سازمان عفو بین‌الملل در بیانیه‌ای که روز سه‌شنبه ۲۰ جنوری، به مناسبت روز جهانی پناهندگان منتشر کرد، از دولت پاکستان خواست تا هر چه زودتر به آزار و اذیت مهاجران افغان که از هراس طالبان به این کشور پناه آورده‌اند، پایان دهد. در این بیانیه آمده است: «در سال‌های اخیر، بسیاری از افغان‌هایی که پس از تسلط طالبان بر افغانستان در اگست ۲۰۲۱ زیر سایه ترس از آزار و اذیت زندگی می‌کردند، به پاکستان گریخته‌اند، جایی که در معرض موج‌هایی از بازداشت‌های خودسرانه، دستگیری و تهدید به اخراج قرار گرفته‌اند.»
اکثریت این مهاجران کارت اثبات هویت را که با نام (پی‌اوآر) از آن یاد می‌شود، به‌دلیل تاخیر در ثبت نام ندارند. این کارت‌ها باعث می‌شود تا مهاجران افغان بتوانند در پاکستان زندگی کنند. تعداد زیادی از این مهاجران با استفاده از گذرنامه و روادید رسمی به پاکستان رفته‌اند که تاریخ این روادید اکنون به اتمام رسیده و حالا در معرض بازداشت قرار گرفته‌اند.
بیانیه عفو بین‌الملل همچنین از کشورهای خارجی انتقاد کرده که به وضعیت پناهجویان افغان در پاکستان بی‌توجه‌اند. دینوشیکا دیسانایاکه، معاون مدیر منطقه‌ای عفو بین‌الملل در آسیای جنوبی، گفت وضعیت حقوقی مبهم و فرآیندهای سخت برای پناهندگی یا جابه‌جایی به کشور ثالث آن‌ها را آسیب‌پذیرتر کرده است. از آنجایی که نمی‌توانند به خانه بازگردند یا برای همیشه در پاکستان بمانند، در موقعیت بسیار دشواری گرفتار می‌شوند که هیچ راه گریزی از آن وجود ندارد. عفو بین‌الملل با مهاجران افغان ساکن در پاکستان که تعدادی از آن‌ها به دست دولت پاکستان بازداشت شده و مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند، چند مصاحبه انجام داده است.
حسین یکی از این افراد است که قبلا در وزارت داخله کار می‌کرد. او در سال ۲۰۲۲، پس از فرار از دست طالبان با خانواده‌اش به پاکستان گریخت. در فبروری سال ۲۰۲۳، پلیس پاکستان به خانه حسین یورش برد و او را بازداشت کرد. حسین می‌گوید در حالی که روادید رسمی پاکستان را با خود به همراه داشت، پلیس به روادید او توجه نکرد. او در پاسگاه، مورد آزار و اذیت پلیس قرار گرفت و تنها پس از پرداخت ۳۰ هزار کلدار پاکستانی آزاد شد. به گفته حسین، پلیس حتی رسیدی در مورد دریافت جریمه ۳۰ هزار روپیه و مدرکی دال بر بازداشتش به او نداده است.
پنج تن دیگر از مهاجران افغان که با عفو بین‌الملل مصاحبه کردند نیز اظهارات مشابه‌ای داشتند. آن‌ها می‌گویند با پرداخت ۲ الی ۳۰ هزار روپیه پاکستانی از حبس آزاد شده‌اند. این موارد تنها تعداد کمی از بسیاری از افغان‌هایی را نشان می‌دهد که برای پناهندگی به پاکستان آمده‌اند، با این هدف که بتوانند از طریق پاکستان به کشورهای سومی مهاجرت کنند. تهدیدها و آزار و اذیت آن‌ها در بحبوحه تاخیر در فرآیند جابه‌جایی کشورهای ثالث و روادید منقضی‌شده تشدید شده است، زیرا آن‌ها از نظر قانونی آسیب‌پذیرتر شده‌اند.
کشورهایی چون آمریکا، کانادا، بریتانیا و آلمان که طرح اسکان مجدد برای افغان‌ها را در نظر دارند، به افرادی که پرونده‌هایشان بررسی می‌شود، گفته‌اند به کشورهای دوم و ترجیحا پاکستان بروند. زیرا این کشورها هیچ مرکزی در افغانستان برای بررسی پرونده‌های آنان ندارند. اما تاخیر در بررسی پرونده‌ها، باعث ماندن بیش از حد این مهاجران در پاکستان شده است. به طور مثال، دولت آلمان طرحی را برای انتقال ماهانه یک هزار پناهجوی افغان از اکتبر سال ۲۰۲۲ در دست گرفت. اما تا جون سال ۲۰۲۳، حتی یک نفر نیز بر اساس این طرح به آلمان منتقل نشده است.
تنها آزار و اذیت مهاجران افغان به دست پلیس نیست که وضعیت را برای آن‌ها دشوار کرده است. مهاجران از ابتدایی‌ترین امکانات رفاهی در پاکستان محروم‌اند. افرادی که کارت پی‌اوآر ندارند، نمی‌توانند خانه اجاره کنند. آن‌ها ناگزیرند به دلالان رشوه بپردازند تا بتوانند خانه‌ای برای اسکان داشته باشند. آنان همچنان از داشتن کارت بانکی محروم‌اند. زمینه کار بسیار محدود است و اگر هم میسر شود، معاش بسیار کمی دارد. چون حساب بانکی ندارند، نمی‌توانند از نزدیکان و اقوام خود پول دریافت کنند. زیرا راهی برای انتقال پول وجود ندارد. جالب است که حتی برای خارج شدن از پاکستان و بازگشت به افغانستان برای تمدید روادید، مجبورند به پلیس رشوه بپردازند.
برای بسیاری از افرادی که در نهادهای مدنی یا رسانه‌ای کار می‌کردند، رفتن به افغانستان برای تمدید روادید خطرناک است. بسیار از کسانی که مصاحبه کرده‌اند، می‌گویند در وضعیتی قرار دارند که نمی‌دانند به کدام سو بروند. عفو بین‌الملل از کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) می‌خواهد تا ثبت‌نام و بررسی درخواست‌های افغان‌هایی را که به‌دنبال وضعیت پناهندگی در پاکستان‌اند، تسریع بخشد، از دولت پاکستان نیز می‌خواهد که دستگیری خودسرانه و آزار و اذیت پناهجویان افغان را متوقف کند و از کشورهای سومی که پیشنهاد جابجایی را به این مهاجران داده‌اند نیز می‌خواهد تا روند صدور ویزای اقامت را سرعت ببخشند و این افراد را به کشورهای خود انتقال دهند.
