از سال 2001 تا 2021، دموکراسی به سبک غربی به اجبار در افغانستان نهادینه شد. حکومت افغانستان تحت رهبری اشرف غنی که طالبان با آن می جنگیدند، به دلیل اختلافات عمیق داخلی، درگیری های داخلی و فساد گسترده تضعیف شد.
دولت دموکرات از حمایت قوی جامعه بین المللی برخوردار بود، اما نتایج مثبتی را با خود به همراه نداشت. میلیاردها دالر در برای نهادینه ساختن دموکراسی در افغانستان سرمایه گذاری شده است. کنگره آمریکا به تنهایی بیش از 146 میلیارد دالر برای بازسازی کشور و برقراری نظم دموکراتیک اختصاص داد. با وجود اینکه تقریباً در همه زمینه ها پیشرفت حاصل شده بود اما این کشور همچنان یکی از فقیرترین و فاسدترین کشورهای جهان می باشد.
دولت ترامپ 2500 سرباز آمریکایی را قبل از خروج کامل نظامی که ایالات متحده بر اساس توافقنامه ایالات متحده و طالبان در فبروری 2020 متعهد شده بود حفظ کرد. مقامات آمریکایی متعهد شدند که به حمایت مالی از نیروهای دولتی ادامه دهند. در عین حال، طالبان مسلماً در قوی ترین حالت خود از سال 2001 به بعد بودند.
چند هفته پس از تایید رئیس جمهور جو بایدن مبنی بر اینکه نیروهای بین المللی تا خزان 2021 افغانستان را ترک خواهند کرد، نیروهای طالبان شروع به فتح بخش های وسیعی از این کشور کردند. پیشروی طالبان با مبارزه و مذاکره به دست آمد.
رئیس جمهور افغانستان، اشرف غنی، که دوره هفت ساله اش با بحران انتخاباتی، فساد فراگیر و تضعیف تدریجی ارتش همراه بوده است، در 15 اگست از کشور به مقصد امارات متحده عربی گریخت. در همان روز، جنگجویان طالبان وارد کابل شدند و کنترل تمام کشور را به دست گرفتند. امروز پس از گذشت یک سال و نیم می توان شاخص ترین ویژگی های رژیم طالبان را برشمرد.
در 7 سپتمبر 2021، طالبان از ایجاد یک “دولت موقت” برای حکومت بر افغانستان خبر دادند. بیش از نیمی از اعضای دولت به دلیل ارتباط با تروریسم تحت تحریم های آمریکا یا سازمان ملل هستند، از جمله سراج الدین حقانی وزیر داخله.
در روزهای آغازین نظام، برخی از ناظران امیدوار بودند که طالبان ممکن در راستای وعده آنها مبنی بر ایجاد یک “دولت فراگیر” به مقامات سابق دولت افغانستان یا دیگران خارج از گروه روی آورند. با این حال، طالبان به این وعده عمل نکرده و در حال پر کردن موقعیت‌های خود در دولت و وزارتخانه‌ها با شخصیت‌های نظامی یا مذهبی با تجربه کمی حرفه‌ای هستند که وضعیت بد را در کشور بدتر می‌کنند. همچنین تنش ها و اختلافات داخلی وجود دارد که بی ثباتی بیشتر را تهدید می کند.
تبعیض و خشونت علیه اقلیت ها در افغانستان چیز جدیدی نیست، اما در نظام جدید طالبان، اقلیت ها بیشترین آسیب را می بینند. تحت حکومت طالبان، گروه های اقلیت در افغانستان تبعیض سیستماتیک بر اساس جنسیت، قومیت، زبان و مذهب را تجربه می کنند.
گرچه تسلط طالبان سطوح بالای خشونت را که مشخصه جنگ بود کاهش داده اند اما بازگشت طالبان به قدرت تأثیر منفی قابل توجهی بر زنان و دختران افغان داشته است.
بازگشت طالبان یکی از بدترین بحران های بشردوستانه در جهان را تشدید کرده است، افغانستان یکی از فقیرترین کشورهای جهان است که به کمک های خارجی وابسته می باشد. وضعیت اقتصادی کشور حتی قبل از طالبان به دلیل جنگ، خشکسالی و بیماری همه گیر کووید-19 بد بود و بی کفایتی طالبان این وضعیت را بیشتر بدتر کرد.
روابط در منطقه مستقیماً بر تحولات افغانستان تأثیر می گذارد، افغانستانی که نه به دریا دسترسی دارد و نه موانع طبیعی خاصی در مرزهای خود دارد و به همین دلیل در طول تاریخ خود همواره در معرض مداخلات همسایگان و ابرقدرت ها بوده است.
دو عنصر سیاست ایالات متحده که بیشترین تأثیر را بر وضعیت انسانی دارد، تحریم و نظارت بر ذخایر بانک مرکزی افغانستان است. تحریم های ایالات متحده علیه طالبان همچنان باقی مانده است، اما مشخص نیست که تا چه حد بر شرایط بشردوستانه در افغانستان تأثیر می گذارد.
یک طرح مساعدت گونه توسط سازمان ملل در سال 2022 تحت عنوان چارچوب تعامل انتقالی ارائه شد. این طرح مبتنی بر ارائه خدمات اولیه به مردم از جمله تحویل مایحتاج اولیه و کمک های طبی است. این طرح از سازمان ملل می‌خواهد که یک رابطه حداقلی با طالبان برقرار کند. به طور خلاصه، طرح پیشنهادی سازمان ملل شامل خطرات مالی، سیاسی و انسانی و همچنین ایجاد پتانسیل جدید برای فساد است.
