حکومت طالبان می‌خواهد که مسیر زمینی مستقیم برای وصل شدن به چین داشته باشد تا از این طریق کالاهای چینی وارد افغانستان شوند و زمینه برای حضور و سرمایه‌گذاری بیشتر چینی‌ها در افغانستان فراهم شود. اما این طرح طالبان، احتمال گسترش تهدید امنیتی جنگ‌جویان اویغور از طریق ولایت بدخشان در شمال‌شرق افغانستان به چین را در پی دارد.
«حزب اسلامی ترکستان» یک سازمان افراط‌گرای اسلامی است که توسط اویغورها در غرب چین تأسیس شده است. این گروه از سوی امریکا، بریتانیا، اتحادیه اروپا، روسیه و پاکستان به‌عنوان گروه تروریستی شناخته می‌شود. چند سال پیش عکس‌هایی منتشر شده بود که در آن‌ها جنگ‌جویان اویغور با اسلحه‌های ام-۴ و ام-۱۶ و رینجر و تانک‌های هاموی نیروهای حکومت افغانستان دیده می‌شدند.
در گزارش ماه اسد شورای امنیت سازمان ملل متحد آمده بود که القاعده برای تقویت نیروهایش با گروه‌های ترویستی غیرافغان، مانند جنبش اسلامی ازبیکستان، حزب اسلامی ترکستان و جماعت انصارلله همکاری می‌کند.
حدود دو ماه پیش قاری محمد ایوب، والی طالبان در بدخشان گفته بود که کار ساخت سرکی که افغانستان را با چین وصل می‌کند، در آستانه‌ی بهره‌برداری قرار دارد. او افزوده بود که کار ساخت این سرک حدود پنج ماه پیش آغاز شده بود و کار آن به‌شدت جریان دارد تا ولسوالی واخان بدخشان را به چین وصل کند. اما تا اکنون هیچ خبری از بهره‌برداری این سرک وجود ندارد.
در دوران حکومت پیشین افغانستان مسیر فیض‌آباد تا ولسوالی اشکاشم اسفالت شده بود، اما با گسترش جنگ، پیش روی طالبان و سقوط بدخشان، کار آن متوقف شد. قرار بود که این سرک به سمت ولسوالی زیباک و از آن‌جا به واخان و مرز چین برسد.
در ماه سنبله‌ی سال روان، طالبان کار ساخت سرک را از گنبد پامیر کوچک در ولسوالی واخان الی مرز چین به طول ۵۰ کیلومتر آغاز کرده بودند. این سرک به‌نام جاده‌ی ابریشم است و پنج متر عرض دارد. حکومت طالبان هزینه‌ی ساخت این جاده را بیشتر از ۳۶۹ میلیون افغانی اعلام کرده است.
ولسوالی واخان بدخشان در سال ۱۳۹۳ به‌عنوان دومین پارک ملی افغانستان انتخاب شد. دهلیز واخان، دره‌ی باریکی در کوه‌های مرتفع در شرق ولایت بدخشان است و یکی از مناطق مورد علاقه‌ی گردشگران خارجی در افغانستان شمرده می‌شود. واخان منطقه‌ی کوهستانی در بدخشان است و پیشتر تردد موترها در آن‌جا امکان‌پذیر نبود.
اویغورها زیر چتر قاری فرقان
حزب تحریک اسلامی ترکستان در افغانستان و پاکستان فعالیت دارد. پس از حمله‌ی تحریک طالبان پاکستان (تی‌تی‌پی) به یک مکتب زیر نظارت ارتش پاکستان در پیشاور که به کشته‌شدن ۱۵۰ نفر، از جمله ۱۳۱ دانش‌آموز انجامید، ارتش پاکستان عملیات گسترده‌ای در وزیرستان راه‌اندازی کرد. در نتیجه‌ی این عملیات، شماری از جنگ‌جویان تی‌تی‌پی و اویغورها با اعضای خانواده‌ی‌شان به افغانستان سفر کردند.
