در میان تمام گروه‌های جهادی آسیای مرکزی که در افغانستان پناه گرفته‌اند و در «جنگ مقدس» علیه نیروهای قوای ائتلاف و نیروهای امنیتی افغانستان درگیر بودند، گروه جماعت انصارالله تاجیکستان از نظر اهداف استراتژیک و ایدئولوژی جهادی پیوسته نزدیکترین همسویی را با طالبان داشته است.
به دلیل وفاداری و همسویی ایدئولوژیک با طالبان افغانستان، این گروه به طور غیررسمی عنوان تحریک طالبان تاجیکستان (TTT) را به خود اختصاص داد. در حوادث تابستان سال 2021، طالبان امنیت چندین ولسوالی از جمله کوف آب، خواهان، مایمی، نسی و شکی در ولایت بدخشان در شمال افغانستان را به جماعت انصارالله تاجیکستان سپرد. طالبان که متعاقباً مجبور به تقویت امنیت مرزی شدند، ستیزه جویان اسلامگرای تاجیکستان ج.ا.ا را برای حفاظت از مرزهای افغانستان با تاجیکستان مستقر کردند و آنها را با تسلیحات پیشرفته غربی، وسایل ارتباطی، وسایل نقلیه و تجهیزات جنگی مجهز کردند. بدیهی است که امارت اسلامی افغانستان این اقدام را برای اعمال فشار بر حکومت تاجیکستان به دلیل مواضع خصمانه اش در قبال رژیم جدید افغانستان انجام داده است. بنابراین، بر خلاف دیگر کشورهای آسیای مرکزی پس از فروپاشی شوروی، که مواضع سنجیده‌ای را در قبال مقامات جدید در کابل اتخاذ کرده‌اند، تاجیکستان به‌طور آشکاری در انتقاد خود از رژیم طالبان به‌عنوان تهدیدی برای ثبات منطقه‌ای توصیف می‌کند و از آن به دلیل عدم تشکیل حکومت فراگیر انتقاد می‌کنند.
در حالی که جماعت انصاراالله به عنوان ابزاری قدرتمند در دستان طالبان برای تامین امنیت چندین ولسوالی مرزی شمال بدخشان، عمدتاً در برابر جبهه مقاومت به رهبری احمد مسعود (NRF) و داعش عمل می کند، همچنان در راه خود ثابت قدم است. تعهد به اهداف اصلی جهاد خود هدف اولیه گروه جهادی تاجیکستان، حذف رژیم سکولار، خودکامه تاجیکستان به رهبری امامعلی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان است.
مقامات تاجیکستان اغلب تمایل دارند که نگرانی های امنیتی ناشی از جماعت انصارالله را در امتداد مرز افغانستان-تاجیک عنوان کنند. مقامات تاجیک حمله مرزی اخیر افراد مسلح از طرف افغانستان را تنها به جماعت انصارالله و سرویس های استخباراتی طالبان نسبت داده است. به گفته کمیته دولتی امنیت ملی تاجیکستان (SCNS)، در 5 سپتامبر، آنها عملاً تلاش سه عامل ج.ا. را که قصد حمله برون مرزی به منطقه درواز تاجیکستان از ولایت بدخشان افغانستان را داشتند، ناکام گذاشتند.
در اقدامی برای تأکید بر موفقیت عملیات، آژانس ضد تروریسم تاجیکستان به طور علنی عکس هایی از دیپوهای تسلیحاتی ضبط شده و افراد دستگیرشده این گروه را از طریق خبرگزاری ملی خاور فاش کردند و بدین وسیله هویت آنها را اعلام کرد.
این رویداد دومین بار در دو سال گذشته است که نیروهای تاجیکستان اعضای ادعایی ج.ا.ا را دستگیر می کنند. اولین حادثه در 26 آپریل 2023 زمانی رخ داد که گروه ضربت تاجیکستان دو ستیزه جو را در روستای دشت یازگلوم ولسوالی ونج که به قصد بی ثبات کردن اوضاع سیاسی داخلی تاجیکستان از مرز افغانستان و تاجیکستان عبور کرده بودند، خنثی کرد.
اندکی پس از این، جماعت انصارالله ویدئویی 13 دقیقه ای منتشر کرد که در آن یکی از مبارزان از مخاطبان و پیروان شان دعوت می کرد و از مسلمانان تاجیک می خواست که بدون ترس از اتهامات تروریستی علیه دولت “طاغوت” قیام کنند و مبارزه کنند. وی با تاکید بر اینکه افغانستان توسط مجاهدین الله اداره می شود، گفت که تحریک طالبان پاکستان در آستانه به دست گرفتن قدرت در پاکستان است.
علاوه بر این، جنگجویان ج.ا.ا از جیش العدل (JAA)، ستایش کردند.
