مقامات ایالات متحده می‌گویند که طالبان به تعهدات داده شده در توافقنامهٔ دوحه که برای پیداکردن راه‌حل صلح آمیز به مسلهٔ افغانستان به امضا رسید نه برای تسلط طالبان، عمل نکرده اند. ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجهٔ ایالات متحده امروز در سومین سالروز توافقنامهٔ دوحه گفت که طالبان به توافقنامه دوحه متعهد نبوده، گام‌های نامطلوبی در تعامل با گروه‌های تروریستی برداشته از جمله پناه دادن به ایمن الظواهری رهبر پیشین گروه القاعده و به تعهد خود مبنی بر مشارکت در گفتگوهای سیاسی، که هنوز باید انجام شود، عمل نکرده اند.
اما او اذعان کرد که این توافقنامه “باعث قدرت طالبان، تضعیف شرکای ما در حکومت افغانستان” و منجر به خروج نیروهای ما بدون برنامهٔ واضح برای آینده، شد. پرایس گفت: “ما همچنان از طالبان می‌خواهیم به تعهداتی که نه تنها در قبال ایالات متحده در چارچوب این سند، بلکه مهم‌تر از همه، نسبت به مردم خود داده اند، عمل کنند. ”
اما عبدالغنی برادر، معاون رییس الوزرای حکومت طالبان در نشستی که به این منظور در ارگ برگزار شده بود گفت که افغانها به تعهداد داده شده در توافقنامه دوحه عمل کرده، به آن پابند بوده و با آن مخالفت نکرده اند. او ایالات متحده را به عدم عمل به تعهداتش متهم کرده گفت که این کشور حدود هزار بار از تعهدات توافقنامهٔ دوحه تخطی کرده است. او یک بار دیگر تاکید کرد که طالبان حکومت همه‌شمول ایجاد کرده که در آن تمامی اقشار جامعه خود را می‌بیند، امنیت را تامین کرده و اجازه نداده است از خاک افغانستان برخلاف دیگر کشورها استفاده شود.
برادر افزود: “بر عکس جانب امریکا به تعهدات خود عمل نکرده است که زندانیان افغان را به وقت معینه آزاد کند… آنان تعهد کرده بودند که در مدت ۱۴ ماه بیرون خواهند شد اما آن به تقریباً ۱۸ ماه رسید. نام‌های مسوولین امارت اسلامی را هنوز هم در فهرست سیاه نگهداشته و بر آنان تعزیرات وضع کرده و دارایی‌های ملت افغان را به گونهٔ ناروا منجمد کرده است.” او افزود که ایالات متحده نباید کشورهای دیگر را تهدید کند که اگر با طالبان تعامل کردند بر آنان تعزیرات وضع خواهد شد.
طالبان توافقنامهٔ دوحه را به تاریخ ۲۹ فبروری سال ۲۰۲۰ در دوحه، پایتخت قطر، امضا کردند و بر علاوهٔ خروج کامل نیروهای بین المللی این گروه خواستار رهایی زندانیان و حذف نام‌های آنان از فهرست سیاه ایالات متحده شدند.
تحت توافقنامه دوحه، طالبان تعهد کردند که بر نیروهای ناتو به رهبری ایالات متحده حمله نخواهند کرد و خشونت را کنار گذاشته و با نمایندگان حکومت پیشین وارد مذاکره شوند، اما این گروه به حملات خویش بر نیروهای امنیتی افغان و حکومت پیشین افغانستان ادامه دادند.
مذاکرات بین الافغانی در اواسط ماه سپتمبر همان سال آغاز شد اما بی نتیجه باقی ماند.
