«نگاه به آینده در سال ۲۰۲۴ و طالبان در افغانستان و پاکستان»

ادامه بخش نخست

استراتژی تحریک طالبان پاکستان در گفتگو و مبارزه

طی سال‌های 2021 الی 2023، حملات تروریستی فزاینده ی تحریک طالبان پاکستان در خیبر پختونخوا و بلوچستان، روابط دوجانبه پاکستان و افغانستان را به خطر انداخت و پاکستان را مجبور ساخت تا سیاستی قهرآمیزی علیه امارت اسلامی افغانستان اتخاذ کند. درست در این دوره، و همچنین قبل از اینکه طالبان قدرت را در اگست 2021 به دست بگیرند، پاکستان حملات موشکی و حملات فرامرزی را در داخل افغانستان انجام داده و مخفیگاه های تحریک طالبان پاکستان را در سال 2014، 2017، 2021، 2022 و 2023 هدف قرار داده بودند.

اما موردی که بعد از اگست 2021 متفاوت جلوه می کرد این بود که از طالبان افغانستانی که به عنوان دست نشانده ارتش پاکستان تلقی نام برده می شد، انتظار می‌رفت که وارد عمل شوند و تحریک طالبان پاکستان را از بین ببرند اما تحریک طالبان پاکستان به سیاست خود در مبارزه با نیروهای امنیتی پاکستان ادامه داد. طالبان افغانستانی مهار نیروهای جنگی تحریک طالبان پاکستانی را به دلیل هم رزم بودن و دوشادوش جنگیدنشان همراه با طالبان در دوره حضور امریکا و قوای ائتلاف، این امر را دشوار می یافتند. در عرض چند هفته پس از به قدرت رسیدن آنها، طالبان افغانستانی میانجیگری بین تحریک طالبان پاکستانی و حکومت پاکستان را آغاز نمود.

گزارش‌های مربوط به مذاکراتی که ابتدا مخفی نگه داشته می‌شد، پس از انتشار بیانیه این گروه در 10 نوامبر 2021 به رسانه‌ها راه یافت. بیانیه تحریک طالبان پاکستان خاطرنشان کرد: “واقعیت این است که مذاکرات بخشی از جنگ می باشد و اینکه هیچ قدرتی در جهان نمی‌تواند آن را انجام دهد، مسئله ای است کاملا کذب. بنابراین تحریک طالبان پاکستان برای چنین مذاکراتی که می تواند به برقراری صلح پایدار در کشور منجر شود، آماده است و از یک سو مردم ما می توانند صلح را بدست آورند و از سوی دیگر هدف دستیابی به پاکستانی که نظام اسلامی را دارا باشد، برآورده می شود.”

بیانیه تحریک طالبان پاکستان در 10 نوامبر 2021 یک آتش بس یک ماهه را از 9 نوامبر تا 9 دسامبر 2021 اعلام کرد. این بیانیه که توسط سخنگوی تحریک طالبان پاکستان محمد خراسانی صادر گردید، اشاره می کند که: طرفین در مورد تشکیل کمیته های مذاکره به توافق رسیده اند. طرفین آتش بس را به مدت یک ماه از 9 نوامبر تا 9 دسامبر رعایت خواهند کرد که البته قابل تمدید است. بر طرفین الزامی است که به آتش بس پایبند باشند و امارت اسلامی افغانستان نقش میانجی را بازی می کند.

در 9 دسامبر 2021، محمد خراسانی با صدور بیانیه ای طولانی اعلام کرد که ادامه آتش بس ممکن نیست. با این حال، این بیانیه همچنین نشان داد که توافق آتش‌بس بین دو طرف در 25 اکتبر 2021 حاصل شده بود و پاکستان با آزادی 102 رهبر تحریک طالبان پاکستان موافقت کرده بود.  این گروه، ارتش پاکستان را به نقض مواردی متهم نمود و خاطرنشان کرد: “تحریک طالبان به آتش‌بس پایبند بود، در حالی که نهادهای امنیتی پاکستان در جریان آتش‌بس در گنداپور، لکی مروات، سوات، باجور، دیر و سوابی حملاتی را انجام دادند.”

در حالی که تحریک طالبان پاکستان همزمان درگیر مذاکرات صلح بود، تاکتیکی را که از امارت اسلامی افغانستان در جریان روند صلح دوحه آموخته بود، دنبال می‌کرد، یعنی گفتگو در کنار جنگ. در بحبوحه گفتگوها، مفتی تحریک طالبان پاکستان، نور ولی محسود، بیانیه جداگانه ای صادر کرد و گفت که سازمان او سلاح را تسلیم نخواهد کرد و متعهد است که مجددا علیه پاکستان جهاد نمایند. به نظر می‌رسد که سه مانع بزرگی که در طول دوره آتش‌بس پدید آمده بود عبارت بودند از: امتناع پاکستان از آزادی برخی از رهبران تحریک طالبان پاکستان که مسئول حملات تروریستی مقامات بلندپایه بودند، امتناع تحریک طالبان پاکستان از تسلیم سلاح‌های خود، و درخواست پاکستان از تحریک طالبان پاکستان برای پذیرش قانون اساسی پاکستان به جای شریعت.

