پاکستان به میلیون‌ها مهاجر غیرقانونی ساکن در این کشور دستور داده است تا تا 30 اکتبر این کشور را ترک کنند. این تصمیم نگرانی‌هایی را در مورد سرنوشت حدود 1.7 میلیون پناهجوی غیرقانونی افغان ساکن پاکستان ایجاد کرده است.
افغان های مهاجر برای نجات جان خود به این کشور رفته اند. بسیاری از آنها سال ها است در پاکستان زندگی می کنند. اخیراً، هزاران نفر پس از تسلط طالبان افغانستان بر کابل در اگست 2021، به پاکستان رفتند.
پاکستان برای سال‌ها میزبان این پناهجویان علی‌رغم هزینه‌ای که برای امنیت و ثبات مالی خود به همراه داشته، پذیرفته است.
طرح پاکستان برای آغاز اخراج مهاجران غیرقانونی با انتقاد طالبان افغانستانی مواجه شده است که ادعا می‌کنند این پناهجویان درگیر فعالیت‌های خشونت‌آمیز نیستند. ذبیح الله مجاهد، سخنگوی رسمی دولت افغانستان گفت: «رفتار پاکستان در برابر پناهجویان افغان غیرقابل قبول است. طرف پاکستانی باید در طرح درپیش گرفته خود تجدید نظر کند.»
زمان اتخاذ تصمیم پاکستان قابل توجه است. این تصمیم مصادف است با اتخاذ شرایط تجاری سختگیرانه این کشور با افغانستان.
هدف از اقدامات اقتصادی، کاهش آسیب های وارد شده به اقتصاد ملی و بخش خارجی ناشی از سوء استفاده از موافقتنامه تجارت ترانزیتی افغانستان (ATTA) است. مقامات گمرکی پاکستان بر این باورند که برخی از محصولاتی که افغانستان از طریق بنادر پاکستان تحت ATTA وارد می کند، به طور غیرقانونی به پاکستان بازگردانده می شود. قاچاق این کالاها به پاکستان منجر به فرار مالیاتی چند میلیارد دالری در زمانی شده است که اقتصاد پاکستان در حال حاضر تحت فشار شدید قرار دارد.
سوء استفاده از ATTA اثرات نامطلوبی بر اقتصاد پاکستان داشته است و دولت را برای انجام اقدامات اصلاحی ملزم می سازد. پاکستان با اجرای شرایط سخت‌گیرانه‌تر تجاری، ظاهراً گام‌های فعالانه‌ای برای حفاظت از منافع اقتصادی خود برمی‌دارد. پاکستان قبلاً تأثیر مثبت سرکوب مسیرهای قاچاق افغانستان و افرادی را که در این مسائل دست داشته اند، مشاهده کرده است. در ماه سپتمبر، روپیه پاکستان به بهترین ارز در برابر دالر آمریکایی تبدیل شد.
تأثیر و دامنه قاچاق مرتبط با افغانستان، همراه با شکست طالبان افغانستانی در همکاری با اسلام آباد برای رسیدگی به نگرانی های امنیتی این کشور در مورد تحریک طالبان پاکستان (TTP)، سیاست گذاران پاکستان را سردرگم ساخته است.
اقدام برای اخراج مهاجران غیرقانونی و محدود کردن فعالیت‌های غیرقانونی آنها در حالی صورت می‌گیرد که حملات شبه‌نظامیان که عمدتاً از افغانستان انجام می‌شوند، در پاکستان افزایش یافته است.
بر اساس گزارشات استخباراتی اخیر، گزارش شده است که اتباع افغان برخلاف دستورات رهبر این گروه، به صفوف تحریک طالبان پاکستان ملحق می‌شوند. وزیر داخله پاکستان اخیراً فاش ساخته است که از 24 حمله انتحاری که در سال 2023 در پاکستان رخ داده است، 14 مورد شهروندان افغان بوده است …
این تحولات اساساً بدان معناست که بعید است اسلام آباد با دلسوزی به درخواست طالبان افغانستان از پاکستان برای اخراج یا بدرفتاری با مهاجران غیرقانونی پاسخ مثبتی دهد. علاوه بر این، هیچ کس در اسلام آباد حاضر نیست ادعای کابل را بپذیرد که شهروندان افغان در تضعیف امنیت پاکستان همدست نیستند.
هیچ کشوری در جهان، اتباع غیرقانونی با هر وضعیتی را که ممکن است امنیت آنها را به خطر اندازد نمی پذیرد و پاکستان اقدامات احتیاطی مناسب را برای حفظ منافع خود با اخراج پناهندگان انجام می دهد.
طالبان افغانستانی وقتی به گروه‌های شبه‌نظامی مانند TTP پناه می‌دهند که سال‌ها حملات بی‌شماری را در پاکستان انجام داده‌اند، نمی‌توانند از پاکستان انتظار حسن نیت داشته باشند.
وقت آن است که طالبان افغانستانی متوجه شوند که روزهای پناه دادن به تحریک طالبان پاکستان و دیگر سازمان‌های شبه‌نظامی در امتداد مرز پاکستان، به پایان رسیده است. پاکستان دیگر هیچ تمایلی برای وارد شدن به بحث با تحریک طالبان پاکستان ندارد. تنها گزینه باقی مانده تسلیم شدن یا توافقی معقول است که ممکن است تحریک طالبان پاکستان را در موقعیتی قرار دهد که دیگر تهدیدی برای پاکستان نباشد.
برای بیش از دو سال است که پاکستان تلاش کرده تا با طالبان افغانستانی در مورد تحریک طالبان پاکستان بدون نتیجه گفتگو کند. پاکستان همچنین یک سری امتیازات اقتصادی برای کمک به اقتصاد افغانستان داده است، اما به نظر می رسد همه این اقدامات اشتباه بوده است زیرا کابل همچنان نگرانی های پاکستان را نادیده می گیرد.
امتناع سرسختانه حکومت طالبان از همکاری با پاکستان در زمینه مسائل امنیتی، رژیم ضعیف ویزا، سرنوشت مهاجران غیرقانونی، و سایر مسائل مربوط به تجارت، به نظر می‌رسد که نیروی محرکه اقدامات تنبیهی اخیر پاکستان باشد.
بدیهی است که پاکستان اکنون مایل است از همه ابزارهای موجود برای مجازات طالبان استفاده کند، هرچند که هنوز پناهگاه های تحریک طالبان پاکستان را در افغانستان هدف قرار نداده است.
محدودیت های پاکستان ممکن است تأثیر منفی شدیدی بر اقتصاد محصور در خشکی افغانستان داشته باشد که برای تجارت بین المللی به پاکستان وابسته است. اگر کابل به حمایت از تحریک طالبان پاکستان به ضرر اقتصاد و ثبات پاکستان ادامه دهد، پاکستان موظف به اتخاذ تدابیر شدیدتر خواهد بود.
(نشریه دیپلمات / 6 اکتبر 2023)