در کانال های رسانه ای تلگرام، حامیان ج.ا. امامعلی رحمان را به عنوان «طاغوت» اصلی معرفی می کنند که توسط دستگاه های استخباراتی و امنیتی مورد محافظت قرار گرفته است. ایدئولوگ های ج.ا لقب وی را به عنوان «بنیانگذار صلح و وحدت ملی، رهبر ملت تاجیک» به سخره گرفتند و اظهار داشتند که این لقب های بزرگ توسط «چاپلوسان کاخ» برای ارضای جاه طلبی های شخصی امامعلی ساخته شده است. اسلام گرایان ج.ا، رئیس جمهور تاجیکستان را متهم کرده اند که پسرش رستم را به عنوان “رهبر بعدی ملت” شناسایی کرده است که به اعتقاد آنها سرنوشت او نه توسط ملت بلکه توسط پدرش مهر و موم شده است.
بررسی جامع تلاش‌های جهادی و تبلیغاتی جماعت انصارالله نشان می‌دهد که موضع ایدئولوژیک و ابراز عقیده عمومی این گروه بدون شک با برچسب غیررسمی آن به عنوان “طالبان تاجیک” همخوانی دارد. مانند گروه اصلی خود، جماعت انصار متعهد به یک برنامه جهادی محلی است که با آمیزه ای از اهداف اسلامی و ملی گرایانه مشخص شده است که عمدتاً در مرزهای تاجیکستان متمرکز است. جماعت انصار از طریق تعهد خود به ناسیونالیسم قومی تاجیک و ایدئولوژی اسلام گرایانه، خود را از سایر گروه های جهادی آسیای مرکزی، مانند کتیبه التوحید والجهاد (KTJ)، جنبش اسلامی ازبکستان ، اتحاد جهاد اسلامی … متمایز می کند. در حالی که هدف این گروه ها، که وابسته به القاعده هستند، تحمیل قوانین شریعت در سراسر آسیای مرکزی هستند، تمرکز ایدئولوژیک ج.ا.ا بیشتر برای ترویج یک دستور کار تاجیک محور است.
بررسی کامل بیانیه‌های گذشته و حال رهبران و اعضای ج.ا.ا نشان از عدم وجود فراخوان صریح برای جهاد جهانی دارد. علاوه بر این، ترکیب این گروه عمدتاً شبه‌نظامیان تاجیکی است که عمدتاً از مناطق اسفره سغد، مناطق ختلان کولاب و دره کاراتکین تاجیکستان می‌آیند، جایی که سلفی‌گری رادیکال، همراه با نارضایتی نسبت به سیاست‌های مقامات مرکزی، نفوذ اساسی پیدا کرده است.
بدیهی است که جماعت انصارالله در تبلیغات خود، رئیس جمهور رحمان را به عنوان یک دشمن شخصی معرفی می کند و تاکید می کند که از نظر اسلام گرایان، او “در دو دهه گذشته جنگ خونینی را علیه مومنان خدا به راه انداخته است.” در واقع، سیاست های مذهبی سرکوبگرانه رئیس جمهور تاجیکستان، با هدف تحکیم قدرت و سرکوب مخالفان سیاسی اسلامی، منجر به خروج بسیاری از اعضای حزب نهضت اسلامی تاجیکستان از کشور و تأسیس گروه جهادی ج.ا در خارج از کشور شده است.
جهاد تاجیکستان دو نسل را در بر می گیرد
از این رو، جماعت انصار در سال 2006 توسط امرالدین تبروف، فرمانده سابق اتحاد مخالفان تاجیکستان (UTO)، همراه با شبه نظامیان UTO که شرایط موافقتنامه عمومی صلح و توافق در تاجیکستان را که در سال 1997 در مسکو امضا شد، رد کرده بودند، تأسیس شد.
امرالدین تبروف توسط وزارت امور داخله تاجیکستان گزارش شده است که در سال 2016 در جریان عملیات ویژه نیروهای امنیت ملی افغانستان در نزدیکی قندوز کشته شده است. در سال 2009، ارتش ایالات متحده دو پسر تبروف را دستگیر کرد که متعاقباً قبل از استرداد آنها به تاجیکستان در سال 2019 در زندانی در پایگاه نظامی بگرام بازداشت شدند.
بدیهی است که تعجبی ندارد که خصومت بین گروه ج.ا و رژیم سیاسی امامعلی رحمان نه تنها ریشه در اختلافات مذهبی و سیاسی، بلکه در خصومت های شخصی و نسلی دارد. مهدی ارسلان به عنوان رهبر نسل دوم مبارزان ج.ا.ا معتقد است که تنها “جنگ مقدس” می تواند رژیم موجود تاجیک را از بین ببرد و یک امارت اسلامی را جایگزین آن کند که بر اساس قوانین شریعت اداره می شود. دادگاه عالی تاجیکستان در ماه می 2012 فعالیت های ج.ا.ا را به عنوان یک گروه افراطی به طور رسمی ممنوع کرد و علیه آن به دلیل تلاش برای براندازی نظم قانون اساسی و دست داشتن در اقدامات تروریستی متعدد در داخل کشور، اتهاماتی را وضع کرد.
در پایان باید عنوان کرد که با توجه به این واقعیت جدید، عاقلانه است که انتظار داشته باشیم با اذعان به اهمیت فزاینده آن در پویایی های امنیتی در حال تغییر آسیای مرکزی، جماعت انصارالله تلاش های خود را با هدف برهم زدن ثبات داخلی تاجیکستان تشدید کند.
