«نگاه به آینده در سال ۲۰۲۴ و طالبان در افغانستان و پاکستان»

با آغاز سال 2024، تحریک طالبان پاکستانی به نظر می رسد که قصد ایجاد یک امارت کوچک – از نظر نظامی، ایدئولوژیکی و استراتژیک – در خیبر پختونخوا پاکستان را دارند، ایالتی که اکنون وزیرستان جنوبی و شمالی و سایر مناطق قبیله ای، اردوگاه های پیشین تحریک طالبان پاکستان را در بر می گیرد. در حالی که، امارت اسلامی افغانستان، برادران جهادی ایدئولوژیک تحریک طالبان پاکستان، خواسته های جهانی که شامل لغو ممنوعیت حضور دختران و زنان در مکاتب می باشد، نادیده گرفته اند.

اگر استراتژی تحریک طالبان پاکستان به موفقیت برسد، یک امارت کوچک می‌تواند نقش بسیار بدی را بین پاکستان و افغانستان ایفا کند، دقیقاً مانند مسئله کشمیر که پاکستان و هند را در حالت جنگ دوام دار نگه داشته است. کشمیر چندین بار دو کشور هسته ای را وارد جنگی شدید کرده است، دقیقاً مانند مسائل پس از اگست 2021 در خیبر پختونخوا و ساحات اطراف آن که چندین مرتبه افغانستان و پاکستان را به جنگ و به مذاکرات صلح بدون نتیجه آن هم از روی ناچاری سوق داده است.

پس از اینکه امارت اسلامی افغانستان در 15 اگست 2021 کنترل افغانستان را به دست گرفتند، رسانه ها و رهبران نظامی پاکستان از این موضوع خوشحال شدند. در 4 تا 5 سپتامبر، تنها چند روز پس از خروج آخرین سرباز آمریکایی کابل در 31 اگست همان سال، جنرال فیض حمید، رئیس اداره استخبارات ارتش پاکستان، در سفری پیروزمندانه به کابل، حکام طالبان را دست نشانده ای می‌دیدند که می توانند تشکیلات امارت اسلامی را به باب میل پاکستان تنظیم نمایند. رئیس آی اس آی در پاسخ به سوالی در مورد هرج و مرج در حال ظهور در منطقه، به یک خبرنگاری در کابل اظهار داشت که: “همه چیز درست خواهد شد.”

تحولات در سیاست بین الملل، پیامدهای مورد انتظار و ناخواسته ای را به همراه داشته است. در کنار رهبران سرخوش پاکستانی، تحریک طالبان پاکستان که در منطقه سرحدی علیه دولت پاکستان در جنگ بود، با شکست آمریکا توسط برادران جهادی خود در افغانستان نیز مسحور شدند و در عرض چند هفته، تا اواسط دسامبر 2021، مفتی نور ولی محسود، امیر تحریک طالبان پاکستان رسماً اعلام کرد که گروه او “شاخه ای از امارت اسلامی افغانستان می باشد” که البته مسئله ای جدید نبود، زیرا رهبران تحریک طالبان پاکستان و القاعده همیشه به طالبان سوگند وفاداری یاد کرده اند.

تحریک طالبان پاکستان / طالبان افغانستان / القاعده

گزارش سالانه کمیته نظارت سازمان ملل که در ماه می 2022 منتشر شد، بیان کرده است که تحریک طالبان پاکستان “بزرگترین جزء و مولفه جنگجویان تروریست خارجی” را تشکیل می دهد، در ادامه افزوده است که: “تی تی پی مسلماً بیشترین سود را از همه گروه های افراطی خارجی در افغانستان از تسلط طالبان در این کشور برده است که حملات و عملیات های متعددی را در پاکستان انجام داده است.”

تحریک طالبان پاکستان همچنین به‌عنوان یک نیروی مستقل به حیات خود ادامه داده است، تخمین زده می‌شود که این گروه متشکل از 3000 تا 4000 جنگجوی مسلح در امتداد مرزهای شرق و جنوب شرقی افغانستان و پاکستان می باشند.

یک سال بعد، گزارش کمیته نظارت سازمان ملل که در 1 جون 2023 منتشر شد، این واقعیت را مجددا تکرار کرد که طالبان افغانستان “حمایت فعال از تحریک طالبان پاکستان را داشته و به آنها اجازه فعالیت داده اند” گزارش ادامه می دهد: “اعضای القاعده به جنگجویان تحریک طالبان پاکستان در کمپ های آموزشی بمب گذاران انتحاری در ولایت کنر، آموزش می دهند.”