دفتر سرمفتش ایالات متحده برای بازسازی افغانستان (سیگار) در تازه‌ترین گزارش خود توافقنامهٔ دوحه را یکی از عوامل عمدهٔ سقوط نیروهای امنیتی و دفاع افغانستان خوانده است. بر اساس یافته‌های سیگار، تصمیم دو رییس جمهور ایالات متحده مبنی بر خروج کامل نیروها و قراردادی‌های ایالات متحده از افغانستان از عوامل عمدهٔ سقوط نیروهای امنیتی افغانستان در اگست ۲۰۲۱ است. بر اساس این گزارش، با خروج نیروهای بین المللی از افغانستان، نیروهای افغان که متکی بر حمایت این قوا بودند، نتوانستند خود را حفظ کند.
مقامات ارشد حکومت پیشین افغانستان به سیگار گفته اند زمانی که جو بایدن، رییس جمهور ایالات متحده، به تاریخ ۱۴ اپریل ۲۰۲۱ تاریخ خروج کامل نیروهای امریکا را مشخص کرد، حلقه نزدیک به محمد اشرف غنی، رییس جمهور پیشین افغانستان، درک کرد که نیروهای امنیتی افغانستان توانایی تدارکاتی و لوژستیکی را ندارند. یافته‌های سیگار نشان می‌دهد که توافق دوحه میان ایالات متحده و طالبان روحیهٔ نیروهای امنیتی افغانستان را نیز تضعیف کرده بود. به گفتهٔ مقامات نیروهای امنیتی پیشین افغانستان، این توافق، انگیزهٔ سقوط حکومت را فراهم کرد.
فرماندهان نیروهای امنیتی پیشین افغانستان به سیگار گفته اند که تاثیرات روانی توافق میان امریکا و طالبان بر سربازان معمول افغان به حدی بود که آنان فقط می‌خواستند زنده بمانند. به گفتهٔ یکی از این فرماندهان، با امضای توافق دوحه، نیروهای امنیتی افغانستان به این نتیجه رسیدند که آنان برندهٔ جنگ نیستند. جنرال سمیع سادات که فقط چند روز قبل از سقوط حکومت پیشین به حیث مسوول عمومی امنیتی شهر کابل مقرر شده بود، به سیگار گفته است که در پهلوی سایر عوامل، توافق دوحه میان طالبان و امریکا، توقف حملات هوایی ایالات متحده از عوامل دیگر تضعیف نیروهای امنیتی افغانستان بود.
سادات گفته است: ” نود و هشت درصد حملات هوایی ایالات متحده [بر ضد طالبان] یک شبه متوقف شد… پیامدهای روانی توافق دوحه به اندازه‌ای بزرگ بود که سربازان معمولی افغان به فکر ترک [خدمت] شدند… سربازان ایالات متحده گیج بودند با کی درگیر شوند و با کی نشوند. اردوی ایالات متحده هر ساعت باید با دفتر سفیر [زلمی] خلیلزاد در دوحه و سایرین در وزارت خارجه هماهنگی می‌کرد تا وضاحت بگیرد که چه کاری انجام بدهد.”
مقامات امریکایی می‌گویند که طالبان در توافقنامهٔ دوحه با امریکا تعهد کرده بود که از تروریست‌ها جدا شوند و اجازه ندهند افغانستان دوباره به پناهگاه تروریست ها تبدیل شود. اما کشته شدن ایمن الظواهری، رهبر القاعده، در کابل ادعای طالبان که گویا با گروه‌های دهشت افگنی ارتباط ندارند را رد کرد. رهبران طالبان بارها گفته‌اند که با گروه‌های تروریستی رابطه نداشته و به هیچ‌کس اجازه نمی‌دهند از خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر استفاده کند.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجهٔ ایالات متحده هشدار داده است که اگر طالبان بر تعهدات خویش مبنی بر مبارزه علیه القاعده در افغانستان عمل نکند، امریکا توانایی آنرا دارد تا دست به کار شود. ند پرایس ماه گذشته در پاسخ به سوالی در این خصوص گفت: “اگر طالبان نتوانند یا مایل نباشند به تعهداتی که کرده اند جامهٔ عمل بپوشانند، ما آماده‌ایم، مایل استیم و توانایی آن را داریم که خود اقدام کنیم.”
