طالبان برای نخستین بار در نشست «دیپلماسی آب در آسیای مرکزی» در تاشکند شرکت کرد و آمادگی خود را برای همکاری سازنده در مدیریت منابع آبی اعلام کرد.
نثار محمد نعمان، رئیس تنظیم منابع آب طالبان، گفت که تنها از طریق همکاری مشترک می‌توان با چالش‌های آبی و اقلیمی مقابله کرد.
این حضور طالبان در نشست دیپلماسی آب در آسیای مرکزی را می‌توان نشانه‌ای مهم از تلاش این گروه برای ورود به چارچوب‌های همکاری منطقه‌ای و جلب مشروعیت سیاسی – فنی در سطح فراملی دانست.
حضور نماینده دولت طالبان در نشست «دیپلماسی آب در آسیای مرکزی» که به میزبانی تاشکند برگزار شد، نخستین گام رسمی این گروه در ورود به گفتگوهای چندجانبه پیرامون مدیریت منابع آبی منطقه‌ای است. این رخداد نه‌تنها از منظر فنی بلکه از لحاظ سیاسی نیز اهمیت بالایی دارد.
۱. آب؛ بستر جدید دیپلماسی برای طالبان
طالبان تاکنون عمدتاً در تلاش برای جلب مشروعیت سیاسی در سطح بین‌المللی ناکام مانده اند، اما حضور آن‌ها در اجلاس‌های فنی و منطقه‌ای نظیر نشست تاشکند، نشان‌دهنده تغییر تاکتیکی در مسیر دستیابی به مشروعیت نرم و کاربردی است. موضوع آب، به‌ویژه در مناطق خشک آسیای مرکزی، مسئله‌ای فراتر از مرزها و متعلق به حوزه منافع مشترک است. همین ویژگی، امکان ورود طالبان به گفت‌وگوهای منطقه‌ای را بدون نیاز به به‌رسمیت‌شناسی رسمی فراهم کرده است.
۲. منافع افغانستان و تأثیرگذاری بر همسایگان
افغانستان سرچشمه دو رود مهم هیرمند و آمودریاست که نقشی حیاتی در حیات اقتصادی کشورهای همسایه به‌ویژه ایران، ترکمنستان و ازبکستان ایفا می‌کنند. از این‌رو، مشارکت طالبان در چارچوب‌های گفت‌وگوی منطقه‌ای درباره آب، می‌تواند در روابط با همسایگان مهم باشد. طالبان تلاش دارد نشان دهد که می‌تواند شریک گفت‌وگویی قابل‌اعتماد باشد که مشروط به پذیرش نقشش در معادلات منطقه‌ای باشد.
۳. چالش مشروعیت و اعتماد
با وجود این حضور، همچنان تردیدهای جدی درباره قابلیت طالبان در مدیریت مؤثر منابع آبی و پایبندی به توافقات چندجانبه وجود دارد. بحران‌های داخلی، فقدان تخصص فنی و ساختارهای اداری ناکارآمد، مانع از ایفای نقش مؤثر طالبان در بلندمدت خواهد شد؛ مگر آن که این گروه دست به اصلاحات بنیادین در شیوه حکمرانی خود بزند و از سیاست‌های انزواگرایانه فاصله بگیرد.
۴. نگاه بازیگران منطقه‌ای
برای کشورهای آسیای مرکزی که از تغییرات اقلیمی، خشک‌سالی و تنش‌های آبی رنج می‌برند، هیچ گزینه‌ای جز تعامل با قدرت حاکم در افغانستان وجود ندارد – هرچند این تعامل، به معنای به‌رسمیت‌شناسی رسمی طالبان نباشد. ازبکستان و ترکمنستان که وابستگی بیشتری به منابع آبی افغانستان دارند، احتمالاً این مشارکت را در چارچوب «دیپلماسی فنی بدون تعهد سیاسی» دنبال می‌کنند.
جمع بندی
پیوستن طالبان به دیپلماسی آب در آسیای مرکزی، تلاشی هوشمندانه برای ورود به بازی دیپلماتیک منطقه‌ای بدون عبور از فیلترهای به‌رسمیت‌شناسی سیاسی است. اما اینکه آیا این حضور به تعهد پایدار، اصلاح ساختاری و مسئولیت‌پذیری منجر خواهد شد یا نه، پرسشی است که پاسخ آن در رفتارهای آینده طالبان و نوع تعامل کشورهای منطقه با این گروه نهفته است.