در دوران حکومت پیشین افغانستان، قاری فرقان مسئولیت جنگ‌جویان اویغور را در بدخشان بر عهده داشت، اما حکومت آن وقت نتوانست او را دستگیر کند. منابع مردمی در بدخشان گفتند که قاری فرقان با حمایت طالبان بدخشانی تا حالا هم در این ولایت حضور دارد.
یافته‌ها از بدخشان نشان می‌دهد که جنگ‌جویان اویغور در منطقه‌ی «دره خستک» در ولسوالی جرم و همچنان ولسوالی وردوج مستقر اند و در آن‌جا اردوگاه‌های امن و قرارگاه دارند.
قاری فصیح‌الدین، رییس ستاد ارتش طالبان، مولوی امان‌الدین، فرمانده قول اردوی ۲۱۷ عمری و قاری واصل، معاون فرقه عمر ثالث بدخشان، فرماندهان تاجیک‌تبار بدخشانی طالبان متهم به همکاری و حمایت از جنگ‌جویان اویغور اند.
قاری واصل نظری‌زاده، از چهره‌های مطرح طالبان در بدخشان است و به‌عنوان ولسوال جرم، فرمانده پولیس ولسوالی بهارک، فرمانده پولیس بدخشان فعالیت کرده و هم‌اکنون معاون فرقه عمرثالث در بدخشان است.
حکومت طالبان در مورد حضور اویغورها در بدخشان سکوت کرده است؛ اما منابع مردمی گفتند که شمار جنگ‌جویان اویغور در بدخشان به بیش از ۱۰۰ نفر می‌رسد و شماری از آنان با خانواده‌های‌شان در این ولایت مستقر اند.
این منابع گفتند که مسیر رفت‌وآمد اویغورها در بدخشان از طریق کوتل «شاه سلیم» در ولسوالی زیباک که بدخشان را به منطقه‌ی چترال پاکستان و ولایت نورستان وصل می‌کند است.
گفته می‌شود که بیشتر جنگ‌جویان اویغور قد و موهای بلند و چشمان کوچک دارند.
منابع گفتند: «یکی از سربازان نیروهای سرحدی در زمان جمهوریت که اسیر جنگ‌جویان اویغور شده بود، روایت می‌کند که افراد اویغور بیشتر قدبلند بودند و اسیرهای جنگی را از گوش شان بالا گرفته و به زمین می‌کوبیدند.»
جنگ‌جویان اویغور زیر حاکمیت طالبان به‌گونه‌ی پنهانی زندگی می‌کنند و احتمالا این موضوع به‌خاطری است که طالبان نمی‌خواهند روابط شان با چین بر سر اویغورها با تنش مواجه شود.
منابع گفتند که اویغورها افزون بر این‌که مهارت‌های بلندی در رزمیدن دارند، قادر به ترمیم تسلیحات سبک اند و در این بخش با طالبان همکاری داشتند.
رهایی از زندان
روایت باشندگان بدخشان از جنگ‌جویان اویغور این است که آنان در استفاده از تسلیحات مسلکی و با تجربه‌اند. یکی از باشندگان بدخشان گفت: «هرگاه موتر جنگ‌جویان اویغور در مسیر راه خراب می‌شد، آنان قادر به ترمیم آن بودند. آنان از موتر پایین و منطقه را رصد می‌کردند. اویغورها همچنین در ساخت‌وساز ماین هم حرفه‌ای بودند.»
در نظام جمهوری مورد حمایت امریکا و غرب، حکومت شماری از جنگ‌جویان اویغور را بازداشت کرده بود، اما زمانی که طالبان بر افغانستان حاکم شدند، دروازه‌ی تمامی زندان‌ها را باز کردند و زندانیان از زندان رها شدند.
