نمایندگان کشورهای همسایه افغانستان – ایران، پاکستان، ازبکستان، چین، تاجیکستان و ترکمنستان – به همراه روسیه، روز یکشنبه در تهران گرد هم آمدند تا درباره وضعیت کنونی و آینده این کشور جنگ زده گفتگو کنند؛ کشوری که از زمان بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، امنیت و ثبات نسبی در آن بهبود یافته، اما فقر و گرسنگی افزایش پیدا کرده و مسئله به رسمیت شناخته شدن بین المللی آن همچنان حل نشده باقی مانده است.
روسیه تنها کشوری است که در حال حاضر طالبان را به عنوان حاکمان رسمی افغانستان به رسمیت شناخته و این کار را در ماه جولای انجام داده است. سفارت ایران همچنان در کابل فعال است و دیپلمات های ایرانی به طور منظم با طالبان در تماس هستند. دیگر کشورهای همسایه نیز سطوح متفاوتی از ارتباط با طالبان دارند؛ هرچند روابط با پاکستان پس از تبادل آتش در مرز و حملات هوایی پاکستان به خاک افغانستان در اوایل امسال، پرتنش تر شده است.
طالبان برای شرکت در نشست روز یکشنبه دعوت شده بودند، اما از حضور در آن خودداری کردند. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، در نشست خبری هفتگی خود پیش از این دیدار گفت تهران به تصمیم طالبان برای عدم حضور احترام می گذارد، اما همچنان امیدوار است این رایزنی ها بتواند به تقویت ثبات در افغانستان و کاهش تنش های منطقه ای کمک کند.
او گفت: «ایران برای امنیت و ثبات همسایگی خود اهمیت زیادی قائل است و از هیچ تلاشی برای کاهش تنش میان کشورهای منطقه و تقویت درک متقابل میان آنها دریغ نمی کند.» وی همچنین بر اهمیت مرزهای مشترک و پیامدهای گسترده تنش های منطقه ای تأکید کرد.
بقایی افزود: «ما حدود دو هزار کیلومتر مرز مشترک با افغانستان و پاکستان داریم و هر تنشی که میان این دو کشور رخ دهد، بر ما نیز تأثیر خواهد گذاشت. دیگر کشورهایی که در این نشست حضور دارند نیز نگرانی های مشابهی دارند.»
در حال حاضر آتش بسی شکننده میان افغانستان و پاکستان برقرار است، اما نگرانی هایی وجود دارد که این آتش بس هر لحظه فروبپاشد؛ همان طور که در هفته های اخیر چندین بار چنین شده است. اسلام آباد می گوید طالبان افغانستان به طالبان پاکستانی پناه می دهند؛ گروهی که چندین حمله تروریستی در خاک پاکستان انجام داده و کنترل دولت بر برخی مناطق را به چالش کشیده است.
نشست روز یکشنبه با سخنرانی عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، آغاز شد. او گفت صلح و ثبات در افغانستان با «راه حل های بیرونی» قابل تضمین نیست.
او توضیح داد: «کشورهای همسایه نقش کلیدی در کمک به افغانستان برای دستیابی به امنیت پایدار، توسعه و همگرایی منطقه ای دارند. ثبات و توسعه افغانستان نه تنها برای خود این کشور، بلکه برای کل منطقه ضروری است.»
عراقچی توضیح نداد منظورش از «راه حل های بیرونی» چیست، اما احتمالاً اشاره ای به اظهارات اخیر دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، داشته که درباره تمایلش برای باز پس گیری کنترل یک پایگاه هوایی در افغانستان سخن گفته بود.
گزارش های سازمان ملل نشان می دهد افغانستان هر روز بیش از پیش در بحران اجتماعی ـ اقتصادی فرو می رود؛ وضعیتی که تا حد زیادی نتیجه اشغال ۲۰ ساله آمریکا است که از سال ۲۰۰۱ آغاز شد و در سال ۲۰۲۱ به طور ناگهانی پایان یافت. هدف حمله آمریکا سرنگونی طالبان و ایجاد یک دولت مورد حمایت واشنگتن بود؛ اما دولتی و نهادهایی که آمریکا طی دو دهه ساخته بود، ظرف دو هفته پس از خروج نیروهای آمریکایی فروپاشید و طالبان تقریباً بدون مقاومت محلی، شهرها را در مسیر کابل تصرف کرده و دوباره به قدرت بازگشتند.
عراقچی در سخنرانی روز یکشنبه خود تأکید کرد که تصمیمات خارجی – از جمله مداخلات نظامی و دو دهه حضور ناتو – نتوانست صلح پایدار یا توسعه ای ماندگار به ارمغان بیاورد. او گفت: «تمرکز بیش از حد بر امنیت، بی توجهی به بافت اجتماعی و فرهنگی افغانستان و نادیده گرفتن نقش بازیگران منطقه ای، در این شکست ها نقش داشت.»
او افزود که درس این تجربه روشن است: هیچ راه حل خارجی ای نمی تواند بحران های منطقه ای را حل کند. تصمیمات وارداتی تضمین کننده ثبات نیستند؛ بلکه راه حل های منطقه ای و مبتنی بر نقش همسایگان، ظرفیت بسیار بیشتری دارند.
عراقچی در بخش دیگری از سخنانش خواستار ایجاد یک چارچوب هماهنگ منطقه ای برای کمک به ادغام افغانستان در واقعیت جدید خود شد. او گفت: «این چارچوب باید ما را فراتر از رقابت های کوتاه مدت ببرد و امنیت جمعی، منافع مشترک و توسعه پایدار را در اولویت قرار دهد.»
به گفته او، بخش مهمی از این ادغام می تواند استفاده از افغانستان به عنوان یک گذرگاه کلیدی برای تجارت، حمل و نقل و انرژی میان آسیای مرکزی، جنوبی و غربی باشد.
وزیر امور خارجه ایران تأکید کرد: «یک افغانستان باثبات و متصل به شبکه های منطقه ای به نفع کل منطقه است؛ مردم افغانستان باید در مرکز همه این تلاش ها قرار داشته باشند.»
هنوز مشخص نیست که آیا این نشست به تدوین یک دستورکار جمعی جدید منجر شده است یا نه، اما انتظار می رود شرکت کنندگان رایزنی ها درباره افغانستان را ادامه دهند.
مطلبی از نشریه تهران تایمز