در گزارش سال 2023 سازمان ملل متحد همچنین اشاره شده است که “تخمینی از قدرت تحریک طالبان پاکستان در افغانستان بین 4000 تا 6000 جنگجو است که عمدتا در ولایات شرقی ننگرهار، کنر، لوگر، پکتیکا، پکتیا و خوست مستقر هستند. رهبر آن، مفتی نور ولی محسود، و معاون آن قاری امجد علی به ترتیب در ولایات پکتیکا و کنر مستقر هستند.” که در نتیجه ارقام سال 2023 رشد 2000 جنگجو را در صفوف تحریک طالبان پاکستان نشان می دهد.

تحریک طالبان پاکستان با حمایت القاعده و امارت اسلامی افغانستان، حملات تروریستی خود را با هدف ایجاد امارتی شبیه به امارت افغانستان در منطقه خیبر پختونخوا و مناطق اطراف آن، به عنوان وسیله پیشرفت برای اجرای حکومت اسلامی در پاکستان، افزایش داد. در طول سال 2022 زمانی که امارت اسلامی در تمام طول سال قدرت کامل داشت، تحریک طالبان پاکستان 367 حمله تروریستی را در پاکستان انجام دادند.

بر اساس گزارش سالانه ملل متحد که در جنوری 2023 منتشر نمود، تحریک طالبان پاکستان در این حملات 446 پرسنل امنیتی پاکستان را کشته و 569 نفر را مجروح کرده اند که شامل 348 حمله در خیبر پختونخوا، 12 حمله در ایالت ناآرام بلوچستان، پنج مورد در پنجاب و دو حمله در سند بوده است.

در گزارش سالانه امنیتی منتشر شده توسط یک موسسه تحقیقاتی مستقر در اسلام آباد، که در آن به تعداد کشته شدن پرسنل امنیتی پاکستان اشاره شده است، تعداد تلفات را 282 نفر، با 40 کشته تنها در ماه دسامبر، کمتر از 446 مورد ادعای تحریک طالبان پاکستان حساب کرده است. با این حال، داده های آن شامل حملات تروریستی توسط گروه های غیر تی تی پی مانند آنهایی که در بلوچستان هستند نیز می باشد.

یک سال بعد، تحریک طالبان پاکستان، در گزارش سالانه خود برای سال 2023، ادعا کرد که در مجموع 881 حمله تروریستی را در پاکستان انجام داده اند که نشان دهنده افزایش شدیدی نسبت به 367 حمله در سال 2022 است. سال 2023 برای ارتش پاکستان سالی نگران کننده بود، زیرا گزارش سالانه تحریک طالبان پاکستانی نشان داد که حملاتشان منجر به تلفات 2193 تن از نیروهای امنیتی پاکستان شده است.

در این گزارش همچنین اشاره شده است که 23 نفر از نیروهای امنیتی پاکستان دستگیر شدند، در حالی که برخی از آنها متعاقبا با میانجیگری بزرگان قبایل محلی رها گردیده اند. گزارش تحریک طالبان پاکستان برای سال 2023 تجزیه و تحلیل بیشتری را ارائه می دهد و اشاره می کند که از 2193 تلفات، 977 پرسنل امنیتی پاکستان در طول سال کشته و 1216 نفر زخمی شدند.

مرکز تحقیقات و مطالعات امنیتی پاکستان در گزارش سالانه امنیتی خود برای سال 2023، ارقامی نزدیک به ادعاهای تحریک طالبان پاکستان را گزارش کرده است. در این بیانیه آمده است: “در سال 2023، پاکستان شاهد 1524 تلفات ناشی از خشونت و 1463 زخمی از 789 حمله تروریستی و عملیات ضد تروریستی بوده است. این تلفات نزدیک به 1000 کشته در میان غیرنظامیان و پرسنل نیروهای امنیتی است.”

این گزارش در ادامه آورده است که: “تلفات کلی از جمله تلفات قانون شکنان (یعنی تروریست ها) رکوردی را در 6 سال گذشته نشان می دهد که از سطح 2018 فراتر رفته و بالاترین میزان از سال 2017 می باشد. علاوه بر این، این کشور برای سومین سال متوالی شاهد افزایش خشونت بود که هر سال روندی افزایشی داشته است.” جای تعجب نیست که ایالات خیبر پختونخوا و بلوچستان از زمانی که طالبان افغانستان قدرت را در افغانستان به دست گرفتند، بیشترین حملات را توسط تحریک طالبان پاکستان متحمل شده اند.

