استعفای زلمی خلیل‌زاد از سمت نماینده ویژه ایالات متحده برای صلح افغانستان و واکنش‌های گونه گون از ماموریت او در افغانستان.
سیاستمداران، تحلیلگران و مردم عام او را در به دست آوردن منافع ملی امریکا موفق، اما در برابر افغانستان ملامت می دانند.
زلمی خلیل‌زاد، امریکایی افغان تبار دارای نزدیک به ۴۰ سال تجربه در سیاست ایالات متحده و افغانستان است.
هنگامی که روسیه در دهه ۸۰ به افغانستان حمله کرد، زلمی خلیل‌زاد نقش مهمی در دخالت امریکا در جنگ مجاهدین آن وقت و تقویت روابط ایالات متحده با مجاهدین داشت.
پس از کنفرانس بُن، او به گونه‌یی در روابط و سیاست ایالات متحده و افغانستان دخیل بوده است.
نقش پسین زلمی خلیل‌زاد به عنوان فرستاده ویژۀ ایالات متحده برای صلح افغانستان، در سال ۲۰۱۸ آغاز شد، زمانی که دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین امریکا خواست جنگ در افغانستان از راه مذاکره و برقراری آتش‌بس با طالبان پایان داده شود.
مذاکرات او با طالبان طولانی، چالش برانگیز و گاه گاهی نارضایتی‌هایی را به همراه بود، امادر عین حال، نتیجه‌بخش.
در درازای ۱۸ ماه مذاکره با طالبان، خلیل‌زاد توانست در ۱۱ مرحله توافقنامۀ صلح میان ایالات متحده امریکا و طالبان را در ۲۹ فبروری سال ۲۰۲۰ در دوحه امضا کند.
در نخست، این رویداد سیاسی به عنوان گامی اثربخش در راستای تأمین صلح و ثبات پایدار در افغانستان عنوان شد، زیرا بربنیاد این توافق نیروهای آمریکایی از افغانستان بیرون می‌شدند، اما یک نظام و نهادهای تاسیس شده را به جا می‌گذاشتند. اما آنچه برنامه‌ریزی شده بود، اتفاق نیافتد.
زلمی خلیل‌زاد در استعفانامه‌اش به انتونی بلینکن٬ وزیر امور خارجه امریکا نوشته “کاری که او می‌خواست در اخیر انجام دهد٬ چنین نشد.”
او در ادامه نوشته است: “ترتیب سیاسیی که بین دولت افغانستان و طالبان برنامه‌ریزی شده بود، آن‌گونه پیش نرفت.”
اشارۀ آقای خلیل‌زاد به انتقال مسالمت‌آمیز قدرت است که بربنیاد آن نباید نظام افغانستان تغییر می‌کرد و یاهم دستاوردهای گذشته را از بین می‌برد.
واکنش‌ها به ماموریت جنجالی و چالش برانگیز زلمی خلیل‌زاد نیز به دو دسته تقسیم شده‌اند.
باور نخست؛ او یک مامور متعهد و موفق در راستای تأمین منافع ایالات متحده است، اما واکنش دیگر، اینکه او یک بازیگر مهم و مسوول وضعیت نامطلوب کنونی در افغانستان است.
شفیق همدم، که سال‌ها در امور سیاسی افغانستان دخیل بوده است، مأموریت زلمی خلیل‌زاد را حساس، دشوار و چالش برانگیز توصیف کرد و آن را از دیدگاه ایالات متحده و افغان‌ها به دو دسته توصیف کرده است.
همدم گفت: “هیچ سیاستمداری نتوانسته نیروهای آمریکایی را از افغانستان خارج کند، اما خلیل‌زاد این کار را با توافق با طالبان انجام داد. اما از دیدگاه افغان‌ها، او شکست خورده‌ترین مأموریت را در تاریخ داشت، زیرا نظام افغانستان در نتیجه مأموریت وی سقوط کرد.”
عبدالباری عارض تحلیلگر مسایل سیاسی نیز مسوولیت زلمی خلیل‌زاد را در برابر افغانستان زیر سوال برد، اما افزود که خلیل‌زاد همیشه منافع ایالات متحده را در اولویت قرار داده است: “خلیل‌زاد آنچه را که ایالات متحده می‌خواست انجام داد. ماموریت او در برابر ایالات متحده به پایان رسید.”
اقدامات خلیل‌زاد در سیاست خارجی امریکا نیز زیر سوال بوده است، اما در عین حال او هوادارانش را نیز داشت.
پس از توافق دوحه، او بارها از سوی کنگره و مجلس نمایندگان آمریکا خواسته شد تا درباره آنچه که با طالبان امضا شده است٬ وضاحت دهد.
برخی اعضای کانگرس و دیپلمات‌های پیشین بارها زلمی خلیل‌زاد را متهم کرده‌اند که برخی موضوعاتی را که با طالبان امضا کرده٬ پنهان نگه داشته است.
به گونه مثال او در ماه می سال روان، از سوی کانگرس به مجلس فرا خوانده شد و در بارۀ توافق طالبان با ایالات متحده با پرسش‌های دشواری روبه رو شد.
محمد نعیم، سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر و یکی از اعضای هیئت مذاکره کننده این گروه مأموریت زلمی خلیل‌زاد را نتیجه آن سیاست آمریکا می‌داند که به گفته او در برابر افغانستان برنامه‌ریزی شده بود.
اما آخرین و مهم‌ترین بحث موضع مردم افغانستان درباره مأموریت زلمی خلیل‌زاد است_چیزی که بیشترین باورهای منفی را در مورد او دارد.
ازادی رادیو
۲۰۲۱/۱۹/۱۰
