بیانیه مشترک اخیر فرمت مسکو در مورد افغانستان، نقطه عطف مهی را در چشم‌انداز دیپلماتیک منطقه نشان می‌دهد و از مقامات بالفعل افغانستان می‌خواهد که مسئولیت‌ها و تعهدات بین‌المللی خود را انجام دهند. در این بیانیه از دولت موقت افغانستان خواسته شده است تا اقدامات قابل تحقق پذیر را برای از بین بردن گروه‌های تروریستی که در داخل مرزهای خود فعالیت می‌کنند انجام دهد و از استفاده از خاک افغانستان به عنوان پایگاهی برای تهدید علیه کشورهای همسایه و منطقه جلوگیری نمیاند. این توصیه و پیشنهادات نه تنها معقول هستند، بلکه برای ثبات و توسعه افغانستان و همسایگان آن ضروری می باشند. پایبندی به این بیانیه می تواند راه را برای تعاملات دیپلماتیکِ مثبت هموار سازد، در حالی که عدم پایبندی به آن می تواند منجر به افزایش انزوا و از دست رفتن فرصت ها برای افغانستان شود.
فرمت مسکو، پلتفرمی که روسیه، چین، ایران، پاکستان، هند و کشورهای آسیای مرکزی را گرد هم می آورد تا در مورد وضعیت افغانستان گفتگو کنند، این پلتفرم پیوسته به دنبال رسیدگی به نگرانی های امنیتی منطقه ای بوده است. آخرین بیانیه مشترک، نشان دهنده اضطرار و پافشاری این قدرت ها در مورد وضعیت امنیتی در افغانستان است. با وجود حفظ روابط نسبتاً پایدار با دولت افغانستان، قدرت‌های منطقه‌ای مانند روسیه، ایران و چین عمیقاً نگران افزایش تهدیدات تروریستی ناشی از خاک افغانستان هستند. این نگرانی‌ها ناشی از این ترس است که افغانستان، تحت حاکمیت کنونی‌اش، دوباره به پناهگاه گروه‌های افراطی تبدیل شود که در نهایت امنیت منطقه و جهان را تهدید خواهند کرد.
برای دولت موقت افغانستان، توصیه و پیشنهادات فرمت مسکو مسیری را در جهت مشارکت و کسب مشروعیت بین‌المللی ارائه می‌کند. با از بین بردن شبکه های تروریستی در داخل و اطمینان از عدم استفاده از خاک افغانستان به عنوان سکوی پرتابی برای حملات علیه سایر کشورها، حکومت سرپرست می تواند تعهد خود را به عنووان عضو مسئول در جامعه بین المللی نشان دهد. این اقدام به کاهش نگرانی‌ها در مورد نقش افغانستان در بی‌ثباتی منطقه‌ای و تقویت روابط قوی‌تر با همسایگانش کمک خواهد کرد که برای بهبود اقتصادی و ثبات سیاسی افغانستان بسیار مهم هستند.
با این حال، بی‌توجهی حکومت سرپرست افغانستان به دستورالعمل‌ها و رهنمودهای فرمت مسکو، خطر انزوای بیشتر از جامعه بین‌المللی را به دنبال دارد. عدم پایبندی به تعهدات ذکر شده در بیانیه مشترک می تواند منجر به از دست دادن حسن نیت دیپلماتیک و حمایت اقتصادی شود. چنین مسیری نه تنها افغانستان را از قدرت های حیاتی منطقه ای دور می کند، بلکه دسترسی آن را به کمک های بین المللی، سرمایه گذاری و فرصت های انکشافی محدود می سازد. برای کشوری که در حال حاضر با مشکلات شدید اقتصادی و بحران های انسانی دست و پنجه نرم می کند، انزوای بیشتر می تواند درد و رنج مردم افغانستان را تشدید کند و موقعیت حکومت سرپرست را در داخل کشور تضعیف کند.
یکی از چالش های عمده ای که امروزه افغانستان با آن مواجه است، حضور مداوم سازمان های تروریستی مانند داعش شاخه خراسان و دیگر گروه های شبه نظامی است. این سازمان ها نه تنها برای امنیت افغانستان بلکه برای کشورهای همسایه و فراتر از آن نیز تهدید می باشند. ترس این است که این گروه ها بتوانند از افغانستان به عنوان پناهگاه و از بی ثباتی کشور برای برنامه ریزی و اجرای حملات به خارج از افغانستان استفاده کنند. در این چارچوب است که تأکید فرمت مسکو بر اقدامات تحقق پذیر و موثر اهمیت ویژه ای پیدا می کند. قدرت های منطقه ای فقط خواستار تعهدات شفاهی نیستند. آنها خواستار اقدامات مشخصی از حکومت سرپرست برای خنثی سازی این تهدیدها هستند.
فراتر از بعد امنیت منطقه‌ای، طالبان افغانستان باید به چالش‌های داخلی که مانع حکومت‌شان می‌شود و وجهه بین‌المللی آنها را خدشه‌دار می‌کند، رسیدگی کنند. یکی از زمینه‌های مهم نگرانی، سیاست‌های طردکننده در قبال گروه‌های قومی خاص و محدود سازی حقوق زنان، به‌ویژه ممنوعیت تحصیل دختران است. این سیاست ها که بر اساس تفاسیر محدود از دکترین دینی و مذهبی هدایت می شوند، انتقادات گسترده ای را هم در داخل و هم در سطح بین المللی با خود داشته است. موضع طالبان در مورد حقوق زنان، به‌ویژه حق تحصیل، به‌عنوان پسرفتی از پیشرفت‌های حاصل شده در دو دهه گذشته تلقی می‌شود. حکومت سرپرست با محروم کردن نیمی از جمعیت کشور از حق آموزش و مشارکت در زندگی عمومی، نه تنها به مردم خود آسیب می رساند، بلکه شرکای بالقوه بین المللی را که فراگیر بودن حکومت و احترام به مسائل حقوق بشری را پیش نیازهای کسب مشروعیت می دانند، از خود دور می سازند.
در راستای منافع بیشتر افغانستان، حکومت سرپرست افغانستان باید بر ایجاد یک محیط باثبات، فراگیر و امن که به نفع همه افغان ها باشد، تمرکز کند. این مسئله مستلزم یک موضع قاطع در برابر تروریسم و تعهد واقعی به تشکیل حکومت فراگیر است. ممانعت از دستیابی گروه های تروریستی تنها یک خواسته از سوی جامعه بین المللی نیست بلکه یک ضرورت برای ثبات آینده خود افغانستان است. اگر حکومت سرپرست بتواند اطمینان حاصل کند که افغانستان بار دیگر به بستری برای ترور جهانی تبدیل نمی شود، درها را به روی همکاری اقتصادی، توسعه زیرساخت ها و امکان تبدیل شدن به یک مرکز تجاری منطقه ای باز خواهد کرد.
اقدامات افغانستان در بخش امنیتی باید با مسئولیت این کشور برای کمک به صلح منطقه ای و جهانی همسو باشد. این به معنای مهار نفوذ ایدئولوژی های افراطی و اطمینان از عدم استفاده از قلمرو آن برای بی ثبات سازی کشورهای همسایه است. حکومت سرپرست افغانستان باید بداند که اجرای این تعهدات صرفاً به نفع جامعه جهانی نیست بلکه یک گام مهم در جهت ساختن یک افغانستان صلح آمیز و مرفه است. با انجام این کار، افغانستان می تواند خود را به عنوان یک کشور مسئول که به جای اینکه منبع ناامنی ها شناخته شود به کشوری که به امنیت منطقه کمک می کند، قرار دهد.
مدرن دیپلماسی
