در ۳ جولای ۲۰۲۵، روسیه به عنوان نخستین کشور، حکومت طالبان در افغانستان را به رسمیت شناخت؛ حکومتی که در آگست ۲۰۲۱ قدرت را به دست گرفت. در آن زمان، مسکو اعلام کرد که این تصمیم، «انگیزه ای برای همکاری دوجانبه» خواهد بود.
اما کارشناسان معتقدند که تلاش های روسیه برای تعامل با طالبان، پیشینه ای بیش از یک دهه دارد و ریشه در نگرانی های امنیتی و ژئوپولیتیکی مسکو دارد. روس ها حتی در سال‌های ۲۰۱۵ – ۲۰۱۶ کانال های رسمی ارتباطی با طالبان برقرار کردند و اعضای دفتر سیاسی این گروه نیز به صورت پنهانی به روسیه سفر داشتند.
پس از بازگشت طالبان به قدرت، روسیه تعاملات منظم خود با این گروه را حفظ کرد و در زمینه‌های حاکمیت، مبارزه با تروریسم و حقوق بشر به آن‌ها توصیه‌هایی ارائه می‌داد تا زمینه را برای به‌رسمیت‌شناخته‌شدن جهانی‌شان فراهم کند.
نگرانی های امنیتی و ژئوپولیتیکی
کارشناسان بر این باور هستند که مسکو به دنبال ثبات در افغانستان پس از خروج آمریکا و ناتو است تا این کشور به پایگاهی برای گروه های تروریستی (به ویژه داعش خراسان) تبدیل نشود، تجارت مواد مخدر محدود گردد و افراط گرایی دینی به آسیای میانه سرایت نکند. همچنین روسیه نمی خواهد افغانستان دوباره به دامن آمریکا یا متحدان غربی اش بیفتد.
داکتر شیرحسن حسن، تحلیل گر افغان مقیم مسکو، می گوید: «همه قدرت ها از جمله آمریکا و روسیه، به دنبال حفظ منافع ملی و امنیت خود هستند. روسیه تلاش می کند که آمریکا و متحدانش را از طالبان دور نگه دارد و نمی خواهد پایگاه یا تسلیحات استراتژیک آن ها در افغانستان مستقر شود.»
وی تأکید کرد که گسترش ایدئولوژی های تروریستی در آسیای میانه می تواند امنیت روسیه را به طور مستقیم تهدید کند.
به رغم اختلاف نظر برخی کشورهای آسیای میانه با حکومت طالبان، این کشورها سیاستی سازنده و همکاری محور در پیش گرفته اند تا از طریق پیوندهای اقتصادی و زیربنایی، به اتصال منطقه ای با افغانستان و آسیای جنوبی کمک کنند.
بازی ژئوپولیتیکی روسیه
داکتر عبیدالله برهانی، پژوهشگر افغان تبار و متخصص روابط بین الملل در آمریکا، می گوید: «تصمیم روسیه فقط یک اقدام نمادین نیست، بلکه یک حرکت ژئوپولیتیکی هدفمند برای دور کردن طالبان از نفوذ آمریکا و مهار گروه های افراطی در آسیای میانه است.»
او افزود که این به رسمیت‌شناسی، فرصتی برای طالبان است تا در رویکرد حکمرانی خود بازنگری کنند و به سوی ایجاد ساختار فراگیر سیاسی، رفع محدودیت های تحصیلی دختران و رعایت حقوق اساسی انسان ها حرکت نمایند.
برهانی معتقد است که این تحول، نوعی شکستن وضعیت رکود سیاسی در افغانستان است، جایی که نه اصلاحات جدی صورت گرفته و نه اپوزیسیون مؤثری پدید آمده است.
واکنش اوپوزیسیون
گروه های اپوزیسیون، به ویژه جبهه مقاومت ملی به رهبری احمد مسعود، این تصمیم روسیه را محکوم کرده اند. آن ها معتقدند که این تصمیم، «بازی خطرناک ژئوپولیتیکی» است و بیم آن می رود که رقابت جدیدی میان قدرت های جهانی و منطقه ای بر سر افغانستان آغاز شود.
در بیانیه جبهه مقاومت آمده است: «این تصمیم، به تروریست ها و شبکه های جنایتکار در افغانستان مشروعیت می بخشد و به جای کمک به ثبات و توسعه، تروریسم، اقتصاد مجرمانه و قاچاق مواد مخدر و سلاح را عادی سازی می کند.»
مسیر دشوار برای به رسمیت‌شناخته شدن جهانی
گام بعدی برای طالبان، کسب شناسایی جهانی به ویژه از سوی کشورهای غربی و دستیابی به کرسی در سازمان ملل است.
به گفته منصور احمد خان، سفیر پیشین پاکستان در کابل، به رسمیت‌شناسی روسیه بخشی از فرآیند گسترش تدریجی تعامل افغانستان با جهان است. اما او افزود: «رسیدن به شناسایی جهانی، پدیده ای بسیار پیچیده تر و وابسته به عوامل ژئوپولیتیکی متعددی است.»
یکی از موانع بزرگ، حضور طالبان و رهبران آن در فهرست تحریم های بین المللی است. برای پیوستن افغانستان به سازمان ملل یا سازمان هایی مانند سازمان همکاری اسلامی، نیاز است که طالبان و رهبران شان از این فهرست ها خارج شده و تحریم های اقتصادی و بانکی از سوی قدرت های غربی لغو شود.
با این حال، عملکرد خود طالبان نیز مانعی در این مسیر بوده است. فقدان ساختار حکومتی فراگیر و محدودیت های جدی بر حقوق بشر، به ویژه حقوق زنان، باعث نگرانی کشورهای خارجی و توقف روند شناسایی رسمی شده است.
مطلبی از نشریه داون پاکستان
