کابل، پایتخت افغانستان، با جمعیتی بیش از شش میلیون نفر، به سوی یک بحران بی سابقه آبی حرکت می کند؛ بحرانی که کارشناسان می گویند اگر روند کنونی ادامه یابد، تا سال ۲۰۳۰ این شهر می تواند نخستین پایتخت مدرن جهان باشد که به طور کامل آب خود را از دست می دهد. گزارش تازه ای از سازمان غیردولتی «مرسی کورپس» نشان می دهد که سطح آب های زیرزمینی کابل طی ده سال گذشته بین ۲۵ تا ۳۰ متر کاهش یافته و میزان برداشت سالانه از منابع زیرزمینی، ۴۴ میلیون متر مکعب بیشتر از مقدار تجدید طبیعی آن است. پیامد چنین روندی می تواند آوارگی حدود سه میلیون نفر و تهدیدی جدی برای بقای زندگی شهری در کابل باشد.
گزارش همچنین به آلودگی گسترده منابع آبی اشاره می کند. گفته می شود تا ۸۰ درصد آب های زیرزمینی کابل به دلیل نفوذ فاضلاب، آرسنیک و نمک، دیگر قابل آشامیدن نیستند. نزدیک به نیمی از چاه های خانگی خشک شده اند و بسیاری دیگر نیز با ظرفیت کاهش یافته فعالیت دارند. در کنار این بحران زیست محیطی، شکاف طبقاتی نیز عمیق تر شده است. ساکنان ثروتمندتر توانایی دارند چاه های عمیق تر حفر کنند، در حالی که خانواده های فقیر، به ویژه کودکان، شب ها نیز در جستجوی آب به خیابان ها می روند.
افزایش شمار چاه های غیرقانونی نیز فشار مضاعفی بر منابع آب وارد کرده است. آمارها نشان می دهد که تنها در کابل حدود ۱۲۰ هزار حلقه چاه بدون مجوز وجود دارد. در همین حال، صنایع نوشیدنی و گلخانه های گسترده در پایتخت، سالانه میلیاردها لیتر آب زیرزمینی مصرف می کنند. به عنوان نمونه، شرکت مشهور الکوزی روزانه بیش از ۲.۵ میلیون لیتر آب استخراج می کند، بدون آنکه سازوکاری شفاف برای مدیریت مصرف چنین حجمی از منابع عمومی وجود داشته باشد.
تغییرات اقلیمی نیز شرایط را وخیم تر کرده است. کاهش بارش برف و باران، ذوب زود هنگام برف ها و افزایش دما، فرصت تجدید منابع آب را کاهش داده اند. رودخانه هایی که منابع اصلی تغذیه آب زیرزمینی کابل هستند، مانند کابل، پغمان و لوگر، اکنون با جریان هایی کم رمق تر از گذشته وارد شهر می شوند. هم زمان، افزایش دمای هوا منجر به تبخیر بیشتر و بالا رفتن مصرف آب در کشاورزی شده است.
با وجود این بحران عمیق، امکانات دولت طالبان برای مقابله با آن بسیار محدود است. سال ها جنگ، ضعف حکمرانی، تمرکز کمک های بین المللی بر امور امنیتی و سپس تحریم های بین المللی پس از ۲۰۲۱ باعث شده اند پروژه های زیرساختی متوقف یا نیمه کاره باقی بمانند. پروژه انتقال آب از لوگر به کابل، که با تأمین مالی بانک توسعه آلمان و نهادهای اروپایی در جریان بود، پس از سقوط دولت پیشین متوقف شد؛ در حالی که دو سوم آن تکمیل شده بود. پروژه مهم دیگری چون بند شاه توت که قرار بود با همکاری هند ساخته شود نیز با آینده ای نامعلوم مواجه است.
کارشناسان معتقدند بدون بازسازی زیرساخت های پایه، مانند شبکه لوله‌کشی، سدهای کوچک، مخازن ذخیره آب و روش های نوین تغذیه سفره های زیرزمینی، عبور از این بحران ممکن نیست. با این حال، ادامه تحریم ها و انزوای بین المللی، دسترسی افغانستان به منابع مالی، فناوری و پشتیبانی لازم برای اجرای این برنامه ها را دشوار ساخته است. در چنین شرایطی، بحران آب کابل نه‌فقط مسئله ای زیست محیطی، بلکه تهدیدی برای ثبات اجتماعی، امنیت انسانی و آینده زندگی شهری در افغانستان است.
مطلبی از نشریه الجزیره
