متأسفانه تجارت افغانستان در وضعیت خوبی قرار ندارد. بدتر از آن اینکه یک سال و نیم است که امکان انتقال بانکی در تجارت وجود ندارد. این وضعیت تجارت و تاجران ما را مجبور به مبادله نقدی تنها در چند منطقه محدود کرده است، اما اگر به صادرات پیاز، رومی، میوه، زغال سنگ و سایر کالاها از افغانستان و واردات مواد غذایی بی کیفیت و کالاهای مصرفی از افغانستان نگاه کنیم، تجارت تقریباً شکل بارتر به خود گرفته است.
اگر مشکل دامپینگ را هم لحاظ کنیم، نگرانی ما بیشتر می شود. تجارت افغانستان به ویژه در بندرهای شرقی بسیار نامطلوب است، بنادر شمال، شمال غرب و غرب می توانند جوابگوی برخی نیازهای داخلی باشند. در اینجا می توان به اهمیت بنادر شمال پرداخت، اما قبل از آن باید به موقعیت و وضعیت کشورمان از نظر عدم ارتباط با بنادر و آب های بین المللی نگاه کرد.
افغانستان یکی از کشورهای محصور در خشکی است که بیشترین نیاز را به تجارت خارجی دارد و امروزه از آن به عنوان کشور مصرف کننده نام برده می شود. زیرا جنگ ها و مشکلات طولانی تمام زیرساخت های اقتصادی کشور را از بین برده است. از بین رفتن زیرساخت‌های کل کشور، نابودی کارخانه‌های صنعتی، زوال بخش زراعت، کم‌اهمیت بودن تخصص و تجربه، سیاست‌های غلط و شکست‌خورده و سایر بدبختی‌ها و ویرانی‌ها شرایط کشور را به همراه داشته است.
تجارت خارجی ما دارای ویژگی‌های زیر است: محصور بودن به خشکی؛ افغانستان یک کشور کوهستانی محصور در خشکی با راه ها و جاده های صعب العبور و کشوری در حال توسعه است و ارتباط مستقیمی با دریا ندارد و با وجود اینکه با بندر چابهار امیدها زنده شد اما هنوز ناقص مانده است. ما از شمال با ترکمنستان (744 کیلومتر)، ازبکستان (137 کیلومتر) و تاجیکستان (1206 کیلومتر)، چین (96 کیلومتر) در شمال شرقی، پاکستان (2412 کیلومتر) در جنوب و شرق و ایران در غرب (925 کیلومتر) مرز داریم که از طریق زمینی این کشورهای همسایه به هم متصل می شود.
تبارز ترانسپورت موتری: یکی دیگر از ویژگی های تجارت و حمل و نقل ما این است که; راه‌های ما از میان کوه‌ها می‌گذرد، راه‌آهن توسعه نیافته، با وجود توجهی که در ده سال اخیر به آن شد، برنامه‌ای برای اتصال خواف، آقینه، حیرتان همه ناقص ماندند. همین امر باعث شده است که تا کنون تنها از ترانسپورت موتر برای انتقال کالا استفاده می شود. به دلیل کمبود سرمایه و کمبود شدید کار مسلکی هنوز سیستم ترانسپورت ریلی وجود ندارد زیرا در یک کشور کوهستانی برای احداث خط آهن سرمایه و کار تخنیکی و مسلکی زیادی لازم است. ما حمل و نقل دریایی نداریم و بار هوایی گران است، بنابراین تنها وسیله اصلی ترانسپورت، ترانسپورت موتری است که روز به روز بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. جاده های اصلی کشور بر اثر جنگ های تحمیلی تخریب شده است. برخی از جاده های اصلی که در بیست سال گذشته ساخته شده اند به دلیل جنگ ویران شده اند. به این ترتیب یکی از ویژگی های تجارت خارجی افغانستان این است که برای صادرات و واردات کالا فقط از وسایل نقلیه موتری و حمل و نقل غیراقتصادی استفاده می شود.
حمل و نقل؛ از آنجایی که ما در خشکی قرار داریم و سرک های کوهستانی داریم، مسیر مستقیمی به دریا وجود ندارد، بنابراین برای انتقال کالاهای صادراتی و وارداتی خود با سایر کشورهای جهان، باید از زمین کشورهای همسایه استفاده کنیم و انتقال کالاهای وارداتی را به شکل ترانزیت تغییر دهیم که بار مالی زیادی دارد. به این ترتیب تجارت خارجی افغانستان با سایر کشورهای جهان به جز کشورهای همسایه شکل تجارت ترانزیتی را به خود گرفته است. این بدان معناست که وقتی افغانستان علاوه بر کشورهای همسایه با سایر کشورهای جهان تجارت می کند، مجبور می شود صادرات و واردات را از طریق بنادر آنها انجام دهد.
متاثر از روابط سیاسی کشورهای همسایه: متأسفانه علیرغم موقعیت استراتژیک ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک عالی ما، همچنان به دیگران وابسته هستیم. بسیاری از اوقات تجارت ما با اهداف سیاسی گره خورده است.
صادرات مواد خام زراعتی و واردات مواد مصرفی: مواد خام قوه محرکه اقتصادی کشورهای در حال توسعه هستند. افغانستان یک کشور زراعتی و غنی از مواد معدنی است، رشد اقتصادی آن در سطح پایین و بخش صنعتی آن ضعیف است، بنابراین بیشتر صادرات آن مواد خام زراعتی، مواد خام معدنی و مواد خام است و به نصف قیمت صادرات اصلی افغانستان، میوه های خشک و تازه، گیاهان طبی و صنعتی، فرش و قالیچه، پوست، پشم، مالوچ و دانه صادر میشود. در حالی که قیمت مواد اولیه زراعتی در بازارهای خارجی بسیار پایین است، درآمد کافی از صادرات به ما نمی رسد و تراز تجاری ما با کسری مواجه است.
ادامه دارد …