سخنگوی وزارت خارجهٔ ایالات متحده از کشته شدن ایمن الظواهری، رهبر شبکهٔ القاعده در کابل به عنوان مثالی از توانمندی ایالات متحده برای هدف قرار دادن عمال القاعده در افغانستان یاد کرد. پیش از آن، جان بولتن، مشاور پیشین امنیت ملی امریکا در مصاحبهٔ به صدای امریکا گفته بود که کشته شدن ایمن الظواهری در خانۀ یکی از رهبران طالبان، نشان‌دهندۀ رابطۀ نزدیک بین القاعده با این گروه است.
آقای بولتن از افزایش گروه‌های دهشت افگنی در افغانستان هشدار داده گفت که پیش‌بینی‌های استخباراتی وجود دارد که گروه‌های تروریستی داعش و القاعده در حال سازماندهی مجدد در افغانستان استند و امریکا بیش از پیش در معرض خطر قرار گرفته است. او افزود که طالبان باردیگر ثابت کردند که به تعهدات خود عمل نمی‌کنند و حرف آنها ارزش کاغذی را ندارد که روی آن توافق می‌کنند: “آنان واقعاً خطر به جهان ایجاد کرده اند.”
طالبان که در ماه اگست سال ۲۰۲۱ بر افغانستان مسلط شدند با وجود آنکه تعهد کرده بودند که محدودیت‌های رژیم قبلی خویش را بر مردم وضع نخواهند کرد، یک بار دیگر جامعه را بر باشندگان این کشور تنگ کرده اند.گروه طالبان دروازه‌های مکاتب، متوسطه، لیسه و سپس پوهنتون‌ها را به روی دختران مسدود کرده و اخیراً از اشتراک دختران در امتحانات کانکور پوهنتون‌ها نیز جلوگیری کردند.
ضمناً حکومت این گروه زنان را از کار در موسسات غیر دولتی داخلی و خارجی، به جز سکتور صحی، منع کرد؛ اقدامی که سبب توقف فعالیت موسساتی شد که در افغانستان کمک‌های بشری فراهم می‌کنند. حکومت این گروه به تازگی اعلام کرد که دروس پوهنتون‌های ولایات سردسیر برای پسران به زودی آغاز خواهد شد، اما دختران هنوز هم از رفتن به پوهنتون‌ها محروم باقی مانده اند.
شماری از دانشجویان دختر می‌گویند که بر اساس تعهد طالبان، آنان انتظار بازشدن دروازه‌های پوهنتون‌ها را در روزهای نزدیک داشتند. مرسل، دانشجوی یکی از پوهنتون‌های خصوصی در کابل در پیامی به صدای امریکا گفت که طالبان همواره تعهد کردند که دروازه‌های پوهنتون‌ها را به زودی به روی زنان و دختران باز می‌کنند، اما با گذشت چندین ماه از بازگشایی آن هیچ خبری نیست.
این دانشجوی دختر، طالبان را به تعهدشکنی در این مورد متهم کرده و گفت که در حال حاضر، هزاران زن و دختر انتظار اند تا به تحصیلات شان ادامه دهند. او از طالبان خواست که همزمان با آغاز دروس دانشجویان پسر، باید به دختران نیز اجازه دهند تا دروس شان را دوباره از سر بگیرند.
سخنگوی وزارت خارجهٔ امریکا گفت: “ما در کنار مردم افغانستان ایستاده ایم و از طالبان می‌خواهیم که به زنان و دختران اجازه دسترسی به آموزش و مشارکت کامل در جامعه را بدهند. تصمیم طالبان برای بستن مکاتب متوسطه به روی دختران دوباره نقض همان وعده‌هایی است که طالبان به مردم خود داده بودند.” او گفت که این تصامیم طالبان تاثیرات ناملموثی بر تعامل ایالات متحده با نمایندگان این گروه داشته است.