گزارش سال 2023 مرکز تحقیقات و مطالعات امنیتی پاکستان (CRSS)، با در نظر گرفتن حملات گروه‌های بلوچ که در جهت استقلال بلوچستان در حال جنگ هستند، خاطرنشان می‌کند که خیبر پختونخوا و بلوچستان “مراکز اولیه خشونت بودند و بیش از 90 درصد از کل تلفات و 84 درصد حملات را تشکیل می‌دادند. (شامل حوادث تروریستی و عملیات نیروهای امنیتی) که در این دوره ثبت شده است. پنجاب و سند نسبتاً صلح آمیز بودند، زیرا هر دو ایالت در سال 2023 تنها 8 درصد از کل تلفات را متحمل شدند.”

استراتژی شش ماده ای امیر تحریک طالبان پاکستانی

مفتی نور ولی محسود معروف به مفتی ابومنصور عاصم در جون 2018 پس از کشته شدن امیر آن زمان مولانا فضل الله در حمله هواپیماهای بدون سرنشین ایالات متحده در افغانستان، به عنوان امیر تحریک طالبان پاکستان شناخته شد. از جمله اولین تصمیماتی که او گرفت، متحد ساختن همه فرماندهان جهادی بود که به طور خودمختار در مناطق قبیله ای پاکستان در وزیرستان شمالی و جنوبی و در سایر مناطق استان خیبر پختونخوا فعالیت می کردند.

در اواسط سال 2023، مفتی نور ولی محسود شبکه سازمانی تحریک طالبان پاکستان را گسترش داد و تعداد فرمانده جهادی را که هر کدام همراه با جنگجویان خود در صفوف تحریک طالبان پاکستان قرار دادند، افزایش داد. یکی از الزامات کلیدی فرماندهان جهادی این بود که از طرف امیر تحریک طالبان پاکستان به اصول جهاد و هجرت بیعت کنند و بدین وسیله مفتی نور ولی محسود را به عنوان امیر بپذیرند و وعده بسپارند که جهاد کنند و در صورت لزوم برای پیشبرد جهاد به فرمان امیر هجرت نمایند.

در حالی که ادغام گروه های کوچک جهادی در زیر چتر تحریک طالبان پاکستان اولین استراتژی بود، استراتژی دوم که مفتی نور ولی محسود اتخاذ کرد، ایجاد یک شبکه سازمانی قوی تر و مستحکم تر بود. مفتی نور ولی محسود برخلاف گذشته که تحریک طالبان پاکستان به صورت مرکزی اداره می شد، شروع به گسترش سازمان در مسیر عدم تمرکز کرد، که به هر یک از فرماندهان اظهار نظر قطعی در مورد نحوه اداره سازمان می داد.

در ماه فبروری سال 2022، تنها شش ماه پس از به قدرت رسیدن امارت اسلامی افغانستان، تحریک طالبان پاکستان از ساختار سازمانی طالبان افغانستان کپی برداری نمود و منطقه خیبر پختونخوا را به هفت ولایت زیر تقسیم کرد: ولایات بانو ، کوهات، دیره اسماعیل خان، ملاکند، پیشاور، مردان و هزاره.

تحریک طالبان پاکستان همچنین والیان و معاونان والی را برای این ولایات منصوب و روسای استخباراتی مناطق مختلف را معرفی کرد. همچنین مولوی نورالله محسود و بلال قاضی به عنوان بخشی از بازسازی و گسترش سازمانی، هر یک به نوبت به عنوان رئیس کمیسیون نظامی (منطقه شمال) و رئیس اداره امور آن منطقه منصوب شدند. در حالی که مفتی برجان سواتی به عنوان رئیس کمیسیون نظامی (منطقه جنوب) با منیب به عنوان رئیس اداره امور آن منطقه انتخاب شد.

تا اوایل سال 2024، ساختار سازمانی تحریک طالبان پاکستان در مجموع از 12 ولایت تشکیل شده بود که هر کدام یک ولایت برای مکران و کلات در بلوچستان، پنجاب جنوبی و پنجاب شمالی، و یک ولایت برای گلگت بلتستان بودند.در انجام این کار، تحریک طالبان پاکستان از امارت اسلامی افغانستان الهام گرفت و هدف آن پیروی از استراتژی دومی برای ایجاد ساختار دولتی است که هر زمان که فرصتی پیش بیاید، در این منطقه گسترده تر اداره خواهد شد.