اویغورها پس از رهایی از زندان دوباره به بدخشان برگشتند و قدرت نظامی‌شان افزایش یافت. اویغورها به‌جز افغانستان و مناطق قبایلی پاکستان، جایی برای بودوباش ندارند و بیشتر در همین مناطق زندگی می‌کنند.
جنگ‌جویان اویغور در بدخشان برای سال‌ها با طالبان تاجیک‌تبار بدخشانی همکاری کرده‌اند و به همین خاطر روابط نزدیک با یک‌دیگر برقرار کرده‌اند. حکومت چین از تهدید اویغورها در پشت مرز خود با افغانستان نگران است و این نگرانی را با طالبان در میان گذاشته است.
از سویی هم، اگر طالبان با اشاره‌ی دولت چین در برابر جنگ‌جویان اویغور اقدامی سرکوبگرانه انجام دهند، این‌گونه اقدامات علیه اویغورها، تهدید امنیتی را علیه حکومت گروه طالبان در افغانستان افزایش می‌دهد و احتمال اتحاد اویغورها با دیگر گروه‌های تروریستی، از جمله شاخه‌ی خراسان دولت اسلامی (داعش) که دشمن طالبان است، شکل می‌دهد.
وزارت دفاع حکومت پیشین افغانستان گفته بود که طالبان زمینه‌ی حضور «تروریست‌های خارجی»، از جمله ایغورها را فراهم ساختهاند. مقام‌های محلی بدخشان در حکومت پیشین گفته بودند که اویغورها به‌عنوان «تروریست‌های خارجی» تهدیدی برای بدخشان اند و این جنگ‌جویان در چوکات طالبان و شبکه القاعده فعالیت دارند.
روابط طالبان و چین
با فروپاشی حکومت افغانستان، پکن تلاش کرد که سطح تعامل و تماس خود را با طالبان افزایش دهد و تا اکنون میزبان هیأت‌های بلندرتبه‌ی طالبان در سطح وزیر بوده است.
اواخر ماه میزان سال جاری، نورالدین عزیزی، وزیر صنعت و تجارت طالبان در سومین مجمع همکاری‌های بین‌المللی کمربند و جاده شرکت کرد. امیرخان متقی، وزیر خارجه‌ی طالبان در حاشیه سومین نشست مجمع «ترانس هیمالیا» در تبت شرکت کرد و با وانگ یی، وزیر خارجه‌ی آن کشور دیدار کرد.
چین سفارت افغانستان را نیز به طالبان واگذار کرد و در یک اقدام «غافل‌گیرانه»، اعتبارنامه‌ی اسدالله بلال کریمی، سفیر حکومت طالبان در پکن در یک نشست رسمی از سوی شی جین پینگ، رییس‌جمهوری چین پذیرفته شد. ایالات متحده امریکا از چین خواست که در مورد چگونگی روابط با طالبان شفاف‌سازی کند و این‌که آیا طالبان را به رسمیت می‌شناسد یا خیر؟
چین در دوران طالبان به معادن و منابع زیرزمینی افغانستان چشم دوخته است و طالبان هم که تحت تحریم امریکا و غرب قرار دارند، می‌خواهند روابط شان را با کشورهای همسایه و منطقه تقویت کنند. درخواست طالبان از پکن این است که سرمایه‌گذاری بیشتری در سکتور معادن افغانستان انجام دهد تا سطح عواید این گروه افزایش پیدا کند. هم‌اکنون نفت حوزه‌ی آمودریا از سوی شرکت چینی استخراج می‌شود و چینی‌ها علاقه‌مندی برای استخراج دیگر معادن افغانستان، از جمله لیتیوم نشان داده‌اند.
هرچند طالبان تلاش می‌کنند که تهدیدهای امنیتی را از پروژه‌های اقتصادی چین در افغانستان مهار و یا دور نگه‌دارند، اما شاخه‌ی خراسان دولت اسلامی (داعش) و جنگ‌جویان اویغور، جدیترین تهدید برای منافع چینی‌ها در افغانستان اند.
