در روزهای اخیر، حساب رسمی دونالد ترامپ تصویری از او را در لباس پاپ منتشر کرد؛ تصویری که به‌سرعت در فضای مجازی پخش شد و حتی از سوی کاخ سفید نیز بازنشر گردید. این اقدام در پی اظهارنظر طنزآمیز ترامپ در هفته گذشته انجام شد؛ آن‌گاه که در پاسخ به پرسشی درباره پاپ آینده واتیکان، گفت: «من مایلم پاپ بشوم!»
این کنش رسانه ای، گرچه ممکن است در نگاه نخست صرفاً یک شوخی تلقی شود، اما در واقع حامل پیام هایی عمیق تر و نگران‌کننده تر درباره نوع نگاه ترامپ به دین، قدرت و مرزهای اخلاقی در سیاست ورزی است.
- ابزارسازی از دین برای جلب توجه
ترامپ سابقه ای طولانی در بهره برداری از نمادهای مذهبی دارد. او در کارزارهای انتخاباتی اش بارها خود را مدافع ارزش های مسیحی معرفی کرده، در حالی‌که بسیاری از اقدامات و سیاست‌هایش – از جدایی کودکان مهاجر از خانواده ها گرفته تا تحریک احساسات نژادپرستانه – در تضاد آشکار با اصول انسانی و دینی بوده است. انتشار تصویر خود در لباس پاپ را نیز می توان در همین چارچوب تفسیر کرد: یک حرکت نمادین برای جلب توجه رسانه ها، تحریک احساسات مخاطبان محافظه کار و تحقیر ضمنی نهادهای دینی ای که شاید در برابر او ایستاده‌اند یا با دیدگاه هایش همسو نیستند.
- بی احترامی به نمادهای مقدس
پاپ، به عنوان بالاترین مقام دینی کاتولیک های جهان، نه تنها یک رهبر مذهبی بلکه یک چهره اخلاقی جهانی است. پوشیدن لباس پاپ و القای تمایل برای تصاحب چنین جایگاهی – حتی در قالب شوخی – نوعی خوار شمردن اعتقادات میلیون ها مسیحی و بی احترامی به مرزهای مقدس تلقی می شود. این اقدام، یک بار دیگر نشان داد که ترامپ در سیاست ورزی خود برای جلب توجه و تحریک افکار عمومی، از هیچ نماد و قداستی عبور نمی کند.
- تداوم سیاست ورزی مبتنی بر سرگرمی و تحریک
ترامپ پدیده ای است که از دل سیاست ورزی رسانه محور و فرهنگ سرگرمی ساز برآمده. در قاموس سیاسی او، خط‌کشی های رایج میان طنز و توهین، دین و سیاست، واقعیت و نمایه سازی، اغلب بی معنا هستند. او همچنان به خلق «نمایش» ادامه می‌دهد – نمایش هایی که به رغم واکنش های منفی نخبگان و منتقدان، در جلب وفاداری بخشی از جامعه مؤثر بوده اند. این رفتار، اگرچه ممکن است به‌ظاهر مضحک به نظر برسد، اما به‌طور نگران کننده ای در حال بازتعریف هنجارهای سیاسی و اخلاقی در آمریکا و فراتر از آن است.
- کاخ سفید و بحران مرزهای نهادی
آنچه وضعیت را بغرنج تر می سازد، بازنشر این تصویر از سوی نهاد رسمی کاخ سفید است. در کشوری که بر پایه‌ی جدایی نهاد دین و دولت بنیان نهاده شده، همراهی یک نهاد حکومتی با چنین اقداماتی نه تنها غیرمتعارف، بلکه نشانه ای از فرسایش ارزش های نهادینه شده ی دموکراسی است. این عمل می تواند مقدمه ای برای نادیده گرفتن سایر اصول بنیادین باشد؛ ، از استقلال نهادهای مدنی گرفته تا مرزهای عرفی میان قدرت و اعتقاد.
اقدام دونالد ترامپ در انتشار تصویر خود با لباس پاپ، فراتر از یک شوخی رسانه ای ساده است. این حرکت را باید در چارچوبی بزرگ تر دید؛ جایی که سیاست مداری چون ترامپ، مرزهای میان دین، قدرت و سرگرمی را عمداً در هم می شکند تا توجه رسانه ها را جلب کند، پایگاه اجتماعی خود را تحریک نماید و از هر نمادی برای تحکیم چهره کاریزماتیک و جنجالی اش استفاده کند.
در دنیایی که رهبران سیاسی برای اثبات خود به بهره برداری از احساسات دینی، ملی و اخلاقی متوسل می شوند، چنین رفتارهایی زنگ خطر برای جامعه ای است که باید مراقب فرسایش نهادهای اخلاقی و نهادی خویش باشد. بازنشر این تصویر از سوی کاخ سفید نیز نشان می دهد که نهادهای رسمی در آمریکا تا چه اندازه تحت تأثیر فردگرایی افراطی و نمایش سازی های شخص محور قرار گرفته اند.
در نهایت، شوخی ترامپ با مقام پاپ نه فقط یک تصویر خنده دار، بلکه بازتابی از یک روند نگران کننده است: سیاستی که به‌جای حل مسائل، از «نمایش» تغذیه می کند و از «مقدسات» برای اهداف شخصی بهره می برد. چنین روندی، اگر مهار نشود، می تواند اعتماد عمومی به اخلاق، دین و حتی نهادهای دموکراتیک را با بحران های جدی مواجه سازد.
