانگ در شمال‌غرب چین دچار ناآرامی شد.
با توجه به تاریخ موردمناقشه، تجزیه‌طلبی، افراط‌گرایی خشن و گرایش‌ها به گریز از مرکز، مسلمانان اویغوری سین‌کیانگ در سال‌های ۱۹۸۰، ۱۹۸۱، ۱۹۸۵ و ۱۹۸۷ دست به تحرکات ضدچین زدند که در «شورش بارن تاون» سال ۱۹۹۰ به اوج خود رسید. لو شولین، سفیر وقت چین در پاکستان در سال ۲۰۰۰ با ملا عمر رهبر طالبان ملاقات کرد و از طالبان و سایر گروه‌های تروریستی خواست تا از هرگونه «سرایت» تروریسم به سین‌کیانگ جلوگیری کنند. ملا عمر قول داد که طالبان به اویغورها اجازه حمله به چین در سین‌کیانگ را نمی‌دهند اما این اویغورها مثل سابق در صفوف طالبان باقی می‌مانند. بعدا هنگامی که رییس‌جمهور ترمپ گفت‌وگوها با گروه طالبان در سال ۲۰۱۹ لغو کرد، چینی‌ها از یک هیئت طالبان به رهبری ملا عبدالغنی برادر در بیجینگ میزبانی کردند.
طالبان فقط در حد حرف گفته‌اند که اجازه نمی‌دهند گروه‌های تروریستی بین‌المللی از جمله داعش خراسان و القاعده از خاک افغانستان برای حمله به ایالات متحده و متحدانش استفاده کنند.
طالبان به روسیه، کشورهای آسیای میانه در شمال افغانستان، چین و ایران عین ضمانت‌ها را پیشکش کرده‌اند. اما قدرت‌های منطقه‌ای با توجه به تغییر رفتار طالبان طی دو ماه گذشته نسبت به طالبان بدگمان هستند.
در ۷ جولای چین بار دیگر امریکا را به خاطر خروج شتاب‌زده‌اش از افغانستان سرزنش کرد و هشدار داد که افغانستان می‌تواند بار دیگر به «بشکه باروت منطقه و لانه تروریسم» تبدیل شود.
در نشست اخیر گروه تماس افغانستان سازمان همکاری شانگهای در دوشنبه، همه‌ی اعضا بر لزوم حل و فصل منازعه افغانستان از طریق گفت‌وگو تأکید کردند و خواستار آغاز یک روند صلح به رهبری و تحت مالکیت افغانستان شدند. دکتر جایشنکر، وزیر امورخارجه هند نیز این اجماع‌نظر را با ارائه نقشه راه سه ماده‌ای دهلی نو در خصوص افغانستان برجسته کرد. کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، از جمله کشور ناظر ایران، باید به منظور تأمین صلح و راه منطقه‌ای سیاست‌های واگرای خود را در قبال طالبان بازبینی کنند. اگر کشورهای عضو این سازمان در خصوص طالبان همگرا نشوند، امکان برقراری صلح و ثبات پایدار هم در افغانستان و هم در کشورهای همسایه دشوار خواهد شد.
ارف انلاین
۲۰۲۱/۲۳/۷