با این حال، یک تحلیلگر پاکستانی با نگرانی از گسترش تحریک طالبان پاکستان هشدار داد: “این روندهای نوظهور تروریسم تنها به چالش امنیتی پایدار پاکستان در مناطق خیبر پختونخوا و مناطق قبیله ای سابق  و به شورش ملی گرایان بلوچ در بلوچستان می افزاید. چنین فضای ناامنی در مدت طولانی می تواند ثبات سیاسی و اقتصادی پاکستان را نیز تهدید جدی کند.”

اینطور نیست که اضافه شدن پنجاب مسئله جدیدی باشد. مدارس دینی مستقر در پنجاب همواره مراکز رادیکالیزه شدن بوده اند. در آگست 2013، عمر مدیا، شاخه انتشاراتی تحریک طالبان پاکستانی، ویدئویی از مولانا عصمت معاویه، امیر شاخه تحریک طالبان پنجاب منتشر ساخت که در آن از جوانان خواستار بود که با تخریب سفارت‌خانه های کشورهای اروپایی، هند و بنگلادش در پاکستان، حمله بنغازی را تکرار کنند.

سومین استراتژی اتخاذ شده توسط امیر تحریک طالبان پاکستان، دوری جستن از مسیر هدف قرار دادن غیرنظامیان بود، درست مانند کاری که طالبان افغانستان در جریان جهاد خود علیه نیروهای آمریکایی و ناتو در افغانستان انجام داده بودند.

چهارمین نکته از استراتژی تحریک طالبان پاکستان در بیانیه ای که در 28 سپتامبر 2023 منتشر کرد، نمایان شد. ویر بهان، هندو الاصل و عضو سابق شورای ولایتی در ناحیه دیره اسماعیل خان در ایالت خیبر پختونخوا ربوده شد. تحریک طالبان پاکستان اعتراف کرد که جنگجویانش به اشتباه او را با خود برده اند و توضیح داد که در جهاد کنونی، مواردی وجود داشته است که اقلیت های غیرمسلمان مانند هندوها، سیک ها، مسیحیان و دیگران به دلیل عدم آگاهی مجاهدین مورد هدف قرار می گیرند.

بر اساس این بیانیه، تحریک طالبان پاکستان دستور آزادی ویر بهان را صادر کرده و تاکید نمودند که اهداف اصلی مجاهدین تحریک طالبان پاکستان، ارتش و پلیس پاکستان است. در بیانیه تحریک طالبان پاکستان همچنین به تفاسیر شرعی علمای اسلام جنوب آسیا به ویژه مولانا محمد اشرف علی تهانوی در مورد وضعیت اقلیت‌های غیرمسلمان استناد شده و دو دلیل برای عدم اقدام مجاهدین علیه اقلیت‌های دینی ذکر شده است: الف) زمانی که اقلیت‌های دینی مدت‌هاست که با مسلمانان زندگی می‌کنند و از با هم بودن راضی به نظر می رسند و ب) زمانی که اقلیت های مذهبی در جنگ جاری در حمایت از سازمان های امنیتی نقشی در برابر مجاهدین ایفا نمی کنند.

استراتژی پنجم تحریک طالبان پاکستان به وضوح از نکاتی الهام گرفته شده است که در جریان مذاکرات دوحه مابین امارت اسلامی و ایالات متحده دیده شد که منجر به امضای توافقنامه ای در 29 فبروری 2020 گردید که بر اساس آن طالبان افغانستان اجازه اقدام حملات تروریستی را از قلمرو خود علیه امریکا و متحدانش نخواهند داد. متعاقب آن، تحریک طالبان پاکستان اعلام کردند که برنامه ای برای گسترش جهاد خود در خارج از پاکستان ندارد.

ششمین استراتژی تحریک طالبان پاکستان نیز در جریان مذاکرات دوحه در قطر متبلور شد. رهبران امارت اسلامی افغانستان که در حال مذاکره با هیئت آمریکایی به رهبری زلمی خلیل زاد در دوحه بودند، تاکید کرده بودند که مجاهدین طالبان به جنگ با نیروهای آمریکایی و ناتو ادامه خواهند داد. امارت اسلامی به صراحت اعلام کرد که ایالات متحده “باید این ایده را فراموش کند که ما سلاح‌های خود را زمین بگذاریم”. تحریک طالبان پاکستان با این تصور که می تواند همزمان با برگزاری مذاکرات صلح با نیروهای مسلح پاکستان نیز بجنگد، از این استراتژی کپی برداری کرد.

پایان بخش نخست

ادامه دارد …