گفتگوی احمد شجاع جمال عضو پیشین شورای امنیت ملی افغانستان و نویسنده کتاب “زوال و سقوط جمهوریت افغانستان” همراه با سردبیر بخش جنوب آسیا نشریه دیپلمات سودا راماچاندران
وی در این مصاحبه به رویکرد احتمالی دولت ترامپ در قبال حکومت سرپرست افغانستان و همچنین به مسئله تداوم کمک های بشردوستانه، رویکرد چین در قبال گروه های شبه نظامی که در افغانستان در حال فعالیت هستند، پرداخته اند.
نشریه دیپلمات: با نگاهی به گذشته، چه کسی – دولت ترامپ یا بایدن – مسئول سقوط نظام جمهوریت بود؟
جمال: در انعقاد قرارداد با طالبان، دولت نخست ترامپ به دنبال هماهنگی خروج خود با رهبران طالبان مستقر در دوحه به جای متحدان خود در کابل بود که از تمام مذاکرات منع شده بودند. دولت بایدن که فرصت اصلاح مسیر را داشت، ترجیح داد این کار را انجام ندهد. واضح است که دولت افغانستان اشتباهات خود را مرتکب شد اما یک درس کلیدی وجود دارد و این است که وقتی ایالات متحده و متحدانش در افغانستان از همسویی با یکدیگر خارج شدند و افغانستان نادیده گرفته شد، طالبان از آن سود بردند.
نشریه دیپلمات: گفته می شود با پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا، افرادی روی کار خواهند آمد که با طالبان آشنایی لازم را دارند. مارکو روبیو، فرد مورد نظر ترامپ برای وزارت امور خارجه، از منتقدان شدید طالبان است و قصد دارد تا این گروه را به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی نماید. به طور کلی، رابطه ایالات متحده با طالبان چگونه خواهد بود؟
جمال: نه تنها چارچوب های دولت آتی هنوز در حال شکل‌گیری است، بلکه هنوز شاهد فرآیندهای سیاست‌گذاری‌ای هستیم که قرار است اجرا شود. در دولت اول، سیاست افغانستان عمدتاً از جانب یک نفر شکل می گر فت، زلمی خلیلزاد که مستقیماً به وزیر امور خارجه مایک پمپئو گزارش می‌داد. اما نه خلیل زاد و نه پمپئو در دولت آینده حضور نخواهند داشت، و دیدگاه های اعلام شده علنی نامزدهای بلندپایه به رویکرد متفاوت نسبت به گذشته در قبال افغانستان و طالبان اشاره دارد.
نشریه دیپلمات: آیا ایالات متحده حکومت طالبان را به رسمیت می شناسد و / یا دارایی های افغانستان را به افغانها واگذار خواهد کرد؟
جمال: در حالی که باید شاهد شکل گیری سیاست ها در قبال افغانستان باشیم، به سختی می توان مسئله مشروعیت بین المللی را به عنوان یک نتیجه تحقق یافته در کوتاه مدت دید. ترامپ اظهار داشته که طالبان مفاد قراردادی را که خلیلزاد به نمایندگی از دولتش در دوحه امضا کرده بود، زیر پا گذاشته است. اظهارات خود ترامپ، دیدگاه‌های نامزدهای ارشد کابینه وی، و مسائل در افغانستان، باعث می شوند تا این مسئله به سختی تحقق یابد.
نشریه دیپلمات: آیا کمک های ایالات متحده به افغانستان در زمان ریاست جمهوری ترامپ کاهش خواهند یافت؟
جمال: ایالات متحده و سایر کشورها، در طول سه سالی که از حاکمیت طالبان در افغانستان می گذرد میلیون ها دالر به مردم افغانستان کمک های مالی و غیرمالی داشته اند. اما کاهش آن می تواند عواقب فاجعه باری برای مردم افغانستان داشته باشد. در کنار آن گزارش شده است که طالبان سعی در انحراف کمک ها به نفع خود دارند و این مسئله باعث آسیب دهی شدید طبقه ضعیف جامعه می شود که در نتیجه کشورهای کمک کننده برای ادامه کار ناامید شده اند. انتظار داریم تا گروهی که در افغانستان حاکم است، تمام تلاش خود را برای جذب بیشتر کمک ها انجام دادند اما شاهد عکس این موضوع هستیم.
نشریه دیپلمات: چرا تاکنون چین نتوانسته است طالبان را وادار به قطع همکاری و حمایت از گروه طالبان پاکستانی کند؟ آیا این مسئله برای پکن اولویت دارد؟
جمال: اولویت پکن جنبش اسلامی ترکستان شرقی است. خواست دیرینه چین، پاکسازی اعضای ETIM از منطقه باریک واخان می باشد. تا جایی که پکن به تحریک طالبان پاکستانی در افغانستان اهمیت می دهد، پتانسیل همکاری آنها با ETIM است. هر اقدامی از سوی چین در رابطه با تحریک طالبان پاکستان در افغانستان به دلیل اینکه به نگرانی های پاکستان مربوط می شود، ثانویه خواهد بود.
نشریه دیپلمات: در رابطه با تعامل هند همراه با حکومت سرپرست افغانستان، دهلی به دنبال چیست؟
جمال: هند مانند یک قدرت در حال رشد که به طور فزاینده ای به جایگاه خود در جهان اطمینان دارد و به دنبال شکل دادن به امورات در همسایگی خود است، موضعی رو به جلو دارد. اما در تلاش برای نزدیک نگه داشتن دشمنان خود، هند با گروه خطرناکی درگیر است. همانطور که پاکستان متوجه شده که هر گونه دستاوردی از تعامل با طالبان بسیار اندک بوده است. طالبان یک گروه ایدئولوژیک هستند. طالبان به کرار نشان داده اند که آنها فقط رابطه یک طرفه را بیشتر می پسندند، آن هم فقط تا زمانی که شما به آنها کمک کنید در غیرآن خودتان می دانید که چه اتفاقی رخ خواهد داد. با چنین گروهی، رویکرد منافع متقابل برخاسته از ریئل پالیتیک (سیاست واقعی) فقط می‌تواند شما را تا این حد پیش ببرد. شما همچنین به نوعی همسویی ایدئولوژیک نیاز دارید. ببینید وقتی طالبان چنین همسویی را می بینند چه اتفاقی می افتد: به خاطر القاعده، آنها قدرت را در سال 2001 از دست دادند و هنوز هم شاهد حملات هوایی بخاطر پناه دادن به رهبری القاعده در کابل هستند. برای تحریک طالبان پاکستان، طالبان شکست روابط خود با پاکستان را پذیرفته اند، پاکستانی که برای سالها از آنها حمایت کرده است.
آنچه دهلی نو از تعامل با طالبان می بیند، فقط دهلی می تواند توضیح دهد. اما دهلی گزینه هایی برای موضع گیری هایش برای مردم افغانستان دارد. در اینجا فضایی برای رشد حسن نیت وجود دارد، و برخلاف طالبان، همراه با افغانستان قرابت طبیعی با هند وجود دارد.
