دکترین های استراتژیک اسلام آباد پس از درگیری اخیر نظامی با هند، هم در سطح داخلی و هم خارجی، دستخوش تغییرات عمده ای شده اند، اما یک مؤلفه ثابت باقی مانده: دور نگه داشتن دهلی به هر قیمتی. دشمنی تاریخی دهلی و اسلام آباد همچنان سیاست، خصومت ها و اتحادهای منطقه ای را بازتعریف می کند، و هر دو کشور در دکترین های دفاعی خود، یکدیگر را دشمن می پندارند.
درگیری هند و پاکستان در ماه می ۲۰۲۵، نگرانی های موجود در میان رهبران منطقه ای را آشکار ساخت، زیرا آن ها به دنبال ائتلاف ها و تضمین هایی از سوی کشورهای همسایه و شرکای راهبردی جهانی بودند تا مزیت نسبی کسب کنند.
هرچند طالبان افغانستان مدت ها به عنوان پرورش یافته ی ارتش پاکستان و کابل بخشی از «عمق استراتژیک» اسلام آباد تصور می شد، اما روابط دو طرف، اخیرا تیره شده است. تنش هایی پیرامون حملات هوایی پاکستان بر کمپ های ادعایی شبه نظامیان در افغانستان، اتهام به پناه دادن طالبان افغان به رهبران تحریک طالبان پاکستان و اختلاف بر سر اخراج مهاجران افغان از پاکستان، به این تیرگی دامن زده است.
با این حال، پس از درگیری با هند، کابل بار دیگر به عنوان شریکی مطلوب برای اسلام آباد مطرح شده است. روزهایی پیش از حملات هوایی هند، وزیر خارجه هند در تماسی با همتای افغان خود کوشید نفوذ هند را در منطقه تقویت و در برابر پاکستان موازنه ایجاد کند. در پی این تحرکات دیپلماتیک هند، اسلام آباد لحن خود را نرم تر کرد و دوباره با کابل وارد تعامل شد.
در تاریخ ۳۰ می، وزیر خارجه پاکستان اعلام کرد که سطح روابط دیپلماتیک با کابل از سطح کاردار به سفیر ارتقا یافته است. کابل نیز با استقبال از این اقدام، پاسخ متقابل داد. این تحول نشان دهنده تمایل آشکار اسلام آباد به تقویت روابط با کابل و جلوگیری از گسترش نفوذ هند در افغانستان بود.
تنها یک هفته پیش تر، در ۲۱ می، چین، پاکستان و افغانستان توافق کردند پروژه میلیاردها دالری «کریدور اقتصادی چین – پاکستان» (CPEC) را به افغانستان گسترش دهند. این توافق در نشست سه جانبه ای در پکن، با میزبانی وانگ یی وزیر خارجه چین و حضور اسحاق دار و وزیر خارجه حکومت طالبان حاصل شد.
پروژه ۶۴ میلیارد دالری سی پیک که بخشی از ابتکار «یک کمربند، یک جاده» چین است، ایالت سین کیانگ چین را از طریق شبکه ای گسترده از جاده ها، راه آهن و … به بندر گوادر در ایالت بلوچستان پاکستان متصل می کند.
با اینکه گفتگو درباره گسترش سی پیک به افغانستان سال ها ادامه داشته، اما به دلیل اولویت دولت های پیشین افغانستان (کرزی و غنی) برای استفاده از بندر چابهار که مورد حمایت هند است، تاکنون پیشرفتی حاصل نشده بود. حتی پس از روی کارآمدن طالبان نیز آنان از چابهار به عنوان مسیر تجاری حمایت کردند، به ویژه در واکنش به بستن مکرر مرزهای پاکستان با افغانستان.
در می ۲۰۲۴، هند یک توافق ۱۰ ساله با ایران برای توسعه و اداره بندر چابهار امضا کرد. این بندر در ساحل جنوب شرقی ایران و در مجاورت دریای عمان قرار دارد و به هند امکان می دهد بدون نیاز به پاکستان، کالاهای خود را به ایران، افغانستان و آسیای مرکزی منتقل کند.
با وجود پیوندهای تاریخی طالبان با اسلام‌آباد، حکومت فعلی کابل با پیچیدگی استراتژیک عمل می کند. طالبان به عنوان یک حکومت دینی که در پی مشروعیت منطقه ای و شناسایی جهانی است، از اهرم های دیپلماتیک متعددی بهره می برد.
گرچه چارچوب سه جانبه چین، پاکستان و افغانستان، منافع اقتصادی زیادی برای کابل دارد، اما کنارزدن کامل هند بعید به نظر می رسد. هند بیش از ۳ میلیارد دالر در بخش های زیربنایی، آموزشی و بهداشتی افغانستان سرمایه گذاری کرده است. هرچند دهلی مخالف بازگشت طالبان در سال ۲۰۰۱ بود، اما بعدها به بزرگ ترین کمک کننده منطقه ای به حکومت پیشین افغانستان تبدیل شد.
تحولات ژئوپلیتیکی اخیر به نفع کابل تمام شده است. ابتکار چین و پاکستان برای ارائه مشوق های اقتصادی، همراه با ارتقای روابط دیپلماتیک، به حکومت طالبان دیده شدن بیشتری در سطح منطقه ای داده، گرچه در سطح بین المللی منزوی باقی مانده اند.
برای اسلام‌آباد، بهبود روابط با کابل به کاهش تنش در مرزهای غربی و ایجاد کانال های جدید اقتصادی و دیپلماتیک می انجامد. اما این چرخش احتمالاً برای دهلی نو خوشایند نخواهد بود، کشوری که بیش از دو دهه در پی گسترش روابط با کابل و منزوی ساختن آن از اسلام آباد بوده است.
اسلام آباد باید در نگاه استراتژیک خود به افغانستان بازنگری کند. اگر پاکستان همچنان افغانستان را صرفاً به عنوان یک منطقه حائل استراتژیک ببیند، نه یک همسایه مستقل و شریک واقعی، این نزدیکی تازه، هرچند واقع گرایانه، نمی تواند ماندگار باشد.
مطلبی از نشریه عرب نیوز