مفتی نور ولی محسود تصریح کرد: ما هرگز آتش بس بی قید و شرط اعلام نکردیم، بلکه در مذاکراتی که بین ما و رهبری نظامی پاکستان انجام شد تصمیم گرفته شد که ارتش 102 نفر از مقامات ما را از جمله محمود خان و حاجی مسلم خان (فرماندهان منطقه سوات) را آزاد نمایند.

با این حال، بیانیه مفتی نور ولی محسود – که به صورت صوتی منتشر شد و در وب سایت تحریک طالبان پاکستان در 10 دسامبر 2021 منتشر گردید – از این جهت مهمتر بود که تحریک طالبان پاکستان از تاکتیک های استفاده شده توسط طالبان افغانستان در جریان مذاکرات با ایالات متحده در دوحه الهام گرفتند. امیر تحریک طالبان پاکستان گفت: “امارت اسلامی ضمن ادامه جهاد، راه گفت وگو (با آمریکا در دوحه قطر) را نیز در پیش گرفته است… ما نیز این راه را در پیش گرفته ایم، اگر به هدف خود از این راه برسیم، خوب است وگرنه جهاد ادامه دارد.”

در جنوری 2022، محمد خراسانی سخنگوی تحریک طالبان پاکستان به صراحت اعلام کرد که تحریک طالبان پاکستان به طور همزمان برای جنگ و گفتگو آماده است. خراسانی گفت: “می خواهیم یک بار دیگر به مردم پاکستان بفهمانیم که هم برای جنگ و هم برای مذاکره آماده هستیم، قدرت نظامی و سیاسی ما بیش از هر زمان دیگری است و هیچ گاه نمی توان با اظهارات و بیانات نادرست دشمنان شکست خورد. ”

در حالی که تحریک طالبان پاکستان با ساختاری از دولت موازی در خیبر پختونخوا و مناطق اطراف آن آماده بود، به جنگ ادامه داد و آماده گفت و گو بود، ارتش پاکستان نیز همزمان با انجام مذاکرات رسمی و غیر رسمی با تحریک طالبان پاکستان، عملیات امنیتی را اجرا می کردند. مذاکرات 2022 در نهایت شکست خورد و هر دو طرف مسئول این شکست بودند.

حملات تحریک طالبان پاکستان علیه نیروهای مسلح پاکستان نیز ادامه یافت. در سال آینده آن، باید به چند حمله بزرگ تحریک طالبان پاکستان اشاره کرد: حمله 12 جولای 2023 به پایگاه نظامی ژوب در بلوچستان که منجر به کشته شدن 12 سرباز پاکستانی شد؛ حمله 4 نوامبر 2023 به پایگاه میانوالی – نیروی هوایی پاکستان و حمله 12 دسامبر 2023 به یک پایگاه نظامی در نزدیکی دارابان در ناحیه دیره اسماعیل خان ایالت خیبر پختونخوا که در آن حداقل 66 سرباز و پرسنل شبه نظامی کشته شدند. مسئولیت این حملات را تحریک جهاد پاکستان بر عهده گرفت، اما گمان می رود که تحریک جهاد پاکستان این حملات را انجام داده است، در حالی که تقصیر را به گردن تحریک جهاد پاکستان انداخته، گروهی که به تازگی برای این منظور ایجاد شده است.

در همین شرایط است که دولت پاکستان به دستور ارتش پاکستان حکم اخراج پناهجویان افغان را که از دهه 1980 در پاکستان ساکن بودند، صادر کرد. این اخراج در اول نوامبر 2023 آغاز شد و 1.7 میلیون پناهجوی افغان را به اجبار آواره کرد، یک تراژدی انسانی با ابعاد عظیم که از سال 1947، زمانی که میلیون ها نفر آواره و کشته شدند در حالی که پاکستان از هند جدا شد، دیده نشده است.

در میان سکوت جهانی، حبیب خان، روزنامه نگار افغانستانی، ویدئویی از بولدزرهای پاکستانی منتشر ساخت که خانه های پناهجویان افغان را ویران می کنند، همراه با توئیتی تحت این عنوان: “دولت پاکستان خانه های پناهجویان افغان را ویران می کند. اگر پاکستان یک کشور یهودی بود، نارضایتی جهانی از طرف مسلمانان و لیبرال های ضد یهودی به راه می افتاد. حالا این با روایت آنها جور در نمی آید، پس چه کسی به وضعیت اسفبار میلیون ها پناهنده افغان اهمیت می دهد؟

پایان بخش دوم

ادامه دارد …